مطالعه تطبیقی مسیولیت مدنی ناشی از آلودگی زیست محیطی

عنوان	مطالعه تطبیقی مسیولیت مدنی ناشی از آلودگی زیست محیطی
رشته	حقوق محیط زیست
دانشجو	سعید کرمی
استاد راهنما	غفور خویینی
استاد مشاور	محمد روشن
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۳۹۴
دانشگاه	دانشگاه خوارزمی

مطالعه تطبیقی مسیولیت مدنی ناشی از آلودگی زیست محیطی عنوان رساله ای است که توسط سعید کرمی، با راهنمایی غفور خویینی و با مشاوره محمد روشن در سال ۱۳۹۴ و در مقطع دکتری دانشگاه خوارزمی دفاع گردید.

چکیده

مساله رساله این است که آیارژیم حقوقی حاکم بر مسیولیت مدنی از کارایی و جامعیت لازم جهت پیشگیری از آلودگی زیست محیطی برخوردار است؟ پذیرش مبنای مسیولیت مدنی مبتنی بر تقصیر در آلودگی زیست محیطی با چالش جدی مواجهه است و این امر مستلزم تصویب قوانین ویژه و نیازمند تحول اساسی در رژیم حقوقی حاکم بر مسیولیت مدنی زیست محیطی و شکل دهی قواعد خاص حاکم بر مسیولیت مدنی ناشی از آلودگی های زیست محیطی است. مهم ترین ایرادات نظام مسیولیت مدنی مبتنی بر تقصیر عبارتند ازاینکه اولا؛ اثبات رابطه آلودگی با خسارت زیست محیطی مشکل است وبه دلیل ناتوانی زیاندیده در اثبات تقصیرخوانده و معافیت وی از مسیولیت،فاعل زیان احتیاط های لازم را برای دوری از ورود ضرر انجام نخواهد داد ثانیا؛ قربانیان خسارت های زیست محیطی به دلیل مشکلات اثبات رابطه سببیت و طولانی شدن دادرسی انگیزه کمی برای پیگیری و مطالبه خسارت های وارده دارندثالثا؛در مسیولیت مطلق فرد احتیاط های لازم را برای احتراز از ورود ضررانجام خواهد دادو مراقب است تا به دیگران ضرر نرساندو رعایت احتیاط بیشتر به بازدارندگی می انجامد، از این رو نظریه تقصیر در خسارت های زیست محیطی به نحوی است که در عمل اثبات تقصیر را بشدت سخت و به تبع آن امکان جبران خسارت را با چالش و مشکل روبرو می کند.در فقه شیعی مسیولیت مدنی تحت عنوان ضمان مورد مطالعه قرارگرفته است.زیرساخت های مسیولیت مدنی در فقه قواعدی نظیر لاضرر واتلاف می باشد. دستورالعمل شورای پارلمان اروپا(۲۰۰۴)، کنوانسیون جبران خسارات اتمی (۱۹۶۳) ،کنوانسیون مسیولیت مدنی ناشی از آلودگی های نفتی(۱۹۷۱) ،کنوانسیون صندوق بین المللی برای جبران خسارات آلودگی نفتی و کنفرانس ۱۹۷۲ استکهلم ،کنفرانس ریودوژانیرو ۱۹۹۲برزیل و کنفرانس ژوهانسبورگ۲۰۱۲ مهم ترین اسناد و کنوانسیون های بین المللی هستندکه مبنای مسیولیت مطلق را برای جبران خسارت های زیست محیطی برگزیده و توصیه نموده اند.در موارد مختلفی اصول حقوق محیط زیست با اصول حقوق داخلی مشترک است؛ اصولی نظیر اصل ممنوعیت ضرر واضرار، اصل پیشگیری، اصل پرداخت توسط آلوده ساز، اصل استفاده عاقلانه و معقول از سرزمین، اصل مسیولیت مشترک و همگانی و اصل جبران خسارت. اصلی ترین اثر حقوقی انتخاب مسیولیت مطلق آن است که در مسیولیت مطلق نیازی به اثبات تقصیر خوانده نیست و با وقوع فعل زیان بار و برقراری رابطه استنادی با فعل زیان بار ، خوانده باید اثبات کند که ضرر وارده به وی منسوب نیست؛و جبران خسارت تسهیل و تسریع می شود.

ساختار و فهرست رساله

الف ) مقدمه۱ب ) بیان مساله۱ج ) ضرورت بحث۳د ) سوال اصلی پژوهش۴ح ) سوالات فرعی پژوهش۴ط ) فرضیه های پژوهش۴ی ) روش پژوهش۴ه ) اهداف تحقیق۵و ) پیشینه شناسی موضوع۶۱– فقه۶۲– حقوق ایران۷۳– اسناد و کنوانسیونهای بین المللی۷ادبیات و وضع موجود حقوقی۹نوآوری پژوهش۱۱سازماندهی محتوا و انتظام پژوهش۱۱ملاحظات اجرایی تحقیق۱۲بخش اول۱۳مفاهیم، مبانی و اصول مسیولیت مدنی زیست محیطی۱۳فصل اول: مفاهیم۱۷مفاهیم۱۷مبحث اول: تعاریف۱۷۱ تعریف، هدف و حوزه مسیولیت مدنی۱۷۱ ۱ تعریف مسیولیت مدنی در حقوق داخلی۱۷۱ ۲ درکنوانسیون های بین المللی۱۸۱ ۳ در فقه۲۱۲ فلسفه مسیولیت مدنی۲۲۳ هدف مسیولیت مدنی۲۳۴ عناوین مشابه مسیولیت مدنی۲۳۴ ۱ مقایسه مسیولیت مدنی و مسیولیت کیفری۲۳۴ ۲ مقایسه مسیولیت مدنی و مسیولیت اخلاقی۲۵۵ قلمرو مسیولیت مدنی۲۷۶ مسیولیت مدنی و آلودگی محیط زیست۲۹۶ ۱ مفهوم آلودگی زیست محیطی در حقوق ایران۳۰۶ ۲ مفهوم آلودگی زیست محیطی در اسناد بین المللی۳۱۷ تعریف حقوق محیط زیست۳۲مبحث دوم: منابع حقوق محیط زیست۳۴۱ منابع حقوق محیط زیست۳۴۱ ۱ منابع داخلی۳۴۲ ۱ ۱ قوانین موضوعه۳۴۳ ۱ ۱ شوراهای عالی۴۰در خصوص شوراهای عالی مقررات و قوانین نیز بدین شرح است:۴۰۴ ۱ ۱ آیین نامه ها وتصویب نامه ها۴۱۵ ۱ ۱ مصوبات شورای عالی محیط زیست۴۴الف) مصوبات شورای عالی در زمینه محیط زیست انسانی۴۴ب) مصوبات شورای عالی در زمینه محیط زیست طبیعی۴۵۶ ۱ ۱ آراء وحدت رویه هیات عمومی دیوان عالی کشور و دیوان عدالت اداری۴۶۲ منابع بین المللی حقوق محیط زیست۴۶فصل دوم: مبانی و اصول مسیولیت مدنی زیست محیطی۴۸مبحث اول: حقوق ایران۴۸۱ نظریه تقصیر۴۸۱ ۱ انواع تقصیر۵۰الف )تقصیر عام و خاص۵۰ب )تقصیر مثبت و منفی۵۰ج )تقصیر عمدی و غیر عمدی۵۱د )تقصیر سبک و سنگین۵۱۱ ۲ صور خاص تقصیر۵۱الف )تقصیر در اجرای حق۵۱ب )تقصیر در خودداری از انجام دادن کار۵۲ج )تقصیر شغلی و حرفه ای۵۳د )تعهد به وسیله و نتیجه در مشاغل۵۳۲ نظریه فرض تقصیر۵۳۳ نظریه خطر۵۴۴ نظریه تضمین حق۵۵۵ دکترین در مسیولیت مدنی۵۷مبحث دوم: اسناد و کنوانسیون های بین المللی۵۹۱ اسناد و کنوانسیونهای بین المللی۵۹۱ ۱ چهار سند مهم بین المللی۶۰۱

مسیولیت زیست محیطی بین المللی دولتها۶۴۳ ۱ چالش های اعمال مسیولیت دولت ها۶۶مبحث سوم: مسیولیت مدنی درکنوانسیون های بین المللی نفتی۷۲۱ کنوانسیون مسیولیت مدنی ۱۹۶۹۷۲۲ کنوانسیون صندوق جبران خسارت ۱۹۷۱۷۴۳ طرح های خصوصی جبران خسارت آلودگی نفتی۷۵۴ نقد و تحلیل کنوانسیون ها و پروتکل ها۷۷۵ رژیم حقوقی مبانی مسیولیت مدنی بین المللی محیط زیست۷۹مبحث چهارم: در فقه۸۲۱ ادله فقهی مسیولیت مدنی۸۲۱ ۱ قاعده اتلاف۸۳الف) نص بودن قاعده۸۳ب) اصطیادی بودن قاعده۸۴ج) ادله عمومی قاعده ادله۸۴د)آیه اعتدا۸۴ح)روایات عمومی۸۵ط)روایات خاص۸۵ی) قاعده اتلاف و ضمان تعدی و تفریط۸۶۱ ۲ قاعده تسبیب۸۷الف) مستند قاعده۸۷ب) ماهیت قاعده تسبیب۸۷۱ ۳ قاعده لاضرر و لاضرار۸۸الف) نفی ضرر غیر متدارک۸۹ب) اثبات مسیولیت از طریق تلازم۸۹ج) اثبات مسیولیت مدنی از طریق شمول قاعده لاضرر نسبت به عدم حکم۹۰د) نفی حکم به لسان نفی موضوع ادعایا۹۰ح) نهی حکومتی۹۱مبحث پنجم: اصول حاکم بر حقوق زیست محیطی در اسناد بین المللی۹۲۱ بررسی اجمالی اعلامیه استکهلم ۱۹۷۲۹۲۱ ۱ مبانی و مفاهیم کلی در اعلامیه استکهلم۹۲۲ ۱رابطه انسان و محیط زیست۹۲۳ ۱فناوری و محیط زیست۹۲۴ ۱محیط زیست و رشد فکری، اخلاقی و اجتماعی انسان۹۳۵ ۱حمایت از محیط زیست۹۳۶ ۱نقش انسان در دگرگونی محیط زیست۹۳۷ ۱استفاده بی رویه۹۳۸ ۱استفاده عاقلانه و منطقی از منابع۹۴۹ ۱مشکلات زیست محیطی و علل آن در کشورهای مختلف۹۴۱۰ ۱محیط زیست و رشد جمعیت۹۴۱۱ ۱جهت گیری عاقلانه فعالیت های انسان و توجه به نسل های حال و آینده۹۴۱۲ ۱ نقش عوامل نهادی در تحقق اهداف زیست محیطی۹۵۲ اصول

گانه اعلامیه استکهلم۹۵۳ پیش طرح سومین میثاق بین المللی حقوق همبستگی(۱۹۸۲)۹۸۴ کنفرانس و اعلامیه ریو و مقایسه آن با اعلامیه استکهلم۹۹۵ مبانی مشترک اصول اعلامیه استکهلم با حقوق ایران۱۰۳الف) از نظر مبانی و بنیادها۱۰۳ب) از نظر حقوقی و قوانین۱۰۵۶ تحلیل وارزیابی۱۰۹بخش دوم۱۱۱ارکان، آثار و چگونگی اقامه دعوا در دعاوی مسیولیت مدنی زیست محیطی۱۱۱فصل اول: ارکان مسیولیت مدنی زیست محیطی۱۱۵مبحث اول: ضرر و مفهوم آن۱۱۵۱ مفهوم شناسی ضرر۱۱۵معنا و مفهوم ضررو زیان وابعاد مختلف آن را مورد بررسی قرارداده ایم ۱۱۵۱ ۱ مفهوم و معنای ضرر۱۱۵۱ ۲ حتمیت ضرر در مسیولیت مدنی۱۱۶۱ ۳ حقوق ایران۱۱۶۱ ۴ اسناد و کنوانسیون های بینالمللی۱۱۷۲ انواع و شرایط ضرر قابل جبران و نحوه اثبات آن۱۱۸۲ ۱ اقسام ضرر۱۱۸۲ ۲ ضرر مادی۱۱۸ب) محروم کردن از کار۱۱۹۲ ۳ ضرر معنوی۱۲۰۱ ۲ ۳ آیا دیه شامل خسارت معنوی هم هست؟۱۲۱۲ ۲ ۳ وارثان و مطالبه خسارت معنوی۱۲۲۲ ۴ شرایط ضرر قابل جبران و نحوه اثبات آن۱۲۳۲ ۵ ضرر باید مسلم باشد نه احتمالی۱۲۳۲ ۶ ضرر باید مستقیم باشد۱۲۴۲ ۷ ضرر باید شخصی باشد۱۲۵۲ ۸ ضرر باید در نتیجه لطمهای که به حق شخص وارد شده پدید آمده باشد۱۲۵۲ ۹ ضرر قبلا جبران نشده باشد۱۲۶۲ ۱۰ ضرر و زیان قابل پیشبینی باشد۱۲۷مبحث دوم: فعل زیانبار۱۲۸۱ مفهوم شناسی فعل زیانبار۱۲۸۲ مسیولیت مدنی ناشی از فعل و ترک فعل۱۲۹۲ ۱ ترک فعل ناشی از یک فعل۱۲۹۲ ۲ مسیولیت مدنی ناشی از نگهداری مراتع و حیوانات۱۲۹۲ ۳ مسیولیت متصرفین املاک نسبت به املاک مجاور۱۲۹۲ ۴ مسولیت ناشی از فعل غیر۱۳۰۳ علل معافیت از مسیولیت مدنی زیست محیطی۱۳۲۳ ۱ قوه قاهره۱۳۲۳ ۲ شخص ثالث۱۳۳۴ فعل زیانبار و آلودگی محیط زیست۱۳۳۴ ۱ حقوق ایران۱۳۳۴ ۲ اسناد و کنوانسیونهای بینالمللی۱۳۴ب کنوانسیون مسیولیت مدنی ناشی از آلودگیهای نفتی۱۳۵ج کنوانسیون حقوق دریاها۱۳۵د کنوانسیون تنوع زیستی۱۳۶ح پروتکل ایمنی زیستی کارتاهانا۱۳۶ط پروتکل کیوتو درباره تغییرات آب و هوایی۱۳۶ی کنوانسیون منطقه ای کویت۱۳۷ه کنوانسیون مسیولیت بین المللی در مورد خسارات ناشی از اجسام فضایی۱۳۷د کنوانسیون رامسر۱۳۷ذ کنوانسیون مسیولیت مدنی ناشی از خسارات اتمی۱۳۷ر کنوانسیون بین المللی مارپل۱۳۸ز کنوانسیون بازل۱۴۱مبحث سوم: رابطه سببیت۱۴۱۱ مفهوم شناسی رابطه سببیت۱۴۲۱ ۱ نظریه برابری سببها۱۴۲۱ ۲ نظریه سبب نزدیک۱۴۲۳ ۱ نظریه سبب مناسب (متعارف)۱۴۲۱ ۴ نظریه سبب مقدم در تاثیر۱۴۳۱ ۵ نظریه راجح در حقوق ایران۱۴۳۲ موارد عینی از آلودگی محیط زیست۱۴۶۱ ۲آلوده سازی منابع انرژی۱۴۶۲ ۲گازهای گل خانهای۱۴۶۳ ۲آلودگی منابع آب با MTBE۱۴۷۴ ۲ قلع و قمع جنگلها۱۴۸فصل دوم: آثار و چگونگی اقامه دعوای زیست محیطی۱۵۱مبحث اول: جبران خسارت۱۵۱۱ شیوههای جبران خسارت۱۵۱۱ ۱ در فقه وحقوق ایران۱۵۲۱ ۲ دراسناد و کنوانسیونهای بینالمللی۱۵۵۲ مسیولیت مدنی اشخاص حقوقی۱۶۰۳ اثر قراردادهای خصوصی در مسیولیت مدنی زیست محیطی۱۶۲۳ ۱ قرارداد کاهش مسیولیت۱۶۲۳ ۲ قرارداد عدم مسیولیت۱۶۲۳ ۳ قرارداد عدم مسیولیت در تقصیر عمدی و سنگین۱۶۴۳ ۴ قرارداد عدم مسیولیت در اضرار به محیط زیست۱۶۴۳ ۵ مطالبه خسارت آینده۱۶۶مبحث دوم: چگونگی اقامه دعوای مسیولیت مدنی زیست محیطی۱۶۶۱ طرح واقامه دعوای مسیولیت مدنی زیست محیطی۱۶۶۱ ۱ مفهوم دعوای زیست محیطی۱۶۷۱ ۲ شرایط اقامه دعوی زیست محیطی۱۶۷۱ ۳ طرفین دعوا۱۶۸۴ ۱خواهان۱۶۸۵ ۱زیاندیدگان متعدد۱۶۹۶ ۱ خواهان واحد۱۷۰الف ۶ ۱) در حقوق ایران۱۷۰ب ۶ ۱ ) در کنوانسینها و اسناد بین المللی۱۷۱ج ۶ ۱) خواهان متعدد در حقوق ایران۱۷۱د ۶ ۱) خواهان متعدد در اسناد بین المللی۱۷۳ح ۶ ۱) خواندگان متعدد۱۷۵۲ موضوع دعوا۱۷۶۲ ۲ قرارمنع۱۷۶۳ اثبات دعوا۱۷۸۳ ۱ باردلیل جهت اثبات دعوا۱۷۸۳ ۲ دفاعیات۱۸۱۴ صلاحیت و مرجع رسیدگی۱۸۶نتیجه گیری۱۹۱انتقاد۱۹۳پیشنهاد۱۹۳منابع و مآخذ۱۹۵الف) منابع فارسی۱۹۵۱– الف) کتب۱۹۵۲ الف) مقالات۱۹۹۳ الف) پایان نامه ها۱۹۹ب) منابع عربی۲۰۰ج) منابع لاتین۲۰۲۱ ج) کتب۲۰۲۲ ج) مقالات۲۰۳ه ) قوانین۲۰۳ط) منابع الکترونیکی مورد مراجعه و مفید۲۰۴ضمایم۲۰۵۱ ۲ کنوانسیونها۲۰۵۲ ۲پروتکلها۲۰۶۳ ۲ معاهدات۲۰۷۴ ۲ کنفرانس ها۲۰۹

کلیدواژه ها

• مسیولیت مدنی
• مسیولیت مدنی
• تقصیر (حقوق)
• اسناد بین المللی
• قاعده لاضرر
• اتلاف (حقوق)
• کنفرانس ها و کنگره ها
• مطالعه تطبیقی
• آلودگی زیست محیطی
• جبران خسارت