ماده ۳۸ قانون مدنی

مالکیت زمین مستلزم مالکیت فضای محاذی آن است تا هر کجا بالا رود و همچنین است نسبت به زیر زمین بالجمله مالک حق همه‌گونه تصرف در هوا و قرار دارد مگر آنچه را که قانون استثنا کرده باشد.

توضیح واژگان

به فضای محاذی املاک و زمین‌ها، اهویه گویند. (۲۱۰۰۸) و به فضای محاذی زمین، هوا گویند. (۸۶۸۰۷)

به قسمت زیر ساختمان، تحت ابنیه گویند. (۲۸۴۰۸)

به حق مالک نسبت زیرزمین ملک خود، حق القرار گویند. (۸۲۲۰۵)

به ملکیت فضای محاذی ملک، حق هوا گویند. (۴۲۷۳۲۳)

پیشینه

به موجب قانون مدنی آلمان و سویس، هوای محاذی ملک، در حدود عرفی، متعلق به مالک است. (۲۱۰۰۸)

کلیات توضیحی تفسیری دکترین

بنابر قاعده تبعیت، فضای بالای زمین، و نیز زیرزمین، متعلق به صاحب ملک است. (۳۲۰۵)

فضای بالای زمین، و نیز زیرزمین، در حدود عرفی، متعلق به صاحب ملک است. (۸۵۱۶۳) مقررات عمومی، محدودیت‌هایی را، برای مالکیت نسبت قسمت‌های مزبور، قائل گردیده‌است. (۸۵۱۶۳) (۲۲۷۶۲)

صاحب ملک، حق منع دیگران از تصرف در فضای بالای زمین، و نیز زیرزمین خود را دارد. (۲۲۷۶۴)

در مالیت فضای بالای زمین، و صحت بیع قسمت مزبور، تردیدی وجود ندارد. (۲۷۹۳۶)

حکم فضای بالای زمین، تابع مالکیت بنا است؛ بنابراین، فضای بالای موقوفه، وقف بوده؛ اهویه ملک مرهونه، رهن بوده؛ و هوای محاذی اراضی موات هم، جزء موات است. (۴۶۲۷۷)

مالک زمین، برابر با مقررات مربوط به معادن، می‌تواند در ملک خود، چاه حفر نماید. (۱۳۱۱۹۱)

رویه‌های قضایی

به موجب نظر کمیسیون نشست‌های قضایی، به مناسبت نشست قضات دادگستری امیدیه، در رابطه با اجاره موقوفات، مستأجر حق تصرف فضای بالای زمین، و نیز زیرزمین را دارد. (۴۱۲۵۹)

انتقادات

قانونگذار در این ماده، محدودیتی برای مالکیت فضای بالای زمین، و نیز زیرزمین قائل نگردیده‌است. (۴۰۲۹۹۹)