ماده ۲۵ قانون مدنی
هیچ‌کس نمی‌تواند اموالی را که مورد استفادهٔ عموم است و مالک خاص ندارد از قبیل پل‌ها و کاروانسراها و آب‌انبارهای عمومی و مدارس قدیمه و میدان‌گاه‌های عمومی، تملک کند. و همچنین است قنوات و چاه‌هایی که مورد استفاده عموم است.
توضیح واژگان
به اموال اصولاً غیرمنقول، که مورد استفاده و بهره‌برداری عموم مردم، یا اهالی منطقه ای خاص قرار می‌گیرد؛ مشترکات گویند. (۲۷۵۳۸) و به اموالی که همگان، در بهره‌مندی از آن، شرکت می‌نمایند؛ مشترکات گویند. (۴۲۴۹۳۱)
به مشترکات عمومی، مال الله گویند. (۸۵۰۸۹)
به اموال شخص اداری، اموال عمومی گویند. (۲۰۸۶۶) و به اموالی که برابر با مقررات، فاقد مالک باشد؛ اموال عمومی گویند. (۲۷۱۹۷)
به منافع مشترکات عمومی، منافع مشترکه گویند. (۸۵۷۸۱)
پیشینه
در حقوق اتیوپی، معامله و انتقال مشترکات عمومی، صحیح نیست؛ مگر درمورد سلب عنوان مال عمومی از اموال مزبور. اما اجاره اینگونه اموال، ممنوع نیست. (۴۲۷۲۷۲)
کلیات توضیحی تفسیری دکترین
اموال عمومی، قابل تملک خصوصی نبوده؛ و استفاده اختصاصی از آنها ممنوع است. (۳۰۳۰)
تملک اموال عمومی صحیح نبوده؛ و نیاز به حکم قانون دارد. (۲۳۳۳۵)
زمین‌های موات، جزء اموال عمومی بوده؛ به موجب آیین‌نامه عمران، قابل تملک خصوصی خواهدبود. (۴۶۱۰۲)
قبل از تملک اموال عمومی، نمی‌توان از آنها، به‌طور اختصاصی بهره‌مند گردید؛ و دیگران را از حق بهره‌مندی از اینگونه اموال، محروم نمود. (۱۳۱۱۶۴)
علی‌رغم سکوت قانونگذار، با وحدت ملاک از مفاد این ماده، و ماده قبل، و مواد راجع به موقوفات در قانون مدنی، می‌توان نتیجه گرفت که بهره‌مندی اختصاصی از اموال عمومی و موقوفات، ممنوع است. (۱۳۱۱۶۵)
مستندات فقهی
به دلالت اجماع و سیره عقلا، اگر شخصی، قسمتی از مسجد را، برای عبادت تصرف نماید؛ دیگران نمی‌توانند به او اعتراضی نمایند. (۴۲۵۰۲۳)
مصادیق و نمونه‌ها
- اموال شهرداری‌ها، در زمره مشترکات عمومی غیردولتی قرار دارد. (۷۲۲۸۹۳)
- پیمانکار نمی‌تواند بابت آسفالت نمودن جاده؛ و درصورت عدم التزام دولت به پرداخت حق او، اقدام به توقیف قسمتی از مسیر مزبور نماید. (۹۲۹۱۶۱)
- دولت نمی‌تواند پارک جنگلی را، به کسی بفروشد. (۹۲۹۱۶۷)
- هیچ‌کس، نمی‌تواند به بهانه حق تقدم در استفاده از صندلی پارک، مزاحمتی برای شخص متصرف، ایجاد نماید. (۲۷۵۳۸)
- را ه‌ها، مساجد، مدارس، کاروانسراها، پارک‌ها، جزء اموال عمومی هستند. (۴۲۴۹۳۱)