ماده ۸۸۶ قانون مدنی
حجب حالت وارثی است که به واسطه‌ی بودن وارث دیگر از بردن ارث کلاً یا جزئاً محروم می‌شود.
توضیح واژگان
حجب در لغت یعنی ستر و پوشش. در شرع، به وضعیتی که یکی از خویشان متوفی، باعث محرومیت دیگر اقربا، در کل یا بخشی از ترکه گردد ؛ حجب گویند.(9580)
محجوب، وارثی است که به موجب وراث دیگر، از وراثت در کل یا بخشی از اموال متوفی، محروم می گردد.(85322)
به حجب از اصل ترکه، حجب حرمانی گویند.(294207)
حجب نقصانی یعنی محرومیت وارث نسبت به بخشی از حصه خود.(294207)
مانع ارث را حاجب گفته و ممنوع از ارث را نیز، محجوب نامند.(81802)
نکات توضیحی تفسیری دکترین
اقسام حجب عبارت است از حرمانی و نقصانی.(1068772) (1068779) و در حالت حجب، هم مقتضی وراثت موجود بوده؛ و هم اینکه مانعی برای توارث وجودندارد؛ تنها دلیلی که باعث محرومیت وارث از کل یا قسمتی از سهم خود می شود؛ وجود وارثان دیگری برای متوفی است.(361189) و علت منع از ارث، وجود خصوصیتی در خود وارث است که مانع ارث بری می شود؛ نظیر کفر او، ولی در حجب امری نسبی که است که در رابطه با دو وارث، قابل تصوراست.(428741) و در حجب، علت تامه وراثت یعنی شرط و سبب و مقتضی، موجود هستند؛ و حجب، جلوی علت تامه را می گیرد؛ و مانع تأثیرگذاری مطلوب آن، می شود؛ ولی منع، از تأثیر مقتضی جلوگیری نموده؛ و اجازه نمی دهد تا علت تامه محقق شود.(428741)
مصادیق و نمونه ها
- فرزند متوفی، حاجب زوجه او بوده و سهم وی را از یک چهارم، به یک هشتم کاهش می دهد.(294207)
- برادران و خواهران متوفی، در شرایطی سهم مادر میت را از یکسوم به یک ششم تنزل می دهند.(95425)