ماده ۲۴۲ قانون آیین دادرسی کیفری

هر گاه در جرائم موضوع بندهاي ( الف ) ، ( ب ) ، ( پ ) و ( ت ) ماده ( 302 ) اين قانون تا دو ماه و در ساير جرائم تا يك ماه به علت صدور قرار تأمين ، متهم در بازداشت بماند و پرونده اتهامي او منتهي به تصميم نهائي در دادسرا نشود ، بازپرس مكلف به فك يا تخفيف قرار تأمين است . اگر علل موجهي براي بقاي قرار وجود داشته باشد ، با ذكر علل مزبور ، قرار ، ابقاء و مراتب به متهم ابلاغ مي شود . متهم مي تواند از اين تصميم ظرف ده روز از تاريخ ابلاغ به دادگاه صالح اعتراض كند . فك يا تخفيف قرار بدون نياز به موافقت دادستان انجام مي شود و ابقاي تأمين بايد به تأييد دادستان برسد و در صورت مخالفت دادستان ، حل اختلاف با دادگاه صالح است . فك ، تخفيف ، يا ابقاي بازداشت موقت ، بايد به تأييد دادستان برسد و در صورت مخالفت دادستان ، حل اختلاف با دادگاه صالح است . هرگاه بازداشت متهم ادامه يابد مقررات اين ماده ، حسب مورد ، هر دو ماه يا هر يك ماه اعمال مي شود . به هر حال ، مدت بازداشت متهم نبايد از حداقل مجازات حبس مقرر در قانون براي آن جرم تجاوز كند و در هر صورت در جرائم موجب مجازات سلب حيات مدت بازداشت موقت از دو سال و در ساير جرائم از يك سال تجاوز نمي كند . تبصره 1 ماده 242: نصاب حداكثر مدت بازداشت ، شامل مجموع قرارهاي صادره در دادسرا و دادگاه است و ساير قرارهاي منتهي به بازداشت متهم را نيز شامل مي شود . تبصره 2 ماده 242: تكليف بازپرس به اظهار نظر درباره درخواست متهم ، موضوع ماده ( 241 ) اين قانون ، در صورتي است كه وفق اين ماده ، نسبت به قرار اظهار نظر نشده باشد .

نکات توضیحی تفسیری دکترین

این ماده در خصوص لزوم تعیین مدت بازداشت متهم و نیز تعیین تکلیف بازپرس در خصوص بازبینی این قرار است.4763408 ماده فوق مطلق بوده و شامل قرار بازداشت موقت و قرار های تأمین منتهی به بازداشت می شود.3143352 لذا باید اصل را بر فک یا تخفیف قرار و آزادی متهم از بازداشت پس از گذشت مواعد مقرر شده در ماده فوق دانست. از همین روی در فرض اقدام بر خلاف این اصل، نیازمند دلیل و استدلال هستیم.4763420 بنابراین اگر مهلت های توقیف افراد پایان یافته و علل موجهی برای ادامه توقیف متهم وجود داشته باشد، بازپرس مکلف است با ذکر دلیل قرار تأمین پیشین را ابقاء نماید.4868744همچنین مقصود از نرسیدن به تصمیم نهایی در دادسرا، موافقت دادستان با قرار منع یا موقوفی تعقیب صادر شده توسط بازپرس است. همچنین اگر قرار بازپرس جلب به دادرسی باشد، تصمیم نهایی همان صدور کیفرخواست است.4763404 طبق اصول کلی، هرگاه علتی که صدور قرار بازداشت موقت را موجب شده است مرتفع شده باشد و موجب دیگری نیز برای بقای این قرار نباشد، این قرار با موافقت دادستان فک می شود.2761632 واقع ابقاء قرار تأمین چه از نوع بازداشت بوده و چه از نوع قراری باشد که منجر به بازداشت شده است، مستلزم موافقت دادستان است.4763436 و در صورت وجود اخلاف میان دادستان و بازپرس حل اختلاف با دادگاه صالح است که موظف است پس از ارجاع پرونده، به موضوع رسیدگی کرده و حل اختلاف کند.2001916 عده ای معتقدند اگر بازپرس در مواعد مقرر شده در ماده فوق نسبت به قرار بازداشت متهم اعم از تمدید یا آزادی وی اظهار نظر ننماید، ادامه بازداشت متهم را باید از مصادیق بازداشت غیر قانونی تلقی کرد.3143400 اما در صورت ابقاء قانونی قرار یا رد اعتراض متهم، بازپرس مکلف است حسب مورد یک یا دو ماه بعد ترتیب فوق را مجدداً اعمال کند.4763440

در خصوص تعدد جرم، چنانچه اتهامات وارده در صلاحیت ذاتی یک دادگاه بوده و مستلزم صدور یک قرار تامین باشند، حداقل مجازات قانونی مهم ترین جرم ملاک احتساب حداکثر مدت بازداشت موقت است.4763460

رویه قضایی

در خصوص فرض متهمی که به علت صدور قرار تأمین در بازداشت به سر می برد و پرونده وی در دادسرا منتهی به تصمیم نهایی نشده است و بازداشت وی نیز تا میزان حداقل مجازات قانونی او ادامه یابد، در خصوص تکلیف مرجع بازداشت کننده، عده ای از قضات معتقدند قرار تأمین منجر به بازداشت باید تخفیف داده شده و تأمینی اخذ شود که منجر به آزادی متهم شود.لذا باید به سبک ترین قرارها متوسل شد. گروهی دیگر از قضات این قانون را ناقص دانسته و معتقدند موجب تضییع حقوق شاکی در برخی از جرایم مهم می شود. لذا قائل به تفکیک شده و این ماده فقط در خصوص جرایمی که مجازات آن ها حبس است قابل اعمال می دانند.3003400