ماده ۲۰۴ قانون مدنی

تهدید طرف معامله در نفس یا جان یا آبروی اقوام نزدیک او از قبیل زوج و زوجه و آباء و اولاد موجب اکراه است. در مورد این تشخیص نزدیکی درجه برای مؤثر بودن اکراه بسته به نظر عرف است

توضیح واژگان

اکراه، یعنی وادار نمودن شخص به اتیان عملی، که مورد پسند او نیست؛ تؤام با تهدید به زیانی که در خور او نمی باشد. و اکراه، یعنی واردآوردن فشار مادی یا معنوی به شخصی، جهت وادارنمودن او به اتیان عملی. و به فشار نامعمول و نامشروع، که جهت وادارنمودن شخص به اتیان عمل حقوقی، به او تحمیل می گردد؛ اکراه گویند. و به واردنمودن فشار مادی یا معنوی به شخص، جهت وادارنمودن او به اتیان یا عدم اتیان عملی مادی، و یا حقوقی، اکراه گویند.

به اعمالی که روح و فکر طرف معامله را، تحت تأثیر قرار دهد؛ فشار معنوی گویند.

پیشینه

حقوقدانان فرانسوی و دادگاه های این کشور، در تفسیر ماده 1113 قانون مدنی، تهدید نسبت به نامزد یا دوست را، که مؤثر در تصمیم گیری مکرَه باشد؛ موجب اکراه دانسته اند.

در حقوق انگلیس، علاوه بر خویشان نزدیک، تهدید نسبت به بستگان دور نیز، موجب اکراه می گردد. درصورتیکه قانون مدنی ایران، فقط تهدید نسبت به اقوام نزدیک را، مشمول اکراه دانسته است.

کلیات توضیحی تفسیری دکترین

تهدید نسبت به اموال بستگان مکرَه، درصورتیکه به جان و آبروی آنان نیز، لطمه وارد آورد؛ موجب عدم نفوذ معامله می گردد.

تا زمانی که عمل اکراه کننده، تهدید آمیز نباشد؛ نمی توان مدعی شد که خطری، متوجه مکرَه است. خطر مزبور، ممکن است به طور مستقیم، معطوف به جان، مال، و یا عرض اکراه شونده باشد. تهدید و خطر، ممکن است مستقیماً، یکی از بستگان مکرَه را، محور هدف خود قرار دهد.

مبنای وضع این ماده، قاعده غلبه است. بنابراین اگر تهدید نسبت به دوست یا نامزد، در شخص مکرَه مؤثر بیفتد؛ معامله وی با شخص اکراه کننده، غیرنافذ است.

عرف، ملاک تعیین خویشان نزدیک مکرَه است.

سوابق فقهی

تهدید نسبت به دیگران، موجب اکراه نمی گردد؛ مگراینکه اشخاص مزبور، جاری مجرای مکرَه، یا همان جانشین او، و یا در حکم خود وی باشند. مانند پدر و فرزند.