مفهوم قانون اساسی در اندیشۀ خبرگان قانون اساسی ایران
مفهوم قانون اساسی در اندیشۀ خبرگان قانون اساسی ایران نام مقاله ای است از علی دارایی و علی مشهدی و صدیقه قارلقی که در شماره سه دوره پنجاه و یک (پاییز 1400) فصلنامه مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران منتشر شده است.
چکیده
قانون اساسی‌گرایی در سده‌های اخیر در پی آن بوده است که قانون اساسی را با اهداف نوین بنیانگذاری کند. بدین اعتبار، قانون اساسی‌گرایی مفهوم و محتوایی مدرن به قانون اساسی می‌بخشد. تنظیم و تحدید قدرت سیاسی از طریق تعیین نهادهای حکومتی و تحدید اختیارات و صلاحیت‌های مقامات مقرر و نیز تصریح و تضمین حقوق و آزادی‌های بشری مفهوم و محتوای قانون اساسی را می‌سازند. بر این پایه، بسیار مهم است که بدانیم نگارندگان قانون اساسی در مقطع 1358 که خود مأمور و وکیل ملت در امر تقنین اساسی بودند، چه برداشت‌هایی از مفهوم و محتوای قانون اساسی داشتند، چراکه این موضوع در خصوص تصویب‌کنندگان قانون اساسی اهمیتی فراوان دارد. از همین رو، نویسندگان با اتکا به روش توصیفی- تحلیلی و شیوۀ جمع‌آوری اطلاعات به‌گونۀ کتابخانه‌ای کوشیده‌اند نخست با تشریح مبانی نظری قانون اساسی‌گرایی و محتوا و مفهوم قانون اساسی، شش برداشت از درون مشروح مذاکرات 1358 استخراج و تبیین و توصیف کنند؛ این برداشت‌ها عبارت‌اند از: برداشت‌های تقلیل‌گرا، اسلام‌گرا یا تنوع برداشت‌ها از حکومت اسلامی، ارزش‌گرا، آرمان‌گرا، محتواگرا یا حقوقی و مدرن، جهان‌گرا و تکلیف‌گرا. فرض اساسی این مقاله بر این مبناست که به‌نظر می‌رسد تعدد و تشتت در برداشت از مفهوم و محتوای قانونی اساسی در اندیشۀ خبرگان قانون اساسی 1358 وجود داشته است. بدین‌معنا که در میان دیدگاه‌های متعدد در مجلس خبرگان قانون اساسی، دیدگاه ایدئولوژیک و انقلابی غلبه داشته است، چراکه علاوه‌بر قرائت‌های حقوقی، قرائت‌های غیرحقوقی مزبور نیز در این قوه پررنگ و چشمگیر می‌نمود. از طرف دیگر، ماحصل نگرش خبرگان قانون اساسی در متون تصویبی قانون اساسی اغلب برداشت حقوقی و مدرن بود، اگرچه برداشت ارزش‌گرا در مقدمۀ قانون اساسی مشهود بود.
کلیدواژه‌ها
- تاریخ حقوق اساسی
- خبرگان قانون اساسی
- مفهوم قانون اساسی
- محتوای قانون اساسی
- مشروح مذاکرات