«ضرر و زیان» و مسئولیت بین‌المللی در چارچوب نظام حقوقی تغییر اقلیم

«ضرر و زیان» و مسئولیت بین‌المللی در چارچوب نظام حقوقی تغییر اقلیم نام مقاله ای است از شیما عرب اسدی که در شماره دو دوره پنجاه و دو (تابستان 1401) فصلنامه مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران منتشر شده است.

چکیده

تغییر اقلیم و آثار سوء ناشی از آن نظیر آب شدن یخچال‌های طبیعی، افزایش سطح آب اقیانوس‌ها و وسعت گرفتن زمین‌های خشک و بیابانی، پیامدهایی است که امروزه در اقصی نقاط جهان قابل مشاهده و رو به فزونی است. چنین پیامدهایی حتی به‌رغم پایبندی به پیش‌بینی‌های به‌عمل‌آمده در قالب رژیم حقوقی تغییر اقلیم (تعهدات مندرج در کنوانسیون چارچوب سازمان ملل متحد مصوب 1992، پروتکل 1997 کیوتو و توافقنامۀ 2015 پاریس) باز هم قابل وقوع بوده و هستند. به همین سبب، از همان ابتدای شکل‌گیری کنوانسیون چارچوب تغییر اقلیم، مقولۀ «ضرر و زیان‌های همراه با آثار سوء تغییر اقلیم» نیز از سوی اعضای کنوانسیون به‌ویژه کشورهای در حال توسعه مورد توجه قرار گرفت. با وجود تلاش‌های صورت‌گرفته جهت تبدیل مفهوم «ضرر و زیان» به مبنایی به‌منظور جبران خسارت و «مسئولیت بین‌المللی» در قبال تغییر اقلیم، این اصطلاح ماهیت ویژه‌ای به خود گرفته و هم در اسناد بین‌المللی ناظر بر تغییر اقلیم و هم در ادبیات حقوقی، توضیح مفهوم آن با ابهام‌های زیادی مواجه شده است. ابهام‌هایی در حوزه‌های معناشناختی، حقوقی و فنی/تخصصی از مفهوم «ضرر و زیان» که تعامل آن با نظام مسئولیت بین‌المللی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و وضعیت فعلی و آتی مسئولیت بین‌المللی در قبال تغییر اقلیم را قابل بحث و تفسیر باقی می‌گذارد.

کلیدواژه‌ها

• توافقنامه پاریس
• جبران خسارت
• ساز و کار بین المللی ورشو کاهش و سازگاری
• مسئولیت متخلفانه بین المللی
• مسئولیت غیر متخلفانه بین المللی

مواد مرتبط

• ماده 8 توافقنامه پاریس
• ماده 34 طرح مسئولیت بین المللی دولت ها