سازوکارهای پیشگیری از شکنجه و مجازاتها یا رفتارهای ظالمانه، غیر انسانی و تحقیرکننده در پرتو پروتکل 18 دسامبر 2002 م.
سازوکارهای پیشگیری از شکنجه و مجازاتها یا رفتارهای ظالمانه، غیر انسانی و تحقیرکننده در پرتو پروتکل 18 دسامبر 2002 م نام مقاله ای از ابراهیم بیگ‌زاده که در شماره نوزدهم (پاییز 1385) در نشریه آموزه های حقوق کیفری منتشر شده است.
چکیده
هیجده سال پس از انعقاد کنوانسیون منع شکنجه، جامعة بین‌المللی تصمیم گرفت که پروتکلی را تصویب و به کنوانسیون مزبور منضم نماید که هدفش پیشگیری از ارتکاب جرم شکنجه است. البته پیشگیری پدیدة جدیدی نیست، اما رویکرد به آن جدید می‌نماید. اگر در گذشته، پیشگیری بر شناخت شخصیّت مجرم مبتنی بود، امروز بر مبنای قربانی و بزه‌دیده استوار است. در این رویکرد، کنترل و ابتکار جای مجازات را گرفته است. پروتکل مصوّب 2002 م. نیز با این رویکرد در صدد پیشگیری از ارتکاب جرم شکنجه می‌باشد. پروتکل مزبور برای دست‌یابی به این مهم به پیش‌بینی دو دسته سازوکار مبادرت کرده است که دستة نخست از سوی خود پروتکل در قالب «زیرکمیتة پیشگیری از شکنجه» ایجاد می‌شود، در حالی که سازوکارهای دستة دوم در قالب نهاد یا نهادهای ملّی باید از سوی دولتهای عضو پروتکل ایجاد گردد. انعقاد این پروتکل، به ویژه ایجاد زیرکمیتة پیشگیری از شکنجه، اعمال غیرانسانی و تحقیرکننده، نشان می‌دهد که صرف وجود کمیتة منع شکنجه که بر اساس معاهدة 1984 نیویورک به وجود آمده است، برای جلوگیری از ارتکاب جرم شکنجه کافی نیست و جامعة بین‌المللی نیز تمایل دارد که از وقوع این جرم تا جایی که امکان دارد، جلوگیری کند. از آنجا که ارتکاب این جرم، حسب مورد می‌تواند جنایت جنگی یا جنایت علیه بشریت لحاظ گردد، باید گفت که ممنوعیّت آن در زمرة قواعد آمرة حقوق بین‌الملل قرار دارد و ارتکاب آن به هر علّتی، مسئولیّت بین‌المللی کیفری مرتکب یا مرتکبان آن را در پی دارد. این مسئولیّت نیز فارغ از مقام و موقعیت مرتکب یا مرتکبان بر آنان تحمیل می‌گردد؛ به عبارت دیگر، مقام و منزلت سیاسی، اجتماعی و... سبب تبرّی از مسئولیت مباشر یا مباشران جنایت شکنجه نمی‌شود.
کلیدواژه‌ها
- شکنجه
- کمیتة پیشگیری از شکنجه
- زیرکمیتة منع از شکنجه
- پیشگیری
- سازوکار
- صلاحیّت
- جرم