ماده ۵۰۴ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)

هرگاه راننده‌ای که با داشتن مهارت و سرعت مجاز و مطمئن و رعایت سایر مقررات در حال حرکت است در حالی ‌که قادر به کنترل وسیله نباشد و به کسی ‌که حضورش در آن محل مجاز نیست، بدون تقصیر برخورد نماید، ضمان منتفی و در‌ غیر ‌این ‌صورت راننده ضامن است. تبصره 1 ـ در موارد فوق هرگاه عدم رعایت برخی از مقررات رانندگی تأثیری در حادثه نداشته باشد به ‌گونه‌ ای که تقصیر مرتکب علت جنایت حاصله نباشد، راننده ضامن نیست. تبصره 2 ـ حکم مندرج در این ماده در مورد وسایل و ابزارآلات دیگر نیز جاری است.

توضیح واژگان

در این ماده مقنن میان «سرعت مجاز» و «سرعت مطمئن» قائل به تفکیک شده است. سرعت مطمئن سرعتی است که راننده وسیله نقلیه با در نظر گرفتن اوضاع و احوال خاص ، نوع وسیله نقلیه، محل رانندگی، زمان رانندگی و سایر شرایط انتخاب می کند. لذا ممکن است گاه از سرعت مطمئنه تخطی شده باشد حال آن که سرعت مجاز رعایت شده است.352408 سرعت مطمئنه را گروهی با استناد به مقرات قانونی سرعتی دانسته اند که بر اساس حداقل و حد اکثر سرعت مجاز باید در راه های داخلی یا خارجی و شب و یا روز رعایت شود.711704

پیشینه

ماده 333 قانون مجازات اسلامی (مصوب 1370) سابقاً در این خصوص وضع گردیده بود.711680

نکات توضیحی تفسیری دکترین

این ماده در خصوص مصداق خاص رابطه میان عابر پیاده و راننده است و بر مبنای تقسیمی است که نظام حقوقی ما از احکام اتلاف دارد.2043460. منتها گروهی معتقدند امکان تسری حکم این ماده به تمام مواردی که مرتکب مقصر نبوده و مجنی علیه مرتکب تخلف شده است نیز وجود دارد. 352392 ابتکار این ماده همان تلقی لزوم احراز رابطه سببیت میان تقصیر راننده و جنایت واقع شده به عنوان یکی از شروط ضمان راننده است.5288408 در خصوص تصادفات رانندگی، گاه فقط راننده مقصر است. در این صورت محکوم شمردن وی بر حسب نوع تقصیر او محل اشکال نیست. اما چنانچه وی مقصر نبوده و تخلف مجنی علیه موجب جنایت بوده باشد باید حکم به برائت راننده از یک سو و بی حقی مجنی علیه از سوی دیگر داده شود. گاه نیز هر تقصیر طرفین و یا فقدان تقصیر آن ها در وقوع حادثه محرز است.352708 چنانچه اساساً خطای خود مقتول در وقوع جنایت موثر باشد به طوری که بتوان خطا را علت منحصر وقوع جنایت دانست، مسئولیت کیفری راننده منتفی است.427932 مشروط بر این که به اعتقاد گروهی ، راننده مرتکب هیچ خطایی نشده باشد.670940 لذا اگر راننده ای در حال رعایت مقررات راهنمایی و رانندگی در حال حرکت باشد و عابر پیاده از محلی غیر مجاز در حال عبور بوده و در نتیجه بی احتیاطی و بی مبالاتی عابر تصادفی واقع شود، راننده را باید فاقد مسئولیت کیفری دانست.1576264 چرا که وی همه جوانب احتیاط را رعایت نموده و مرتکب تخلفی هم نشده است.1702892 البته ممنوعیت عبور عابر پیاده باید به شیوه ای مناسب از قبیل استفاده از علائم راهنمایی و رانندگی یا علامتگذاری های نظیر آن، قابل تشخیص بوده باشد.1702900 گروهی معتقدند در فرض تردید در ممنوعیت عبور عابر پیاده از یک مکان یا عدم ممنوعیت عبور، اصل بر عدم ممنوعیت و لزوم پرداخت دیه است.2007800

اگرچه بر اساس ظاهر ماده قانون گذار در مقام احصاء شرایط بوده است، ما گروهی معتقدند چنین برداشتی از این ماده قانونی منطبق با اصول حقوقی و دیگر مقررات قانونی نیست.711688

رویه قضایی

به موجب نظریه شماره 7/1069-1379/5/1 اگر حادثه ای ناشی از بی احتیاطی یا بی مبالاتی راننده نبوده باشد، نباید مسئولیتی را متوجه او دانست و موضوع حسب مورد از مصادیق جنایت شبه عمدی یا خطای محض نیز به شمار نمی آید.352400