ماده ۸۴ قانون مجازات اسلامی

خدمات عمومی ‌رایگان، خدماتی است که با رضایت محکوم برای مدت معین به‌ شرح ذیل مورد حکم واقع می‌ شود و تحت نظارت قاضی اجرای احکام اجراء می‌ گردد:

الف ـ جرایم موضوع بند (الف) ماده (83) تا دویست و هفتاد ساعت

ب ـ جرایم موضوع بند (ب) ماده (83) دویست و هفتاد تا پانصد و چهل ساعت

پ ـ جرایم موضوع بند (پ) ماده (83) پانصد و چهل تا هزار و هشتاد ساعت

ت ـ جرایم موضوع بند (ت) ماده (83) هزار و هشتاد تا دو هزار و صد و شصت ساعت

تبصره 1 ـ ساعات ارایه خدمت عمومی ‌برای افراد شاغل بیش از چهار ساعت و برای افراد غیرشاغل بیش از هشت ساعت در روز نیست. در هر حال ساعات ارایه خدمت در روز نباید مانع امرار معاش متعارف محکوم شود.

تبصره 2 ـ حکم به ارایه خدمت عمومی‌ مشروط به رعایت همه ضوابط و مقررات قانونی مربوط به آن خدمت از جمله شرایط کار زنان و نوجوانان، محافظت‌ های فنی و بهداشتی و ضوابط خاص کارهای سخت و زیان‌ آور است.

تبصره 3 ـ دادگاه نمی‌ تواند به بیش از یک خدمت عمومی‌ مقرر در آیین‌ نامه موضوع این فصل حکم دهد. در هر حال در صورت عدم رضایت محکوم، به انجام خدمات عمومی، مجازات اصلی مورد حکم واقع می‌ شود.

تبصره 4 ـ قاضی اجرای احکام می‌ تواند بنا به وضع جسمانی و نیاز به خدمات پزشکی یا معذوریت‌ های خانوادگی و مانند آنها، انجام خدمات عمومی ‌را به طور موقت و حداکثر تا سه ماه در طول دوره، تعلیق نماید یا تبدیل آن را به مجازات جایگزین دیگر به دادگاه صادرکننده حکم پیشنهاد دهد.

پیشینه

هرچند این ماده در قوانین ایران دارای سابقه نیست ولی برخی از قضات بر اساس مواد 16 و 17 قانون مجازات اسلامی 1370 احکامی مبنی بر تعیین خدمات عمومی صادر میکردند.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

در این ماده قانونگذار به تعریف نوع دیگر مجازات جایگزین حبس یعنی انجام خدمات عمومی رایگان پرداخته است. منظور از خدمات عمومی رایگان انجام کار های عام المنفعه برای موسسات یا نهادهای عمومی یا دولتی است. تعیین این مجازات در واقع فرصتی برای محکوم است تا به جبران زیان های وارده بر جامعه بپردازد. صدور این نوع مجازات جایگزین حبس لزوما باید به رضایت محکوم باشد و در صورت عدم رضایت او مجازات اصلی اجرا خواهد شد. همچنین طبق تبصره این ماده هرچند دادگاه مکان تعیین دو مجازات جایگزین را دارد اما نمیتواند متهم را به دو خدمت عمومی ملزم نماید. همچنین لازم به ذکر است که محکومان به اجرای خدمات عمومی نیز مشمول مقررات قانون کار هستند هرچند که حقوق و مزایایی دریافت نمیکنند. طبق تبصره 4 ماده فوق قانونگذار به قاضی اجرای احکام اجازه داده تا بدون جلب نظر دادگاه صادر کننده رای قطعی اجرای مجازات را به حالت تعلیق در آورد به این معنا که اجرای آن را مدتی متوقف نموده و به تاخیر اندازد. گفتنی است طبق بند های این ماده قانونگذار برای هر روز حبس سه ساعت خدمات عمومی رایگان در نظر گرفته است.