نقدی بر حقوق جنگ و صلح در اندیشة هوگو گروسیوس

نقدی بر حقوق جنگ و صلح در اندیشة هوگو گروسیوس نام مقاله ای از موسی موسوی زنوز است که در شماره یک دوره 45 (فروردین 1394) فصلنامه مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران منتشر شده است.

چکیده

بسیاری هوگو گروسیوس را پدر حقوق بین‏ الملل خوانده‏ اند. می‏ توان گفت رسالة حقوق جنگ و صلح او مبیّن نظریة عمومی حقوق بین‏الملل است. در این پژوهش سعی شده است دیدگاه‌های گروسیوس دربارة رابطة حقوق طبیعی و حقوق موضوعه، جنگ و اخلاق، و نیز ارادة انسان و عدالت طبیعی نقد شود. گروسیوس در هر دو حوزة «حقوق بر جنگ» و «حقوق در جنگ» آرایی ارائه می‏کند که شاید در نگاه نخست برای دوران کنونی کاربردی نباشد، لیکن، واقع امر آن است که آرای او در تحول فلسفة حقوق نقش بسزایی داشته است؛ مضافاً‌ اینکه، با توجه روزافزون حقوق بین‏الملل به حقوق بشر، به‌ویژه طی نیم قرن گذشته، حقوق طبیعی و اخلاق به‌تدریج جایگاهی جدید (هرچند نه دقیقاً مانند گذشته) در نظام حقوق بین ‏الملل یافته است. اگر آرای گرسیوس را در مجموعة اوضاع و احوال زمانِ او بررسی کنیم، بسیاری از انتقادات وارد بر آنچه را او با استناد به مفهوم «تجویز» در زمینة حقوق تخاصم مشروع شمرده است رد می‌کنیم. با چنین رویکردی، حتی می‏توان نخستین رد پاهای صلاحیت جهانی را هم در آرای او یافت.

کلیدواژه ها

• حقوق جنگ و صلح
• حقوق طبیعی
• حقوق موضوعه
• فلسفه حقوق
• هوگو گروسیوس