محمد جعفر حبیب زاده

محمد جعفر حبیب زاده (زاده ۶ بهمن ۱۳۳۶ در تویسرکان) استاد تمام حقوق کیفری و جرم‌شناسی، پژوهشگر و نویسنده ایرانی است که عمده فعالیت‌های علمی و آموزشی خود را در دانشگاه تربیت مدرس انجام داده است. او از دهه ۱۳۶۰ تاکنون در زمینه‌های گوناگون حقوق کیفری، سیاست جنایی، عدالت کیفری، اصول حاکم بر دادرسی عادلانه و فقه جزایی فعالیت کرده و در کنار تدریس، در نهادهای اجرایی، دانشگاهی و سیاستگذاری نیز حضور داشته‌است. حبیب زاده در حال حاضر سردبیر دوفصلنامه نقد و تحلیل آراء قضایی، عضو شورای پژوهش پژوهشکده حقوق و قانون ایران و عضو شورای راهبردی ویکی حقوق است.

محمد جعفر حبیب زاده
زادهٔ	۱۳۳۶ تویسرکان
تحصیلات	دکتری حقوق کیفری و جرم شناسی
محل تحصیل	دانشگاه شهید بهشتی، دانشگاه تربیت مدرس
پیشه	استاد دانشگاه تربیت مدرس
تخصص	حقوق کیفری، جرم شناسی
جوایز	پژوهشگر برگزيده وزارتخانه‌ها استاد تلاشگر و استاد نمونه دانشگاه تربیت مدرس

تحصیلات و آغاز فعالیت علمی

حبیب زاده تحصیلات ابتدایی خود را در مدرسه محمدیه و دوره متوسطه را در دبیرستان امیرکبیر تهران به پایان رساند. او در سال ۱۳۴۹ وارد دانشگاه شهید بهشتی شد و در رشته حقوق قضایی به تحصیل پرداخت. پس از اتمام دوره کارشناسی در سال ۱۳۶۳، تحصیلات تکمیلی خود را در دانشگاه تربیت مدرس ادامه داد و در دو مقطع کارشناسی‌ارشد و دکتری، در رشته حقوق جزا و جرم‌شناسی تحصیل کرد. رساله دکتری او در سال ۱۳۷۲ به پایان رسید و پس از آن به طور رسمی به عضویت هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس درآمد.

ورود او به دانشگاه به عنوان مدرس در سال ۱۳۶۸ رقم خورد. در سال ۱۳۷۲ به درجه استادیاری، در سال ۱۳۸۱ به دانشیاری و در نهایت در سال ۱۳۸۷ به رتبه استادی ارتقا یافت. او یکی از اعضای باسابقه و با پایه علمی بالا در گروه حقوق دانشگاه تربیت مدرس است.

فعالیت‌های علمی و دانشگاهی

حوزه‌های پژوهش و آموزش

محمد جعفر حبیب زاده در حوزه‌های گوناگون حقوق کیفری، از جمله حقوق کیفری عمومی و اختصاصی، جرم‌شناسی، اصول دادرسی عادلانه، عدالت کیفری، فقه جزایی و سیاست جنایی فعالیت علمی داشته‌است. بخشی از آثار او به تحلیل تطبیقی نظام حقوقی ایران با نظام‌های حقوقی غربی اختصاص دارد. او همچنین در موضوعاتی مانند کیفرزدایی، حق دفاع، حقوق متهم، جرم‌انگاری و عدالت ترمیمی پژوهش کرده و مقالات متعددی در این زمینه‌ها منتشر کرده‌است.

او در کنار پژوهش، نقش فعالی در آموزش دانشجویان مقاطع کارشناسی‌ارشد و دکتری ایفا کرده و تعداد قابل توجهی از پایان‌نامه‌ها و رساله‌های علمی را راهنمایی یا مشاوره کرده‌است. همچنین، در دوره‌های پسا دکتری نیز به عنوان استاد راهنما با پژوهشگران همکاری داشته‌است. وی هم اکنون نیز عضو شورای پژوهش پژوهشکده حقوق و قانون ایران است.

مسئولیت‌های دانشگاهی

حبیب زاده در طول سال‌های فعالیت خود، مسئولیت‌های متعددی در دانشگاه تربیت مدرس و سایر دانشگاه‌ها بر عهده داشته‌است. از جمله این مسئولیت‌ها می‌توان به مدیریت گروه، معاونت پژوهشی دانشکده، عضویت در شورای پژوهشی دانشگاه، عضویت در هیأت ممیزه، ریاست کمیسیون‌های علمی و انضباطی، و مشاوره حقوقی ریاست دانشگاه اشاره کرد.

او مدتی نیز در دانشگاه شاهد به عنوان معاون آموزشی و مدیر گروه حقوق فعالیت داشت. در این دانشگاه، در ستاد دانشجویان شاهد و ایثارگر، کمیته‌های انضباطی، هیأت‌های رسیدگی به تخلفات اداری و نیز در هیأت بدوی انتظامی اعضای هیأت علمی عضویت داشته‌است.

در دانشگاه تربیت مدرس، عضویت در کمیته تخصصی علوم انسانی، کمیسیون علوم اجتماعی هیأت ممیزه، شورای نظارت پژوهشی، و نیز ریاست هیأت رسیدگی به تخلفات انتظامی اعضای هیأت علمی از جمله دیگر نقش‌های او بوده‌است. در آبان و آذر ۱۴۰۳، به‌عنوان عضو هیأت ممیزه، رئیس کمیسیون علوم اجتماعی و رئیس هیأت رسیدگی به تخلفات انتظامی منصوب شد.

سردبیری و عضویت در تحریریه نشریات

از جمله زمینه‌های فعالیت مداوم او، عضویت در هیأت‌های تحریریه مجلات علمی تخصصی است. او عضو یا سردبیر نشریات متعدد در زمینه‌های حقوق کیفری، جرم‌شناسی، حقوق تطبیقی و سیاست‌گذاری حقوقی بوده و در داوری علمی ده‌ها مجله همکاری داشته‌است. عضویت در تحریریه نشریاتی مانند فصلنامه مدرس، فصلنامه پژوهش‌های حقوق تطبیقی، حقوق کیفری، مطالعات حقوق کیفری، مجله حقوق پزشکی، تحقیق و توسعه در حقوق تطبیقی و سردبیری دوفصلنامه تحقیق و توسعه در حقوق کیفری و جرم شناسی از جمله مجلاتی هستند که او با آن‌ها همکاری مستمر داشته‌است.

نقش‌های اجرایی و حرفه‌ای

مسئولیت‌های اجرایی در نهادهای عمومی

فعالیت‌های محمدجعفر حبیب زاده تنها به عرصه دانشگاهی محدود نمانده و او در دستگاه‌های اجرایی و نهادهای عمومی نیز حضوری مستمر داشته‌است. از جمله مهم‌ترین این مسئولیت‌ها، مدیرکلی حقوقی وزارت کشور در فاصله سال‌های ۱۳۸۱ تا ۱۳۸۴ بوده‌است. او همچنین رئیس کمیته حقوقی و عضو هیأت مرکزی بازرسی ستاد انتخابات در دوره‌های گوناگون انتخابات شوراهای اسلامی، مجلس شورای اسلامی و ریاست‌جمهوری بوده‌است.

در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز به عنوان مدیرکل دفتر مطالعات حقوقی و تدوین قوانین، و نیز مشاور معاون حقوقی وزارتخانه فعالیت داشته‌است. افزون بر این، در دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام، عضو کمیسیون حقوقی و قضایی بود و در سیاستگذاری‌های حقوقی کلان مشارکت داشت.

در سال‌های پایانی دهه ۱۳۹۰، به عنوان مشاور عالی رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی فعالیت کرد و از سال ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۰، عضو هیأت امنای این پژوهشگاه بود.

نقش در سیاستگذاری آموزش عالی و ارزیابی علمی

حبیب‌زاده در سطوح بالای سیاستگذاری آموزشی نیز نقش ایفا کرده‌است. او عضو هیأت عالی تجدیدنظر رسیدگی به شکایات اعضای هیأت علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بوده و همچنین در تدوین و گسترش آموزش عالی حقوق در کشور، به‌عنوان عضو و مدیر کارگروه تخصصی مربوطه در بازه سال‌های ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۳ مشارکت داشته‌است.

او همچنین عضو شورای بررسی متون علوم انسانی، هیأت تحریریه دانشنامه‌های حقوقی، و گروه‌های علمی در دائره‌المعارف علوم جنایی و بنیاد دائره‌المعارف اسلامی بوده‌است.

مشارکت در کمیته‌های اخلاق و انجمن‌های علمی

محمدجعفر حبیب زاده در سال‌های اخیر در حوزه اخلاق زیستی و اخلاق حرفه‌ای نیز مشارکت داشته‌است. او عضو کمیته‌های اخلاق پزشکی و زیستی در مراکز درمانی و آموزشی از جمله مرکز قلب تهران، مرکز سرطان شهدای تجریش و دانشکده پزشکی دانشگاه تربیت مدرس بوده‌است.

همچنین عضو کمیته علمی کمیسیون حقوق بشر اسلامی از سال ۱۳۸۳ تاکنون بوده و در حوزه‌هایی چون حقوق بشر، آزادی‌های عمومی و کیفرهای مغایر با کرامت انسانی نیز فعالیت داشته‌است. او همچنین از اعضای بنیان‌گذار انجمن مالکیت فکری ایران و بازرس آن در دوره‌ای بوده‌است.

آثار

کتاب‌ها

محمدجعفر حبیب زاده در حوزه حقوق کیفری، فقه جزایی، عدالت کیفری و سیاست جنایی تألیفات متعددی دارد. کتاب‌های او عمدتاً به مباحث حقوق کیفری اختصاص یافته و برخی از آن‌ها در چندین نوبت به چاپ رسیده‌اند. آثار تألیفی او به عنوان منبع آموزشی در دانشگاه‌ها مورد استفاده قرار گرفته و بخشی از آن‌ها به صورت مجموعه مقالات تخصصی گردآوری شده‌اند. برخی از این آثار عبارتند از:

• تحلیل جرایم کلاهبرداری و خیانت در امانت در حقوق کیفری ایران

• حقوق بشر، دغدغه همه ملت ها
• حقوق جزای اختصاصی، جرایم علیه اموال

• خیانت در امانت در حقوق کیفری ایران

• سرقت در حقوق کیفری ایران

• قانون مداری در قلمرو حقوق کیفری

مشاهده فهرست کتاب های محمد جعفر حبیب زاده در ویکی حقوق

مقالات

حبیب‌زاده بیش از ۱۵۰ مقاله در نشریات علمی‌پژوهشی، تخصصی، ترویجی و بین‌المللی منتشر کرده‌است. محورهای اصلی مقالات او شامل بررسی مفاهیم حقوق کیفری، اصول دادرسی منصفانه، جرم‌انگاری، تحلیل تطبیقی نظام‌های کیفری، کیفرشناسی، حقوق بشر و سیاست جنایی است. آثار او به زبان‌های فارسی، انگلیسی و عربی در مجلات داخلی و بین‌المللی منتشر شده‌اند. برخی از مقالات او در مجموعه‌های علمی و همایش‌های ملی و بین‌المللی نیز ارائه و منتشر شده‌اند. برخی از این مقالات عبارتند از:

• بازنگری در کیفرهای بدنی در پرتو بازخوانی قاعدة هم‌نشینی عقل و شرع
• بررسی اجرای دوباره حدود سالب حیات در صورت اجرای ناقص آن در فقه و حقوق
• بررسی فقهی و حقوقی رویکرد جنسیت‌محوری در کیفرگذاری جرایم تعزیری

• تحلیل ساختاری عدالت جنسیتی در کیفرگذاری جرایم تعزیری

• درآمدی بر برخی محدودیت‌های عملی جرم‌انگاری
• درآمدی بر حمایت کیفری از اطفال بزه دیده در حقوق ایران با نگاهی به اسناد بین‌المللی
• دفاع مشروع در پرتو سندرم زنان کتک‌خورده
• دولت قانون مدار در نظام حقوقی ایران

• سرقت مال مشاع

• عدالت اجتماعی و عدالت کیفری؛ جدایی یا پیوند

• قاضی فضیلت‌مند؛ سهم فضیلت‌گرایی در نظریۀ قضاوت
• قاضی همچون نگهبانِ حق‌ها؛ جستاری دربارۀ رویکردِ حق‌محور به کنشگریِ قضایی

• مسئله‌یابی حقوقی در ناآرامی‌های ۱۴۰۱ ایران
• مطالعه تطبیقی استعفای قاضی در نظام‌های اقتدارگرا

• پاسخگویی پارلمانی قوّه قضائیه به مثابه چالش استقلال قضایی

مشاهده فهرست مقالات محمد جعفر حبیب زاده در ویکی حقوق

راهنمایی، مشاوره و داوری پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها

حبیب زاده تاکنون راهنمایی، مشاوره و داوری بیش از ۲۰۰ پایان‌نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری را در حوزه‌های حقوق جزا و جرم‌شناسی بر عهده داشته است.

مشاهده فهرست پایان نامه های تحت راهنمایی محمد جعفر حبیب زاده در ویکی حقوق

مشاهده فهرست پایان نامه های تحت مشاوره محمدجعفر حبیب زاده در ویکی حقوق

مشاهده فهرست رساله های تحت مشاوره محمد جعفر حبیب زاده در ویکی حقوق

مشاهده فهرست رساله های تحت راهنمایی محمد جعفر حبیب زاده در ویکی حقوق

جوایز و افتخارات

در طول فعالیت‌های علمی و آموزشی خود، حبیب زاده موفق به دریافت چندین عنوان و تقدیرنامه شده‌است. او در سال تحصیلی ۱۳۷۶–۱۳۷۷ به عنوان استاد نمونه دانشگاه تربیت مدرس شناخته شد و در سال تحصیلی ۱۳۸۰–۱۳۸۱ نیز به‌عنوان پژوهشگر نمونه دانشگاه انتخاب شد. در سال ۱۳۸۲، به عنوان پژوهشگر برگزیده وزارتخانه‌ها معرفی شد.

وی در چندین نوبت لوح تقدیر از شورای نشان‌های دانشگاه تربیت مدرس دریافت کرده‌است. در سال ۱۳۹۶، عنوان «استاد تلاشگر» را از سوی دانشگاه تربیت مدرس دریافت کرد. در دی‌ماه ۱۴۰۰ نیز به عنوان استاد برگزیده در جشنواره علمی-پژوهشی مبارزه با قاچاق کالا و ارز معرفی شد.