امکان سنجی انگاشت فضای سایبر به‌عنوان منطقه ای از میراث مشترک بشریت
امکان سنجی انگاشت فضای سایبر به‌عنوان منطقه ای از میراث مشترک بشریت نام مقاله ای از علی مشهدی و احسان شکیب نژاد است که در شماره 44 (دی1399) فصلنامه پژوهشهای حقوقی منتشر شده است.
چکیده
از بدو پیدایش فضای سایبر، همواره نحوه حاکمیت در آن موردچالش بوده است. نخستین دیدگاهی که در انتظام بخشی این فضا موردپذیرش کشورها قرار گرفت، دکترین حاکمیت انحصاری دولت‌ها بود. مطابق این نگرش، صرفاً دولت‌ها دارای صلاحیت و اقتدار لازم برای حاکمیت و قانونگذاری در فضای سایبر می‌باشند که این امر به‌منزلة انطباق قلمرو سایبری بر مرزهای جغرافیایی کشورهاست. به‌تدریج، این نگرش قوت گرفت که باتوجه‌به ماهیت سیّال و بدون مرز فضای سایبر و نیز جلوگیری از سیطره تبعیض‌آمیز کشورهای عموماً غربی، لازم است این فضا از حیطه حاکمیتی دولت‌ها خارج شده و با طرح اصل میراث مشترک بشریت، زمینه برای انتقال حاکمیت در آن از ید مطلق دولت‌ها به مردم فراهم گردد. حامیان این نگرش با طرح تشابهات میان فضای سایبر با دیگر فضاهای بین‌المللی، معتقدند اِعمال هرگونه قانون ملّی در فضای سایبر فاقد مشروعیت دموکراتیک در یک شبکه جهانی است. ضمن آنکه تلقی فضای سایبر به‌مثابه میراث مشترک بشریت، از اقدامات یک‌جانبة دولت‌ها جلوگیری نموده و خطر جنگ‌های سایبری را کاهش می‌دهد. اگرچه پذیرش این اصل در فضای سایبر، مبتنی‌بر خلق قواعد حقوقی نوین در قالب پذیرش در معاهدات بین‌المللی است. نوشتار پیش رو سعی دارد از رهگذر شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی، ضمن بیان نگرش‌های حاکمیتی فعلی در فضای سایبر، امکان اِعمال اصل میراث مشترک بشریت بر بخش‌های موردنظر در فضای سایبر را تبیین نماید.
کلیدواژه ها
- فضاي سايبر
- ميراث مشترك بشريت
- دكترين حاكميت انحصاري
- فضاهاي بين المللي
- قانونگذاري