نظریه شماره 7/1401/363 مورخ 1401/12/15 اداره کل حقوقی قوه قضاییه

شماره نظریه	۷/۱۴۰۱/۳۶۳
شماره پرونده	۱۴۰۱-۱۸۶/۱-۳۶۳ ک
تاریخ نظریه	۱۴۰۱/۱۲/۱۵

نظریه شماره ۷/۱۴۰۱/۳۶۳ مورخ ۱۴۰۱/۱۲/۱۵ اداره کل حقوقی قوه قضاییه: استعلام: با عنایت به ماده ۵۰۰ مکرر قانون مجازات اسلامی (تعزیرات، الحاقی ۱۳۹۹) و ابهامات موجود خواهشمند است به پرسش های زیر پاسخ دهید:

۱- منظور از القائات روانی در صدر ماده فوق الذکر چیست؟ با توجه به استفاده قانون گذار از حرف واو بین عبارت شیوه های کنترل ذهن و القائات روانی، آیا جهت تحقق بزه، استفاده از شیوه های کنترل ذهن و القائات روانی در هر دو بند ذیل ماده الزامی است و یا آن که با عنایت به سیاق ماده استفاده از شیوه های کنترل ذهن مربوط به بند اول ماده و استفاده از القائات روانی مربوط به بند دوم ماده است؟

۲- با توجه به این که در بند ۲ ماده فوق الذکر، فعالیت آموزشی و تبلیغی انحرافی مغایر و یا مخل با شرع مقدس اسلام به عنوان رکن مادی بزه بیان شده است، آیا بین مغایر و مخل تفاوتی وجود دارد؟

۳- با توجه به این که در بند ۲ ماده فوق الذکر، فعالیت آموزشی و تبلیغی انحرافی مغایر و مخل با شرع مقدس اسلام به عنوان رکن مادی بزه بیان شده است، منظور از اصطلاح شرع مقدس اسلام چیست؟ آیا این اصطلاح شامل تمام تعالیم فقهی عقیدتی (کلامی) اخلاقی و عرفانی اسلام است یا برخی از این تعالیم مدنظر می باشد؟

۴- چنانچه منظور از اصطلاح شرع مقدس اسلام اعم از موارد فوق الذکر باشد یا برخی از آن، آیا تمامی محتوای شرع اعم از اصول و فروع و جزئیات فروع را شامل می شود یا فقط شامل مطالب اصولی و اساسی فقهی، عقیدتی و یا عرفانی اسلام می شود؟ برای مثال، فعالیت های آموزشی تبلیغی انحرافی در حوزه مهدویت نظیر یمانی ها از این جهت که فروع مسائل اعتقادی در حوزه مهدویت جزء اعتقادات اساسی مذهب شیعه می باشد؛ اما جزء اصول پنجگانه دین (توحید، عدل، معاد، نبوت و امامت) نیست، آیا مغایر یا مخل به شرع مقدس اسلام محسوب می شود؟ یا فعالیت انحرافی که اعتقادات اساسی و مهم شیعه همچون زیارت، توسل، شفاعت و نذر را زیر سؤال می برد و معتقد به آن ها را مشرک و بدعت گذار می خواند، مغایر یا مخل به شرع مقدس اسلام محسوب می شود؟

۵- با توجه به اختلافات فراوان فقهی عقیدتی مذاهب مختلف اسلامی، آیا منظور از شرع مقدس اسلام شامل همه مذاهب اسلامی است یا تنها مذهب حقه جعفری اثنی عشری است که در اصل دوازدهم قانون اساسی به عنوان مذهب رسمی کشور بیان شده است؟ ۶- آیا جهت تحقق بزه فعالیت آموزشی و تبلیغی انحرافی باید صرفا نسبت به پیروان مذهب حقه جعفری اثنی عشری انجام شود یا این که شامل پیروان دیگر مذاهب اسلامی و دیگر ادیان رسمی مورد تأیید در قانون اساسی نیز می باشد؟ برای مثال، آیا فعالیت آموزشی و تبلیغی سلفی گری و وهابیت در بین اهل تسنن ایران را نیز شامل می شود یا فعالیت آموزشی و تبلیغی فرق انحرافی مسیحیت نسبت به مسیحیان مورد تأیید در قانون اساسی را نیز شامل می شود؟

۷- آیا جهت تحقق بزه فعالیت آموزشی و تبلیغی انحرافی، باید صرفا نسبت به پیروان مذهب حقه جعفری اثنی عشری انجام شود یا این که پیروان دیگر فرق و ادیان غیر رسمی که مورد تأیید در قانون اساسی نیستند را نیز شامل می شود؟ برای مثال، آیا فعالیت آموزشی و تبلیغی بهائیت نسبت به افرادی که بهایی زاده می باشند را نیز شامل می شود؟

۸- با عنایت به این که طبق اصل سیزدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مسیحیت به عنوان یک اقلیت دینی به رسمیت شناخته شده است و با توجه به این که دین مسیحیت خود شامل سه فرقه اصلی کاتولیک، ارتودوکس و پروتستان است و این فرقه ها نیز شامل ۱۰۵ زیرفرقه در مسیحیت؛ به ویژه در فرقه پروتستان هستند، کدام یک از این فرقه های مسیحیت طبق اصل سیزدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به رسمیت شناخته می شوند؟

۹- با توجه به این که مقنن ماده فوق الذکر را در فصل اول از کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی با عنوان جرایم ضد امنیت داخلی و خارجی کشور بیان نموده است، رسیدگی به این بزه در صلاحیت کدام دادگاه است؟ دادگاه انقلاب یا دادگاه کیفری دو؟

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه

۱- ماده ۵۰۰ مکرر الحاقی ۱۳۹۹ به قانون مجازات اسلامی (تعزیرات مصوب ۱۳۷۵) در مقام جرم انگاری شیوه هایی است که منتهی به کنترل ذهن و القائات روانی شده است و بند های ۱ و ۲ این ماده به گونه ای نیست که برخی شیوه ها به یکی از این بند ها اختصاص یابد؛ بنابراین در فرض سؤال، چنانچه نتایج به کارگیری شیوه های مندرج در ماده یادشده به تحقق هر یک از اقدامات مندرج در بند ها منتهی شود، رکن مادی جرم محقق است.

۲- هر چند واژه های مغایر و مخل از نظر لغوی متفاوت می باشند و بین این دو واژه می توان قائل به رابطه عموم و خصوص مطلق بود؛ از این حیث که هر عمل و اقدام مخل شرع، مغایر آن نیز می باشد؛ اما برخی مغایرها، مخل تلقی نمی شوند؛ با وجود این، در جرم انگاری موضوع ماده ۵۰۰ مکرر الحاقی ۱۳۹۹ به قانون مجازات اسلامی (تعزیرات مصوب ۱۳۷۵) با عنایت به جرم انگاری هر گونه فعالیت آموزشی و یا تبلیغی انحرافی مغایر با شرع مقدس اسلام با تحقق این عنوان، رکن مادی جرم محقق می شود.

۳، ۴ و ۵- منظور از عبارت شرع مقدس اسلام در بند ۲ ماده ۵۰۰ مکرر الحاقی ۱۳۹۹ به قانون مجازات اسلامی (تعزیرات مصوب ۱۳۷۵)، اصول اعتقادی دینی و ضروریات و مسلمات مذهب جعفری اثنی عشری است.

۶ و ۷- فعالیت آموزشی و یا تبلیغی انحرافی که مغایر و یا مخل به شرع مقدس اسلام باشد؛ اعم از آن که مخاطب این فعالیت انحرافی فرد مسلمان باشد یا غیر مسلمان، مشمول ماده یادشده می باشد.

۸- این بخش از استعلام مستلزم تفسیر قانون اساسی است و با عنایت به مواد ۲ و ۵ دستورالعمل نحوه استعلام حقوقی و پاسخ به آن در قوه قضاییه مصوب ۱۹/۹/۱۳۹۸، پاسخ گویی به آن از وظایف اداره کل حقوقی خارج است.

۹- با توجه به این که ماده ۵۰۰ مکرر الحاقی ۱۳۹۹ به قانون مجازات اسلامی (تعزیرات مصوب ۱۳۷۵) در فصل اول جرایم ضد امنیت داخلی و خارجی کشور آمده است؛ لذا جرایم موضوع این ماده از جمله جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی محسوب می شود و رسیدگی به این جرایم طبق بند الف ماده ۳۰۳ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲، در صلاحیت دادگاه انقلاب است.