نظریه شماره 7/1402/1009 مورخ 1402/12/16 اداره کل حقوقی قوه قضاییه

شماره نظریه	۷/۱۴۰۲/۱۰۰۹
شماره پرونده	۱۴۰۲-۸۸-۱۰۰۹ح
تاریخ نظریه	۱۴۰۲/۱۲/۱۶

نظریه شماره ۷/۱۴۰۲/۱۰۰۹ مورخ ۱۴۰۲/۱۲/۱۶ اداره کل حقوقی قوه قضاییه: استعلام: با عنایت به ماده ۲۱ مکرر (اصلاحی ۱۳۹۷ و ۱۴۰۰) مصوب ۱۳۵۵ با اصلاحات و الحاقات بعدی، خواهشمند است به پرسش های زیر پاسخ دهید:

الف) اگر شخصی با امضای ظهر چک (بدون ثبت انتقال در سامانه)، قصد انتقال چک را داشته باشد، آیا امضای ظهر چک مذکور را می توان ضمانت تلقی کرد؛ چنانچه امضاء مذکور ضمانت محسوب نشود، چه اثری بر آن مترتب است؛ این امضا مصداق کدام ماهیت حقوقی است؟

ب) هرگاه چک به صورت در وجه حامل صادر شود، چه اثر حقوقی بر آن مترتب می شود و این چک مصداق کدام ماهیت حقوقی است؟

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه

الف- اولا، به موجب تبصره یک اصلاحی ۲۹/۱/۱۴۰۰ ماده ۲۱ مکرر قانون صدور چک مصوب ۱۳/۸/۱۳۹۷، ثبت چک در سامانه صیاد، شرط اعتبار و شمول قوانین مربوط به چنین سندی است و در صورت عدم ثبت در این سامانه، چک ماهیت تجاری خود را از دست می دهد و دارنده نمی تواند از مزایای اسناد تجاری از جمله ظهرنویسی استفاده کند و روابط طرفین تابع عمومات قانون مدنی است؛ بنابراین در فرض سؤال، امضای ظهر چک به قصد انتقال، ضمانت نیز تلقی نمی شود.

ثانیا، با توجه به اینکه در فرض سؤال امکان ظهرنویسی چک به لحاظ عدم ثبت در سامانه وجود ندارد، ظهرنویسی فیزیکی مشمول مقررات قانون تجارت مصوب ۱۳۱۱ و قانون صدور چک مصوب ۱۳۵۵ با اصلاحات و الحاقات بعدی نیست و تشخیص نوع رابطه دارنده با صادر کننده و همچنین ظهرنویس با لحاظ ماده ۴۰۳ قانون تجارت مصوب ۱۳۱۱، امری موضوعی و مصداقی است که بر عهده مرجع قضایی رسیدگی کننده است.

ب- در فرض سؤال که صادرکننده، چک را در وجه حامل و بدون ثبت در سامانه صیاد تنظیم کرده و به دارنده تحویل داده است، با عنایت به اینکه وفق تبصره یک اصلاحی ماده ۲۱ مکرر یادشده، صدور چک در وجه حامل ممنوع است و قید نام دارنده چک در آن از جمله شرایط سند محسوب می شود، مشمول مقررات راجع به اسناد تجاری نخواهد بود و دارنده نمی تواند از مزایای اسناد تجاری استفاده کند و روابط طرفین تابع عمومات قانون مدنی است.