همراهی، سکوت یا مدارای شارع با سیرههای عقلا
همراهی، سکوت یا مدارای شارع با سیرههای عقلا عنوان مقاله ای از مهدی منتظر قائم است که در دی 1403 و شماره 25 فصلنامه علمی پژوهش نامه حقوق اسلامی منتشر شده است.
 | |
| عنوان | همراهی، سکوت یا مدارای شارع با سیرههای عقلا |
|---|---|
| نویسنده | مهدی منتظر قائم |
| محور موضوعی | حقوق اسلامی حقوق خصوصی فقه و حقوق |
| سال نشر | ۱۴۰۳ |
| منتشر شده در | نشریه پژوهشنامه حقوق اسلامی |
| دوره | ۲۵ |
| شماره | ۶۶ |
| دانلود مقاله | دانلود از سایت نشریه |
چکیده
«همراهی، سکوت یا مدارای شارع با سیرههای عقلا»، موضعگیری شارع نسبت به سیرههای عقلا در باب معاملات را شرح میدهد. شارع با این سیرهها مقابله نمیکند؛ با آنها همراهی میکند، در برابر آنها سکوت یا با آنها مدارا میکند. بنا بر نظر سوم یعنی مدارای شارع با سیره عقلا، بعضی از آیات و روایات اقتضای ردع برخی از سیرههای مستحدث دارند، ولی برای ردع آنها موانعی موجود است. مقابله شارع با سیرهها موجب تضعیف دین و شریعت شده، به ضرر مردم است، زندگی بسیاری از ایشان را در مضیقه قرار میدهد و موجب تفویت مصالح و منافع جامعه است. در فقه رایج، سیرههای مستحدث از این منظر بررسی نشدهاند؛ ازاینروی، کاوش آن بسیار ضروری و دارای نتایج مؤثر است. این پژوهش بنیادین، با روش توصیفی تحلیلی به این نتیجه رسیده است که حتی با پذیرش مخالفت اوّلیِ شارع مقدس اسلام با سیرههای مستحدث، میتوان گفت این سیرهها با استناد به ادله احکام ثانوی - بهعنوان ادله سلبی - برای فقه معتبراند؛ و عمومات و اطلاقات شریعت را بهگونهای محدود و مضیق میکنند که هیچ حکم مخالف سیره به شارع نسبت داده نشود. در مقام اجراء نیز با تقدیم اهمّ، هیچ حکم شرعی مخالف سیره لباس قانون بهخود نمیپوشد، وانگهی به موقع اجراء نیز گذارده نمیشود. سیرههای عقلا در مقام استنباط، بر احکام اولی شرعی حاکماند یا در مقام اجرا بر آنها تقدم دارند.
کلیدواژه ها
- سیره عقلا
- بنای عقلا
- سیرههای مستحدث
- حجیت سیره