۶٬۹۵۸
ویرایش
حقوق هوایی: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''حقوق هوایی''' یا '''حقوق بین الملل هوایی'''، رشته ای نو پا است که آغاز آن به اختراع [[هواپیما]] در قرن بیستم بر می گردد. [[جنگ جهانی اول]] و نیاز به نقل و انتقالات جنگی به سرعت موجب تکامل آن شد. در حقوق هوایی دو قلمرو وجود دارد. ابتدا [[حمل و نقل]] بار و مسافر و فضای داخلی و دیگری در فضای بین المللی. حقوق هوایی یکی از گرایشات [[حقوق خصوصی]] است که از [[حقوق تجارت]] منشعب شده است و باید آن را حقوق مرکب دانست زیرا تابع قواعد حقوق داخلی و حقوق بین الملل است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی اسلامی|ترجمه=|جلد=|سال=1394|ناشر=کتاب آوا|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6669792|صفحه=|نام۱=محمدرضا|نام خانوادگی۱=روزبهانی|چاپ=1}}</ref> حقوق هوایی را نباید با حقوق فضایی اشتباه کرد زیرا حقوق هوایی مربوط به حمل و نقل بار و مسافر در دو سطح ملی و بین المللی است اما حقوق فضا به حاکمیت دولت ها بر فضای سرزمین خود، قواعد ورود، عبور و خروج از این فضا و نیز از فضای ماورای جو می پردزد و شاخه ای از حقوق بین الملل عمومی است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=شناسه حقوق (دانش حقوق، قاعده حقوقی و رابطه حقوق با عدالت، اخلاق و دین)|ترجمه=|جلد=|سال=1391|ناشر=پژوهشگاه حوزه و دانشگاه|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6669796|صفحه=|نام۱=مصطفی|نام خانوادگی۱=دانش پژوه|چاپ=1}}</ref> | '''حقوق هوایی''' یا '''حقوق بین الملل هوایی'''، رشته ای نو پا است که آغاز آن به اختراع [[هواپیما]] در قرن بیستم بر می گردد. [[جنگ جهانی اول]] و نیاز به نقل و انتقالات جنگی به سرعت موجب تکامل آن شد. در حقوق هوایی دو قلمرو وجود دارد. ابتدا [[حمل و نقل]] بار و مسافر و فضای داخلی و دیگری در فضای بین المللی. حقوق هوایی یکی از گرایشات [[حقوق خصوصی]] است که از [[حقوق تجارت]] منشعب شده است و باید آن را حقوق مرکب دانست زیرا تابع قواعد حقوق داخلی و حقوق بین الملل است.<ref name=":1">{{یادکرد کتاب۲||عنوان=مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی اسلامی|ترجمه=|جلد=|سال=1394|ناشر=کتاب آوا|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6669792|صفحه=|نام۱=محمدرضا|نام خانوادگی۱=روزبهانی|چاپ=1}}</ref> حقوق هوایی را نباید با حقوق فضایی اشتباه کرد زیرا حقوق هوایی مربوط به حمل و نقل بار و مسافر در دو سطح ملی و بین المللی است اما حقوق فضا به حاکمیت دولت ها بر فضای سرزمین خود، قواعد ورود، عبور و خروج از این فضا و نیز از فضای ماورای جو می پردزد و شاخه ای از حقوق بین الملل عمومی است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=شناسه حقوق (دانش حقوق، قاعده حقوقی و رابطه حقوق با عدالت، اخلاق و دین)|ترجمه=|جلد=|سال=1391|ناشر=پژوهشگاه حوزه و دانشگاه|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6669796|صفحه=|نام۱=مصطفی|نام خانوادگی۱=دانش پژوه|چاپ=1}}</ref> | ||
== تعریف == | == تعریف == | ||
حقوق هوایی آن رشته از علم حقوق است که قوانین و قواعد حقوقی مروط به تنظیم عبور و مرور هواپیماها و بهره برداری از آن ها و همچنین روابط ناشی از این فعالیت ها را بررسی می کند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=حقوق هوایی از منظر حقوق داخلی و بین المللی|ترجمه=|جلد=|سال=1393|ناشر=شهردانش|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6669784|صفحه=|نام۱=منصور|نام خانوادگی۱=جباری|چاپ=1}}</ref> در تعریف مشابهی این گونه آمده است: حقوق هوایی به آن رشته از حقوق خصوصی | حقوق هوایی آن رشته از علم حقوق است که قوانین و قواعد حقوقی مروط به تنظیم عبور و مرور هواپیماها و بهره برداری از آن ها و همچنین روابط ناشی از این فعالیت ها را بررسی می کند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=حقوق هوایی از منظر حقوق داخلی و بین المللی|ترجمه=|جلد=|سال=1393|ناشر=شهردانش|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6669784|صفحه=|نام۱=منصور|نام خانوادگی۱=جباری|چاپ=1}}</ref> در تعریف مشابهی این گونه آمده است: حقوق هوایی به آن رشته از حقوق خصوصی اطلاق می شود که در آن قواعد حاکم بر روابط هواپیماها و حمل و نقل هوایی مورد بررسی قرار می گیرد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=دانشنامه حقوق خصوصی (جلد دوم)|ترجمه=|جلد=|سال=1386|ناشر=محراب فکر|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6669800|صفحه=|نام۱=مسعود|نام خانوادگی۱=انصاری|نام۲=محمدعلی|نام خانوادگی۲=طاهری|چاپ=2}}</ref> | ||
== پیشینه == | == پیشینه == | ||
پیشینه حقوق هوایی در سه دوره قابل بررسی است | |||
=== در جهان === | |||
پیشینه حقوق هوایی در سه دوره قابل بررسی است: | |||
# پیش از [[جنگ جهانی اول]]: نخستین قاعده حقوق هوایی را می توان در حقوق روم یافت. طبق حقوق روم کسی که [[مالک]] زمین است، مالک آسمان آن نیز هست. در اواخر قرن هیجدهم در سال 1784 فرمانده انتظامی پاریس با صدور اطلاعیه ای پرواز بالن ها را بدون کسب اجازه قبلی بر فراز شهر پاریس ممنوع اعلام کرد. همچنین در سال 1819 در کشور فرانسه مقرراتی راجع به ممنوعیت پرواز بالن ها در زمان برداشت محصول و منع پرواز بدون چتر نجات پیش بینی شد. شورای شهر فلوریدا نیز در سال 1908 نخستین مقررات [[حمل و نقل هوایی]] را وضع کرد. بر اساس این مقررات، فضای فوقانی شهر فلوریدا تا ارتفاع 20 مایلی از سطح زمین تحت کنترل مقامات دولتی قرار گرفت. اولین مقررات گمرکی هوانوردی نیز اخذ عوارض از بالن های خارجی در سال 1909 در فرانسه به تصویب رسید. هر چند نخستین هواپیما توسط برادران رایت در سال 1903 صورت گرفت از سال 1909 ضرورت تدوین مقررات هوایی به طور جدی احساس شد. دولت فرانسه در سال 1910 به منظور تهیه و تنظیم مقررات هوایی یک کنفرانس بین المللی تشکیل داد که با مخالفت دولت انگلستان روبرو شد. دولت اخیر با تاکید بر اصل حاکمیت دولت بر قلمرو هوایی خود با اصل آزادی [[هوانوردی]] مخالفت ورزید که این مخالفت ها نهایتا منجر به شکست کنفرانس مذکور شد. | # پیش از [[جنگ جهانی اول]]: نخستین قاعده حقوق هوایی را می توان در حقوق روم یافت. طبق حقوق روم کسی که [[مالک]] زمین است، مالک آسمان آن نیز هست. در اواخر قرن هیجدهم در سال 1784 فرمانده انتظامی پاریس با صدور اطلاعیه ای پرواز بالن ها را بدون کسب اجازه قبلی بر فراز شهر پاریس ممنوع اعلام کرد. همچنین در سال 1819 در کشور فرانسه مقرراتی راجع به ممنوعیت پرواز بالن ها در زمان برداشت محصول و منع پرواز بدون چتر نجات پیش بینی شد. شورای شهر فلوریدا نیز در سال 1908 نخستین مقررات [[حمل و نقل هوایی]] را وضع کرد. بر اساس این مقررات، فضای فوقانی شهر فلوریدا تا ارتفاع 20 مایلی از سطح زمین تحت کنترل مقامات دولتی قرار گرفت. اولین مقررات گمرکی هوانوردی نیز اخذ عوارض از بالن های خارجی در سال 1909 در فرانسه به تصویب رسید. هر چند نخستین هواپیما توسط برادران رایت در سال 1903 صورت گرفت از سال 1909 ضرورت تدوین مقررات هوایی به طور جدی احساس شد. دولت فرانسه در سال 1910 به منظور تهیه و تنظیم مقررات هوایی یک کنفرانس بین المللی تشکیل داد که با مخالفت دولت انگلستان روبرو شد. دولت اخیر با تاکید بر اصل حاکمیت دولت بر قلمرو هوایی خود با اصل آزادی [[هوانوردی]] مخالفت ورزید که این مخالفت ها نهایتا منجر به شکست کنفرانس مذکور شد. | ||
# بین دو جنگ جهانی: استفاده از هواپیما در عملیات نظامی در خلال جنگ جهانی اول نگرانی هایی را برای [[دولت]] های اروپایی به وجود آورد. به منظور قانونمند ساختن استفاده از قلمروی هوایی، [[کنوانسیون]] های متعددی بین دو جنگ جهانی به تصویب رسیدند که عبارتند از: 1-کنوانسیون پاریس مصوب 1919، 2-کنوانسیون ایبرو-امریکن مصوب 1926، 3-کنوانسیون پان-امریکن مصوب 1928، 4-کنوانسیون بهداشتی مصوب 1919 | # بین دو جنگ جهانی: استفاده از هواپیما در عملیات نظامی در خلال جنگ جهانی اول نگرانی هایی را برای [[دولت]] های اروپایی به وجود آورد. به منظور قانونمند ساختن استفاده از قلمروی هوایی، [[کنوانسیون]] های متعددی بین دو جنگ جهانی به تصویب رسیدند که عبارتند از: 1-کنوانسیون پاریس مصوب 1919، 2-کنوانسیون ایبرو-امریکن مصوب 1926، 3-کنوانسیون پان-امریکن مصوب 1928، 4-کنوانسیون بهداشتی مصوب 1919 | ||
# پس از [[جنگ جهانی دوم]]: در خلال جنگ جهانی دوم، ایالات متحده امریکا پیشرفت غیر قابل وصفی در زمینه صنعت هواپیماسازی و گسترش خطوط تجاری به دست آورد و به منظور تدوین مقررات جامعی در زمینه هوانوردی، پیش از خاتمه جنگ، از کلیه دولت ها به استثنای دول عضو محور، برای شرکت در یک کنفرانس بین المللی دعوت به عمل آورد. این کنفرانس که به کنفرانس شیکاگو مشهور است با شرکت نمایندگان 54 کشور از جمله ایران تشکیل شد. دو موافقت نامه انضمامی نیز در مورد حمل و نقل هوایی بین المللی و ترانزیت سرویس های هوایی بین المللی است. علاوه بر این معاهدات که اساسا در مورد حمل و نقل هوایی است، معاهدات دیگری نیز در مورد امنیت هواپیما و پرواز به تصویب رسیده اند از جمله: کنوانسیون 1963 توکیو راجع به جرایم و برخی از اعمال ارتکابی دیگر در هواپیما. کنوانسیون 1970 لاهه راجع به جلوگیری از تصرف هواپیما. کنوانسیون 1971 مونترال راجع به جلوگیری از اعمال غیر قانونی علیه امنیت هواپیمایی کشوری.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=بایسته های حقوق بین الملل عمومی|ترجمه=|جلد=|سال=1393|ناشر=میزان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6669776|صفحه=|نام۱=رضا|نام خانوادگی۱=موسی زاده|چاپ=25}}</ref> | # پس از [[جنگ جهانی دوم]]: در خلال جنگ جهانی دوم، ایالات متحده امریکا پیشرفت غیر قابل وصفی در زمینه صنعت هواپیماسازی و گسترش خطوط تجاری به دست آورد و به منظور تدوین مقررات جامعی در زمینه هوانوردی، پیش از خاتمه جنگ، از کلیه دولت ها به استثنای دول عضو محور، برای شرکت در یک کنفرانس بین المللی دعوت به عمل آورد. این کنفرانس که به کنفرانس شیکاگو مشهور است با شرکت نمایندگان 54 کشور از جمله ایران تشکیل شد. دو موافقت نامه انضمامی نیز در مورد حمل و نقل هوایی بین المللی و ترانزیت سرویس های هوایی بین المللی است. علاوه بر این معاهدات که اساسا در مورد حمل و نقل هوایی است، معاهدات دیگری نیز در مورد امنیت هواپیما و پرواز به تصویب رسیده اند از جمله: کنوانسیون 1963 توکیو راجع به جرایم و برخی از اعمال ارتکابی دیگر در هواپیما. کنوانسیون 1970 لاهه راجع به جلوگیری از تصرف هواپیما. کنوانسیون 1971 مونترال راجع به جلوگیری از اعمال غیر قانونی علیه امنیت هواپیمایی کشوری.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=بایسته های حقوق بین الملل عمومی|ترجمه=|جلد=|سال=1393|ناشر=میزان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6669776|صفحه=|نام۱=رضا|نام خانوادگی۱=موسی زاده|چاپ=25}}</ref> | ||
=== در ایران === | |||
در ایران، اهالی تهران برای اولین بار در اواخر جنگ جهانی اول و در سال 1296 خورشیدی، هواپیمایی را مشاهده کردند که در ارتفاع پایین پرواز می کرد. این هواپیما در محل وزارت امور خارجه به زمین نشست چرا که در آن زمان فرودگاهی در تهران وجود نداشت. این هواپیما ساخت روسیه بود. پیشرفت سریع کشورهای توسعه یافته در زمینه [[صنعت]] و [[تجارت|بازرگانی]]، مسئولان امر در ایران را متوجه صنعت هواپیمایی کرد. در بهمن 1304 ایران به موجب قانونی حق انحصاری هواپیمایی در ایران را به شرکت هواپیمایی آلمانی به نام یونکرس، واگذار کرد. شرکت مزبور در سال 1305 شعبه خود را در ایران افتتاح کرد و با وارد کردن چند فروند هواپیمای یونکرس، خطوط هوایی به شهرهای مشهد، شیراز، بندر انزلی و بوشهر را دایر کرد و حمل و نقل پست و مسافر از راه هوا را به عهده گرفت. در سال 1317 باشگاه خلبانی با فروند هواپیما تاسیس شد، در مرداد 1325 دولت، اقدام به تشکیل اداره ای با عنوان اداره کل هواپیمایی کشوری کرد. اداره مذکور کار خود را در یک اتاق با یک رئیس و یک کارمند آغاز کرد و در سال بعد، محل آن به فرودگاه مهرآباد انتقال یافت. حدود سه سال بعد در 28 تیر 1328، قانون هواپیمایی کشوری به تصویب مجلس وقت رسید و اداره کل هواپیمایی کشوری تاسیس شد که بعدها به سازمان هواپیمایی کشوری تبدیل شد و زیر نظر [[وزارت راه]] قرار گرفت. در سال 1353 اداره مذکور با عنوان [[سازمان هواپیمایی کشوری]] زیر پوشش [[وزارت جنگ]] قرار گرفت تا این که با پیروزی انقلاب اسلامی با تصویب شورای انقلاب در تاریخ 6/12/1357، ازمان از پیکره وزارت جنگ منتزع و به وزارت راه و ترابری ملحق شد. در راستای توسعه هوانوردی در کشور، فرودگاه های کشور از 22 فرودگاه قبل از انقلاب که حمل بار و مسافر در آن انجام می گرفت به 45 فرودگاه عملیاتی و راه های هوایی از 19 راه به بیش از 57 راه هوایی افزایش یافته است و با آزادسازی [[حمل و نقل هوایی]] علاوه بر شرکت های هواپیمایی دولتی، شرکت های هواپیمای خصوصی در سال های اخیر پا به عرصه ظهور گذاشته اند و علی رغم تحریم های بین المللی فعالیت خود را توسعه داده اند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=حقوق بین الملل عمومی هوایی|ترجمه=|جلد=|سال=1395|ناشر=سمت|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6669816|صفحه=|نام۱=حمید|نام خانوادگی۱=کاظمی|چاپ=1}}</ref> | |||
== موضوع == | == موضوع == | ||
موضوع حقوق '''بین الملل خصوصی هوایی''' یا حقوق هوایی مربوط تنظیم رابطه بین مسافران و صاحبان بارها با شرکت های هواپیمایی و دولت های متبوع هر یک از طرفین با یکدیگر است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=حقوق بین الملل هوایی با تأکید بر تعهدات دولت ها در کنوانسیون شیکاگو و ضمایم آن|ترجمه=|جلد=|سال=1393|ناشر=میزان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6669788|صفحه=|نام۱=نادر|نام خانوادگی۱=مردانی|نام۲=رضا|نام خانوادگی۲=عرب|چاپ=1}}</ref> | موضوع حقوق '''بین الملل خصوصی هوایی''' یا حقوق هوایی مربوط به تنظیم رابطه بین مسافران و صاحبان بارها با شرکت های هواپیمایی و دولت های متبوع هر یک از طرفین با یکدیگر است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=حقوق بین الملل هوایی با تأکید بر تعهدات دولت ها در کنوانسیون شیکاگو و ضمایم آن|ترجمه=|جلد=|سال=1393|ناشر=میزان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6669788|صفحه=|نام۱=نادر|نام خانوادگی۱=مردانی|نام۲=رضا|نام خانوادگی۲=عرب|چاپ=1}}</ref> | ||
== قلمرو == | == قلمرو == | ||
در حقوق هوایی دو قلمرو وجود دارد. ابتدا [[حمل و نقل]] بار و مسافر و فضای داخلی و دیگری در فضای بین المللی. حقوق هوایی یکی از گرایشات [[حقوق خصوصی]] است که از [[حقوق تجارت]] منشعب شده است و باید آن را حقوق مرکب دانست زیرا تابع قواعد حقوق داخلی و حقوق بین الملل است.<ref name=":1" /> | |||
== منابع حقوق هوایی == | == منابع حقوق هوایی == | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۱: | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:رشته های حقوقی]] | |||
[[رده:گرایش های حقوق خصوصی]] | |||
[[رده:شاخه های حقوق بین الملل]] | |||