تجارت برق پاک از منظر حقوق تجارت بین الملل

عنوان	تجارت برق پاک از منظر حقوق تجارت بین الملل
رشته	حقوق انرژی
دانشجو	فاطمه خواجویی زاده
استاد راهنما	محسن عبداللهی
استاد مشاور	منصور وصالی محمود
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۴۰۲
دانشگاه	دانشگاه شهید بهشتی

تجارت برق پاک از منظر حقوق تجارت بین الملل عنوان پایان نامه ای است که توسط فاطمه خواجویی زاده، با راهنمایی محسن عبداللهی و با مشاوره منصور وصالی محمود در سال ۱۴۰۲ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی دفاع گردید.

چکیده

برق کلید اصلی زندگی مدرن است. با این وجود ۱۳ درصد از مردم دنیا به برق دسترسی ندارند. همزمان که سیاست گذاران و کارآفرینان به دنبال مقابله با این چالش حیاتی هستند، با پذیرش تغییرات اقلیمی به عنوان تهدیدی بزرگ، چشم انداز انرژی موجود دستخوش دگرگونی شده است و به تدریج استفاده از منابع انرژی فسیلی جای خود را به منابع انرژی تجدید پذیر داده است. در همین راستا سازمان ملل متحد متعهد به ترویج سرمایه گذاری در زیرساخت های انرژی و فناوری انرژی پاک در چارچوب اهداف توسعه پایدار شده است. به موازات گذار انرژی بین المللی سیستم های برق ملی که قبلا کاملا جدا شده بودند، به یکدیگر متصل شده و بازار های بین المللی برق در حال ظهور است. انتقال انرژی برق نه تنها هزینه بر است که ذخیره آن نیز دشوار است و به دلیل ماهیت خود برای انتقال، نیاز به وجود زیرساخت های ثابت دارد. در واقع حمل و نقل این محصول معمولا از طریق شبکه خطوط انتقال برق انجام می شود و چنین روشی از حمل و نقل از نظر ظرفیت و طرفین تجارت انعطاف پذیری کمی دارد. بنابراین وضع قواعد مختص خصوصیات این نوع تجارت ضروری است. شکل گیری قواعد متناسب با تجارت برق می تواند زمینه ساز مطلوبیت این نوع تجارت و افزایش سهم آن باشد تا در نتیجه آن، برق پاکی که کشورها دارای مزیت نسبی در تولید هستند در مجموعه متقابلی از تبادلات بین المللی در نهایت به حل بحران چالش تغییرات اب و هوایی کمک کند. قواعد تجاری موجود با خلاهایی در خصوص تجارت برق روبرو هستند از جمله می توان به عدم شفافیت طبقه بندی برق به عنوان کالا یا خدمات اشاره کرد که همین امر، تسری قواعد مرتبط با تجارت کالا یا خدمات را بر آن مردد می سازد، همچنین در خصوص ترانزیت برق با توجه به ظرفیت محدود زیرساخت های ثابت، شکل گیری و یا تکامل هنجارهای موجود ضروری است. دسترسی بدون تبعیض به زیرساخت های ثابت، تضمین امنیت انرژی کشورها همراه با زنجیره ای از ارتباطات متقابل و عدم تاثیرپذیری و تاثیرگذاری یکجانبه دولت ها از یکدیگر و بر یکدیگر در پی تبادلات مستمر انرژی برق، همکاری دولت ها، شفافیت در تجارت برق از اصلی ترین این چالش ها هستند. به نظر می رسد با جدی تر شدن چالش تغییرات اقلیمی، کشورها در راستای حل این مشکل دست به اقدامات عملی زده اند و نمونه آن منشور مدرن انرژی است که در آن به انرژی های تجدیدپذیر به طور خاص توجه شده است. به طور کلی از آنجا که تجارت برق پاک امروزه در مرکز توجه بین المللی است، شناخت دقیق ابعاد آن لازمه سیاست گذاری و تقنین منطبق با جهت حرکت بین المللی است. هدف از انجام پژوهش حاضر تحلیل حقوقی تجارت برق پاک و شکل گیری بازار های برق منطقه ای است. و بدین منظور تجارت برق از جنبه های مختلف زیست محیطی، سیاسی، اقتصادی و حقوق تجارت بین الملل مورد بررسی قرار می گیرد.

ساختار و فهرست پایان نامه

مقدمه

۱) تعریف مساله و طرح موضوع

۲) سوالات تحقیق

۳) فرضیات تحقیق

۴) سابقه مطالعات و تحقیقات پیشین

۵) ضرورت انجام تحقیق

۶) اهداف و کاربردهای تحقیق

۷) روش تحقیق و پژوهش

۸) سازمان دهی پژوهش

فصل اول: تجارت فرامرزی برق و حقوق تجارت بین الملل

گفتار اول) ویژگی های متمایز کننده برق از سایر کالاها

الف) خصوصیات فیزیکی برق

ب) وابستگی به شبکه و محدودیت های ظرفیت

ج) ذخیره سازی برق

گفتار دوم) توسعه و تکامل سیستم های برق

الف) تاریخچه سیستم های برق

ب) توسعه مقررات داخلی بخش برق

۱) ویژگی انحصاری طبیعی انتقال و توزیع

۲) تامین برق به عنوان یک خدمت عمومی

۳) دسترسی به شبکه برق

گفتار سوم) فواید تجارت بین المللی برق

الف) امنیت عرضه انرژی برق

ب) بهینه سازی هزینه های تولید

ج) کارایی اقتصادی و رفاه اجتماعی

د) ادغام انرژی های تجدیدپذیر و کاهش انتشار گازهای گلخانه ای

گفتار چهارم) تجارت برق و حقوق تجارت جهانی

الف) عدم وجود مفاد اختصاصی انرژی در موافقت نامه های سازمان تجارت جهانی

ب) انرژی در حل و فصل اختلافات سازمان تجارت جهانی

ج) جایگاه برق در کالا ها و خدمات

د) معاهده منشور انرژی و مقررات تجارت برق

ه) برق در سایر موافقت نامه های تجاری

و) موانع تجارت فرامرزی برق

۱) انحصار بازار برق

۲) محدودیت های صادراتی و وارداتی

۲–۱) محدودیت واردات برق

۲–۱–۱) دلایل اقتصاد سیاسی

۲–۱–۲) دلایل امنیت سیستم

۲–۱–۳) اهداف سیاست عمومی

۲–۲) محدودیت های صادراتی

۲–۳) ابزار های محدود کردن جریان برق فراملی

۲–۴) ماده

گات و محدودیت های صادرات و واردات

ز) ترانزیت برق

۱) ویژگی های خاص ترانزیت برق

۲) ماده

گات و آزادی ترانزیت

۳) ترانزیت برق در منشور انرژی

جمع بندی فصل

فصل دوم: تجارت برق پاک و محیط زیست

گفتار اول) مزایای ادغام شبکه برق برای محیط زیست ۵۰ گفتار دوم) گام هایی به سوی شبکه جهانی برق

الف) بازار برق اتحادیه اروپا

ب) شبکه برق آمریکای شمالی

ج) بازار برق آمریکای مرکزی

د) حوضچه برق جنوب آفریقا

ه) حوضچه برق غرب آفریقا

و) حوضچه برق شرق آفریقا

ز) منطقه خاورمیانه

۱) اتصال انرژی منطقه ای مغرب

۲) اتصال انرژی منطقه ای هشت کشور

۳) اتصال انرژی منطقه ای شورای همکاری خلیج فارس

۴) چالش های کلیدی برای پیشبرد تجارت برق در منطقه

ح) شبکه های برق در حال تکامل

۱) حوضچه برق مرکز آفریقا

۲) شبکه برق آمریکای جنوبی

۳) شبکه بهم پیوسته برق در شمال شرق آسیا

۴) شبکه های بهم پیوسته برق در جنوب شرق آسیا

۵) بازار برق GMS

۶) شبکه برق خلیج بنگال

۷) شبکه بهم پیوسته در منطقه SARC

۸) شبکه برق آسیای میانه

جمع بندی فصل

فصل سوم: تجارت برق پاک و امنیت انرژی

گفتار اول) امنیت انرژی پایدار و ارتباط آن با تجارت برق

الف) مفهوم امنیت انرژی

ب) تغییرات آب و هوایی و امنیت انرژی

ج) انرژی سبز پاسخگوی بحران انرژی

د) توسعه پایدار و تجارت برق پاک

الف) رکن اقتصادی

ب) رکن محیط زیست

ج) رکن اجتماعی: غلبه بر فقر انرژی و دستیابی به پایداری

گفتار دوم) جنبه های سیاسی اتصال به شبکه

الف) مزایای سیاسی بالقوه اتصال به شبکه بین المللی

۱) اتصال به شبکه بین المللی به عنوان انگیزه ای برای همکاری های بین المللی بیشتر

۲) وجود اتصال برق به عنوان نیرویی برای جلوگیری از تضاد

۳) تشویق دموکراسی سازی

۴) اتصالات شبکه می تواند تاثیر مثبتی بر ثبات سیاسی داشته باشد

ب) مسیولیت های سیاسی بالقوه اتصال به شبکه بین المللی

۱) حفاظت از خط برق به عنوان بهانه ای برای سرکوب سیاسی داخلی

۲) تاثیر ارتباطات متقابل بر روابط سیاسی بین الملل

۳) افزایش آسیب پذیری نسبت به بی ثباتی و درگیری در کشور های دیگر

۴) سوگیری برای انحراف توسط تصمیم گیرندگان

۵) هزینه های سیاسی حفاظت از خطوط برق

ج) انواع همکاری های سیاسی مورد نیاز

۱) موافقت نامه های اصولی در مورد تقسیم منابع برق

۲) توافقات در مورد پیشبرد پروژه اتصال و پرداخت هزینه

۳) موافقت نامه هایی در مورد چگونگی عملیات و ایمن سازی اتصالات

۴) توافقات مربوط به اشتراک گذاری اطلاعات لازم برای برنامه ریزی، بهره برداری و حفاظت از ارتباط متقابل

د) ویژگی های ملی یا منطقه ای که به پشتیبانی از اتصال شبکه کمک می کند

۱) فرهنگ همکاری منطقه ای

۲) فرهنگ برنامه ریزی بلند مدت

۳) وضوح اهداف سیاست داخلی انرژی و ساختار داخلی بخش انرژی

ه) موانع همکاری سیاسی در اتصالات شبکه

۱) رقابت های ملی، مذهبی یا قبیله ای طولانی مدت و بی اعتمادی مرتبط با آن

۲) نفاق ملی داخلی و فساد و دخالت سیاسی در بخش برق

۳) تفاوت اساسی بین نظام های سیاسی

۴) تاکید بر خودکفایی انرژی ملی و سازمان داخلی بخش انرژی

و) غلبه بر موانع همکاری های سیاسی (ملی و بین المللی)

۱) شفافیت کلیه معاملات بین طرفین در قرارداد ها

۲) دخیل نمودن همه طرف های متاثر از پروژه

۳) ایجاد پروتکل هایی برای جمع آوری و توزیع داده ها

۴) اطمینان از توزیع عادلانه منافع و هزینه ها

جمع بندی فصل

فصل چهارم: صنعت برق ایران

گفتار اول) ساختار بازار برق

الف) شرکت های تولید برق:

ب) شرکت انتقال:

ج) شرکت توزیع

د) شرکت های خرده فروشی برق

ه) بهره بردار مستقل سیستم

و) تنظیم کننده مقررات

ز) مصرف کننده نهایی

گفتار دوم) نهاد های مختلف بخش برق ایران

گفتار سوم) وضعیت صنعت برق ایران

گفتار چهارم) چالش های صادرات صنعت برق ایران

الف) قیمت گذاری و مصرف نامتوازن برق

ب) فرسودگی تجهیزات تولید و انتقال و توزیع برق

ج) نقش پر رنگ تصدی گری دولت در صنعت برق

د) عدم پرداخت مطالبات و جرایم دیرکرد بخش خصوصی از وزارت نیرو و وزارت نیرو از دولت

ه) آثار منفی مالی و فنی تحریم ها در صنعت

گفتار پنجم) ظرفیت ها و اهداف قابل دستیابی برای ایران

الف) کریدور شرقی

ب) کریدور شمال غربی

ج) کریدور جنوب غربی

د) پتانسیل ایران در زمینه انرژی تجدیدپذیر

جمع بندی فصل

نتیجه گیری

فهرست منابع و مآخذ

منابع فارسی

کتاب:

مقالات

پایان نامه ها

قوانین و مقررات

وب سایت ها

منابع خارجی

Books

Articles

International organizations reports:

Websites:

Documents, rules and regulations

Cases

List of abbreviations

کلیدواژه ها

• حقوق تجارت بین الملل
• محیط زیست
• تجارت برق پاک
• شبکه های انتقال برق
• امنیت انرژی