تحلیل حقوقی– اقتصادی کنترل قیمت
 | |
| عنوان | تحلیل حقوقی– اقتصادی کنترل قیمت |
|---|---|
| رشته | حقوق اقتصادی |
| دانشجو | شیدا مهرعلی |
| استاد راهنما | عباس قاسمی حامد |
| مقطع | کارشناسی ارشد |
| سال دفاع | ۱۴۰۲ |
| دانشگاه | دانشگاه شهید بهشتی |
تحلیل حقوقی– اقتصادی کنترل قیمت عنوان پایان نامه ای است که توسط شیدا مهرعلی، با راهنمایی عباس قاسمی حامد در سال ۱۴۰۲ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی دفاع گردید.
چکیده
کنترل قیمت ها که به طور معمول با شعارهای اغواکننده همچون حمایت از حقوق مصرف کننده، تحقق عدالت اجتماعی و کنترل تورم اعمال می شود، در طول تاریخ از ابزارهای مورد علاقه دولت ها بوده است. کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نیست و این سیاست در کشور ما هنوز هم با جدیت تمام برای طیف وسیعی از کالاها و خدمات اعمال می شود. لذا هدف اصلی این پژوهش، این است که با تبیین دقیق اهمیت و کارکرد قیمت ها در اقتصاد و آثار اقتصادی کنترل قیمت ها، توفیق یا عدم توفیق این سیاست را در تحقق اهداف پیش گفته بسنجد، هم چنین رویکرد فقه اسلامی و قوانین و مقررات موضوعه را به امر کنترل قیمت مورد سنجش قرار دهد. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی– تحلیلی و با بهره مندی از منابع کتابخانه ای به بررسی حقوقی و اقتصادی کنترل قیمت پرداخته شد. از منظر اقتصادی، ایجاد اختلال در کارکرد قیمت ها به عنوان مهم ترین علامت دهنده به کنشگران اقتصادی، مصایب بی شماری را به همراه دارد که ازجمله آن ها می توان به تخصیص نادرست و اتلاف منابع، کاهش نوآوری، کاستن از کیفیت کالاهای تولیدی، شکل گیری بازار سیاه و مسایل عدیده دیگر اشاره کرد، که در بلندمدت نه تنها تولیدکنندگان، بلکه مصرف کنندگان را نیز به شدت متضرر خواهد ساخت. فقه اسلامی نیز کنترل قیمت را تنها در شرایط بسیار استثنایی و محدود، آن هم به عنوان راه حل نهایی مجاز می داند. همچنین، تنظیم گری قیمتی هم که یکی از اقسام تنظیم گری اقتصادی است، بیشتر در بازارهای با ویژگی انحصار طبیعی نمود پیدا می کند و نمی توان از تنظیم گری اقتصادی برای توجیه قیمت گذاری در سایر ساختارهای بازاری استفاده نمود. حال آنکه در کشور ما قیمت گذاری برای طیف وسیعی از کالاها فارغ از ساختار بازاری آن ها اعمال می گردد. در قوانین و مقررات مرتبط با کنترل قیمت در نظام حقوقی ما نیز اگر چه با ابلاغ سیاست های کلی اصل چهل و چهارم(۴۴) قانون اساسی و تصویب قانون اجرای این سیاست ها و همچنین تصویب قوانین برنامه چهارم و پنجم توسعه، گرایش هایی به آزادسازی قیمت ها به چشم می خورد، اما در مقررات بعدی و در بدنه اجرایی کشور، این سیاست ها تا حد زیادی مورد بی اعتنایی قرار گرفته اند و وجود نهادهایی همچون سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولیدکنندگان خود مهر تاییدی بر این ادعا است. لذا پیشنهاد می گردد با درس گرفتن از تجارب تاریخی کنترل قیمت و آموزه های علم اقتصاد، در قوانین و مقررات مربوط به کنترل قیمت تجدید نظر اساسی صورت گیرد و بهره گیری از این سیاست محدود به موارد بسیار خاص و استثنایی گردد و به جای آن ها مقابله با علت اصلی افزایش قیمت ها یعنی تورم از ابزارهای متعارف همچون کنترل حجم نقدینگی در دستور کار قرار گیرد و تحقق عدالت اجتماعی نیز با به کارگیری ابزارهای کارآمدتری پیگیری شود.
ساختار و فهرست پایان نامه
مقدمه
۱ بیان مسیله و طرح موضوع
۲ اهمیت موضوع
۳ پرسش های پژوهش
۴ فرضیات پژوهش
۵ پیشینه پژوهش
۶ اهداف پژوهش
۷ جدید بودن و نوآوری پژوهش
۸ روش انجام پژوهش
۹ معرفی ساختار پژوهش
فصل مقدماتی: کلیات و تاریخچه
۱ کلیات
۲ تاریخچه
۱–۱ کنترل قیمت در دوران باستان
۱–۲ کنترل قیمت در دوران انقلاب فرانسه
۱–۳ کنترل قیمت در جمهوری وایمار و آلمان نازی
۱–۴ کنترل قیمت در ایالات متحده در جنگ جهانی دوم
۱–۵ کنترل قیمت در ایالات متحده در دوران ریچارد نیکسون
بخش اول: تحلیل حقوقی کنترل قیمت
فصل اول: کنترل قیمت در فقه اسلامی و حقوق عمومی اقتصادی
قسمت اول: کنترل قیمت در فقه اسلامی
مبحث اول: قیمت گذاری در شرایط طبیعی
مبحث دوم: قیمت گذاری در شرایط غیرطبیعی
گفتار اول: حرمت و ممنوعیت مطلق تسعیر
گفتار دوم: جواز مطلق تسعیر
گفتار سوم: جواز تسعیر در صورت امتناع محتکر از تعیین قیمت عادلانه
گفتار چهارم: الزام محتکر به کاهش قیمت
گفتار پنجم: تسعیر در صورت امتناع محتکر از کاهش قیمت
قسمت دوم: کنترل قیمت در حقوق عمومی اقتصادی
مبحث اول: تنظیم گری
گفتار اول: مفهوم عام و خاص تنظیم گری
گفتار دوم: اقسام تنظیم گری
گفتار سوم: نظریات تنظیم گری
بند اول: نظریات منفعت عمومی تنظیم گری
بند دوم: نظریات منفعت خصوصی تنظیم گری
گفتار چهارم: تنظیم گری قیمت
مبحث دوم: شکست بازار و ارتباط آن با کنترل قیمت
گفتار اول: آثار خارجی
بند اول: آثار خارجی منفی
بند دوم: آثار خارجی مثبت
بند سوم: راه حل های رفع آثار خارجی
۳–۱ راه حل های بخش خصوصی
۳–۲ راه حل های بخش دولتی
گفتار دوم: کالاهای عمومی
گفتار سوم: اطلاعات نامتقارن
گفتار چهارم: انحصار
فصل دوم: قوانین، مقررات و نهادهای ذی صلاح در امر کنترل قیمت
قسمت اول: قوانین و مقررات مرتبط با کنترل قیمت
مبحث اول: کنترل قیمت در چهارچوب قوانین بالادستی
گفتار اول: قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
گفتار دوم: سیاست های کلی اصل چهل وچهارم(۴۴) قانون اساسی و قانون اجرای این سیاست ها
گفتار سوم: قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی
گفتار چهارم: قانون برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی
گفتار پنجم: قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت(۲)
مبحث دوم: کنترل قیمت ها در چهارچوب مقررات پایین دستی
گفتار اول: ضوابط قیمت گذاری کالاهای تولید داخل
گفتار دوم: دستورالعمل نرخ گذاری کالاها و خدمات صنفی
بند اول: کالاها و خدمات صنفی با اولویت یک
بند دوم: کالاها و خدمات صنفی با اولویت دو
بند سوم: سایر کالاها و خدمات
بند چهارم: ضرایب سود عمده فروشی و خرده فروشی
گفتار سوم: مقررات مرتبط با اولویت بندی کالاها و خدمات
بند اول: قانون نظام تعیین قیمت کالا و خدمات(سبد حمایتی)
بند دوم: مصوبه هجدهمین جلسه ستاد هدفمندی یارانه ها شماره ۴۸۰۲۱
بند سوم: ابلاغیه شماره ۱۵۱۷۸۰/۶۰ وزارت صمت
قسمت دوم: نهادهای ذی صلاح در امر کنترل قیمت
مبحث اول: تشکیل نهادهای متصدی کنترل قیمت در دوران پیش از انقلاب
مبحث دوم: نهادهای مرتبط با کنترل قیمت در عصرحاضر
گفتار اول: سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولیدکنندگان
گفتار دوم: شورای رقابت
گفتار سوم: هییت عالی نظارت و کمیسیون نظارت
گفتار چهارم: سازمان تعزیرات حکومتی
گفتارپنجم: کارگروه تنظیم بازار
بخش دوم: تحلیل اقتصادی کنترل قیمت
فصل اول: ارتباط میان دولت و بازار
قسمت اول: نقش و جایگاه دولت در اقتصاد
مبحث اول: سیر تحولی مداخله دولت در اقتصاد در دوران معاصر
مبحث دوم: نظریه های اقتصاد سیاسی پیرامون جایگاه دولت در اقتصاد
گفتار اول: دولت در مکتب لیبرالیسم کلاسیک
گفتار دوم: دولت در مکتب سوسیالیسم
گفتار سوم: دولت در مکتب کینزی
گفتار چهارم: دولت در مکتب نیولیبرالیسم
قسمت دوم: امکان سنجی مداخلات دولتی در اقسام بازار و حقوق مالکیت
مبحث اول: اقسام بازار
گفتار اول: بازار رقابت کامل
گفتار دوم: بازار انحصار کامل
گفتار سوم: بازار رقابت انحصاری
گفتار چهارم: بازار انحصار چندجانبه
مبحث دوم: تحلیل اقتصادی حقوق مالکیت
گفتار اول: تعریف و اوصاف حقوق مالکیت
گفتار دوم: رویکردهای تحلیل اقتصادی حقوق به حقوق مالکیت
بند اول: رویکرد دمستز
بند دوم: رویکرد رونالد کوز
بند سوم: رویکرد کالابرزی و ملامد
گفتار سوم: آثار حقوق مالکیت تعریف و تضمین شده
بند اول: ایجاد انگیزه برای کار و خلاقیت
بند دوم: انگیزه نگهداری شایسته از اموال و انگیزه انتقال اشیاء
بند سوم: ایجاد انگیزه برای سرمایه گذاری
فصل دوم: کنترل قیمت ها از منظر اقتصادی
قسمت اول: اهمیت و کارکرد اقتصادی قیمت و آثار کنترل قیمت
مبحث اول: اهمیت و کارکرد قیمت ها در اقتصاد
گفتار اول: کارکرد علامت دهی
گفتار دوم: کارکرد انگیزشی
گفتار سوم: کارکرد توزیع درآمد
مبحث دوم: آثار اقتصادی منفی کنترل قیمت
گفتار اول: ایجاد کمبود در بازار
گفتار دوم: کاهش رفاه اجتماعی
گفتار سوم: ایجاد انگیزه فرار و کاهش نوآوری
گفتار چهارم: ایجاد مکانیزم نامناسب برای توزیع منابع
گفتار پنجم: شکل گیری بازار سیاه و ایجاد انگیزه دلالی و قاچاق
گفتار ششم: دستوری شدن کل زنجیره تولید
گفتار هفتم: تخصیص نادرست و اتلاف منابع
گفتار هشتم: افزایش هزینه های دولتی و بروز فساد
گفتار نهم: ایجاد جهش های قیمتی، نااطمینانی و کاهش انگیزه سرمایه گذاری
مبحث دوم: کنترل قیمت و عدالت اجتماعی
قسمت دوم: شواهد تجربی و اقتصاد سیاسی کنترل قیمت
مبحث اول: کنترل اجاره بها
گفتار اول: آثار کنترل اجاره بها
بند اول: تخصیص نادرست
بند دوم: نگهداری
بند سوم: قابلیت دسترسی محل های مسکونی
بند چهارم: اهداف بازتوزیعی
گفتار دوم: شواهد تجربی کنترل اجاره بها
بنداول: کنترل اجاره بها در سانفرانسیسکو
بند دوم: کنترل اجاره بها در شهر بمبیی
مبحث دوم: اقتصاد سیاسی کنترل قیمت
نتیجه گیری
فهرست منابع
کلیدواژه ها
- قیمت
- تنظیم گری
- رقابت
- انحصار
- شکست بازار
- سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولیدکنندگان