اصل مساوات: تفاوت میان نسخه‌ها

'''اصل مساوات''' از اصول مهم در قوانین بین المللی و قوانین داخلی است، مانند آنچه که در [[ماده‌ 1 اعلامیه جهانی حقوق بشر|ماده‌ یک اعلامیه جهانی حقوق بشر]] آمده است:<blockquote>«تمام افراد بشر آزاد به دنیا می‌آیند و از لحاظ حیثیت و حقوق با هم برابرند». همچنین در ماده هفتم آن آمده است: «همه در برابر قانون مساوی هستند و حق دارند بدون تبعیض و بالسویه از حمایت قانون برخوردار شوند. همه حق دارند در مقابل هر تبعیضی که ناقض اعلامیه حاضر باشد و بر علیه هر تحریکی که برای چنین تبعیضی به عمل آید، به طور مساوی از حمایت قانون بهره‌مند شوند».</blockquote>[[ماده 26 میثاق بین المللی حقوق مدنی ـ سیاسی]] نیز ضمن بر شمردن انواع و ابعاد برابری بیان می‌کند:<blockquote>«قانون باید هر گونه تبعیضی را منع و برای کلیه اشخاص، حمایت مؤثر و متساوی علیه هر نوع تبعیض خصوصاً از حیث نژاد، رنگ، جنس، زبان، مذهب، عقاید سیاسی و عقاید دیگر، اصل و منشأ ملی یا اجتماعی، مکنت، نسب یا هر وضعیت دیگر تضمین بکند».</blockquote>در [[اصل ۱۹ قانون اساسی|اصل 19 قانون اساسی]] نیز به برابری یا مساوات اشاره شده است. این اصل بیان می‌دارد:<blockquote>«مردم‏ ایران‏ از هر قوم‏ و قبیله‏ که‏ باشند از حقوق‏ مساوی‏ برخوردارند و رنگ‏، نژاد، زبان‏ و مانند این‌ها سبب‏ امتیاز نخواهد بود».</blockquote>

اگر مقصود از برابری، قانون یکسان برای همگان (برابری مطلق) باشد، یعنی هیچ عاملی اعم از جنسیت، مذهب، نژاد و ... در وضع قانون تأثیر ندارد و در قانون گذاری، این تفاوت ‌ها نادیده گرفته می شود. قوانین مدنی، جزایی، اساسی و... در مورد زن و مرد، مسلمان و غیر مسلمان، سیاه و سفید یکسان وضع و یکسان نیز اجرا می‌شود. مساوات به این معنا، هیچ تفاوتی را نمی پذیرد.<ref name=":0">{{Cite journal|title=ریاست جمهوری زنان|url=https://ensani.ir/fa/article/2062/%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86|journal=مطالعات راهبردی زنان|date=1385|issn=|volume=|issue=|doi=|language=fa|first=فرج الله|last=هدایت نیا|first2=|last2=}}</ref>

اگر '''مساوات''' به معنای تساوی در برابر قانون باشد، یعنی در مرحله وضع قانون، برای شرایط مساوی، قانون یکسان وضع شود و در مقام اجرا نیز در شرایط برابر فرق گذارده نشود. به عبارت دیگر، قانونی که در هر موضوع و به هر عنوانی وضع می‌گردد، در مرحله اجرا نسبت به مصادیق و افرادش یکسان باشد. این معنا از مساوات، ممکن است در مرحله وضع قانون بعضی تفاوت‌ها از جهت جنسیت، مذهب یا... لحاظ شود؛ لکن در مرحله اجرای قانون، هیچ چیز نمی تواند موجب تبعیض شود. در این معنا از مساوات، نابرابری حقوقی بین کافر و مسلمان، زن و مرد، ناقض اصل برابری نیست. آن چه موجب نقض اصل برابری می شود، فرق گذاشتن بین افراد مسلمان یا صنف زنان است.<ref name=":0" />

مساوات در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز به معنای قانون یکسان برای همه نیست. [[اصل ۴ قانون اساسی|اصل 4 قانون اساسی]] ایجاب می کند که [[قانون اساسی]] بر مبنای [[موازین شرعی]] تفسیر شود. از سوی دیگر، اگر مساوات در قانون اساسی به معنای قانون یکسان برای همه باشد، وجود موارد فراوانی از نابرابری حقوقی (از جمله نابرابری های) حقوقی میان زن و مرد در قوانین مدنی و جزایی غیر قابل توجیه بوده و ناقض '''اصل مساوات''' خواهد بود.<ref name=":0" />

در اسلام، بین انسان‌ها از حیث آفرینش تفاوتی وجود ندارد و همگان از این جهت برابر هستند. اما برابری به معنای نخست (قانون یکسان برای همه) به طور کلی مورد تایید نیست. به نظر می‌رسد که برابری به معنای فوق در عمل نیز محقق نشده و در هر نظام حقوقی مواردی از نابرابری مشاهده می‌شود و قانونگذاران در وضع قانون، تفاوت ها را مدنظر داشته‌اند. به خصوص در مورد مسئولیت ها و مناصب اجتماعی که شایستگی ها را مورد توجه قرار داده و شرایطی را متناسب با مسئولیت ها وضع نموده‌اند. در نظام حقوقی اسلام، مواردی از نابرابری حقوقی میان مسلمان و کافر و نیز زن و مرد مشاهده می شود. مانند نابرابری زن و مرد در ارث، دیه، شهادت و .... وجود این موارد در نظام حقوقی اسلام که بعضاً در قرآن نیز آمده است، تردیدی در ناسازگاری مساوات در معنای نخست با اسلام باقی نمی گذارد. اصولاً اسلام به جای مساوات، عدالت را مطرح می‌کند و در قانونگذاری نیز در پی تحقق عدالت می باشد. روشن است که مساوات در همه حال نمی تواند عدالت را تامین نماید، بلکه در مواردی برابری ناقض و نافی عدالت خواهد بود. مانند آنکه به دو نفر در شرایط نابرابر حقوق یکسانی داده شود. عدالت ایجاب می کند که هر گاه شرایط بین دو نفر یا گروهی از اشخاص یکسان باشد، آنان از حقوق یکسانی برخوردار شوند، در غیر این صورت، به هر کس به اندازه استحقاقش حق، تعلق می‌گیرد.<ref name=":0" />

[[رده:اصطلاحات حقوق بین الملل]]