ماده ۱۹۸ قانون آیین دادرسی مدنی: تفاوت میان نسخه‌ها

پرش به ناوبری پرش به جستجو
ابرابزار
(صفحه‌ای تازه حاوی «درصورتی که حق یا دِ ینی برعهده کسی ثابت شد، اصل بر بقای آن است مگر این که خلاف...» ایجاد کرد)
 
(ابرابزار)
خط ۲: خط ۲:


== توضیح واژگان ==
== توضیح واژگان ==
اصل استصحاب (اصل بقاء ماکان ، حتی یقوم الدلیل علی خلاف) : اصل در هر واقعه ای بقاء آن واقعه بر حالت خود است مگر این که دلیلی خلاف آن در دست باشد .708154
اصل استصحاب (اصل بقاء ماکان، حتی یقوم الدلیل علی خلاف): اصل در هر واقعه ای بقاء آن واقعه بر حالت خود است مگر این که دلیلی خلاف آن در دست باشد .۷۰۸۱۵۴


اشغال ذمه : مقصود از اشغال زمه این است که شخص حقیقی یا حقوقی معین ، تعهدی به سود شخص دیگر ، پیدا کند مانند آنکه کسی با اتومبیل خود خسارتی به عابر پیاده وارد سازد مشغول الذمه پرداخت خسارات می باشد.1053787
اشغال ذمه: مقصود از اشغال زمه این است که شخص حقیقی یا حقوقی معین، تعهدی به سود شخص دیگر، پیدا کند مانند آنکه کسی با اتومبیل خود خسارتی به عابر پیاده وارد سازد مشغول‌الذمه پرداخت خسارات می‌باشد. ۱۰۵۳۷۸۷


== پیشینه ==
== پیشینه ==
اصول عملیه می توانند مستند احکام دادگاه باشند در حقوق کشور های غربی اخیرا به این مباحث در قالب عناوینی مانند هرمونوتیک و امثال آن توجه ویژه ای شده است ولی به حق پیشقراولان آن در دنیای حقوق علمای اسلامی بوده اند که این مباحث را تحت دو عنوان «اصول فقه » و «قواعد فقه» مورد تحلیل و بررسی قرار داده اند.410531
اصول عملیه می‌توانند مستند احکام دادگاه باشند در حقوق کشورهای غربی اخیراً به این مباحث در قالب عناوینی مانند هرمونوتیک و امثال آن توجه ویژه ای شده‌است ولی به حق پیشقراولان آن در دنیای حقوق علمای اسلامی بوده‌اند که این مباحث را تحت دو عنوان «اصول فقه» و «قواعد فقه» مورد تحلیل و بررسی قرار داده‌اند. ۴۱۰۵۳۱


== نکات توضیحی و تفسیری دکترین ==
== نکات توضیحی و تفسیری دکترین ==
مبنای استصحاب همان ابقا ماکان است که خاستگاه در غریزه حقوقی هر آدمی دارد. 709282 به عنوان مثال زمانی که شخصی به خانه پدر و مادرش که در آخرین دیدار سالم بوده اند می رود انتظار دیدار با آنان را دارد چرا که آنان حیات داشته و حیات کنونی آنان  به طور عقلی استصحاب می شود .به بیان دیگر چنانجه اشخاص بر بقای وضع گذشته اعتماد نکنند اساس زندگی آن ها از هم پاشیده و نظام جهان بر هم می ریزد741073
مبنای استصحاب همان ابقا ماکان است که خاستگاه در غریزه حقوقی هر آدمی دارد. ۷۰۹۲۸۲ به عنوان مثال زمانی که شخصی به خانه پدر و مادرش که در آخرین دیدار سالم بوده‌اند می‌رود انتظار دیدار با آنان را دارد چرا که آنان حیات داشته و حیات کنونی آنان به‌طور عقلی استصحاب می‌شود. به بیان دیگر چنانجه اشخاص بر بقای وضع گذشته اعتماد نکنند اساس زندگی آن‌ها از هم پاشیده و نظام جهان برهم می‌ریزد۷۴۱۰۷۳


در تقابل اصل استصحاب با سایر اصول عملیه استصحاب جاری می شود ، در مورد تقابل اصل استصحاب با برائت باید توجه داشت که اصل برائت به دلیل « قبح عقاب بلا بیان» در جایی اجرا می شود که تکلیف واقعی یا تکلیف ظاهری روشن نباشد و با وجود استصحاب در مورد حکم ظاهری « بیان » وجود دارد فلذا اصل استصحاب بر برائت مقدم می شود.553722
در تقابل اصل استصحاب با سایر اصول عملیه استصحاب جاری می‌شود، در مورد تقابل اصل استصحاب با برائت باید توجه داشت که اصل برائت به دلیل «قبح عقاب بلا بیان» در جایی اجرا می‌شود که تکلیف واقعی یا تکلیف ظاهری روشن نباشد و با وجود استصحاب در مورد حکم ظاهری «بیان» وجود دارد فلذا اصل استصحاب بر برائت مقدم می‌شود. ۵۵۳۷۲۲


گاه اجرای دو استصحاب با هم تعارض دارد یعنی حکمی که در نتیجه آن دو به دست می آید با هم جمع نمی شود در این صورت باید سبب تردید در هریک از آن ها لحاظ گردد: 1) در فرضی که تردید در بقای یکی از آن دو ناشی از شک در وجود دیگری است به طوری که بتوان گفت بین آن ها رابطه سببیت وجود دارد استصحاب سببی بر استصحاب مسببی مقدم است ، زیرا بنابه فرض اگر تردید در سبب به لحاظ اجرای اصل از میان برود دیگر موردی برای اجرای استصحاب متعارض باقی نمی ماند . مانند اینکه شخصی هم اکنون دیوانه است ، دوماه پیش خانه خود را فروخته و معلوم نیست که در آن زمان دیوانه بوده یا عاقل ، اگر سلامت پیشین او استصحاب شود باید گقت در هنگام معامله عاقل بوده و خانه او به خریدار منتقل شده است و برعکس ، هر گاه بقای خانه در ملک او استصحاب شود ، نمی توان عامله را نافذ شمرد و ولی چون شک در اهلیت فورشنده سبب تردید در انتقال خانه شده است و با استصخاب اهلیت سابق او این تردید از میان می رود ، استصحاب اهلیت ( سببی ) حاکم است و معامله نافذ. 2) در موردی که تردید در هریک از دو موضوع سبب خاص دارد ، چاره ای جز چشم پوشی از هر دو استصحاب نیست . هرجا که مفاد دو اصل با هم تعارض پیدا کند و دلیلی بر حکومت یکی از آن ها نباشد هر دو اصل از اعتبار می افتد ( اذا تعارضا تساقطا)741109
گاه اجرای دو استصحاب با هم تعارض دارد یعنی حکمی که در نتیجه آن دو به دست می‌آید با هم جمع نمی‌شود در این صورت باید سبب تردید در هریک از آن‌ها لحاظ گردد: ۱) در فرضی که تردید در بقای یکی از آن دو ناشی از شک در وجود دیگری است به طوری که بتوان گفت بین آن‌ها رابطه سببیت وجود دارد استصحاب سببی بر استصحاب مسببی مقدم است، زیرا بنابه فرض اگر تردید در سبب به لحاظ اجرای اصل از میان برود دیگر موردی برای اجرای استصحاب متعارض باقی نمی‌ماند. مانند اینکه شخصی هم‌اکنون دیوانه است، دوماه پیش خانه خود را فروخته و معلوم نیست که در آن زمان دیوانه بوده یا عاقل، اگر سلامت پیشین او استصحاب شود باید گقت در هنگام معامله عاقل بوده و خانه او به خریدار منتقل شده‌است و برعکس، هر گاه بقای خانه در ملک او استصحاب شود، نمی‌توان عامله را نافذ شمرد و ولی چون شک در اهلیت فورشنده سبب تردید در انتقال خانه شده‌است و با استصخاب اهلیت سابق او این تردید از میان می‌رود، استصحاب اهلیت (سببی) حاکم است و معامله نافذ. ۲) در موردی که تردید در هریک از دو موضوع سبب خاص دارد، چاره ای جز چشم پوشی از هر دو استصحاب نیست. هرجا که مفاد دو اصل با هم تعارض پیدا کند و دلیلی بر حکومت یکی از آن‌ها نباشد هر دو اصل از اعتبار می‌افتد (اذا تعارضا تساقطا)۷۴۱۱۰۹


گاه ممکن است به علت جریان داشتن اصل استصحاب در سبب ، بز اجرای اصل استصحاب در مسبب جلوگیری شود .452345
گاه ممکن است به علت جریان داشتن اصل استصحاب در سبب، بز اجرای اصل استصحاب در مسبب جلوگیری شود .۴۵۲۳۴۵


== سوابق و مستندات فقهی ==
== سوابق و مستندات فقهی ==
اکثر پیروان شافعی استصحاب را حجت دانسته اند و بنا بر نوشته شیخ طوسی بیشتر متکلمان و گروهی از پیروان ابوحنیفه آن را نپذیرفته اند .استصحاب از ابتکارات علمای شافعی است اما بی شک فقهای امامیه در تکامل و شکوفایی تاریخی این مبحث از اصول نقش بسیار موثر و عمده ای داشته اند . استصحاب در تمام ادوار گذشته یمی از گرم ترین مباحث فقهای شیعه بوده و در خصوص رد و قبول حجیت آن استدلال های بیشماری وجود دارد.553195
اکثر پیروان شافعی استصحاب را حجت دانسته‌اند و بنا بر نوشته شیخ طوسی بیشتر متکلمان و گروهی از پیروان ابوحنیفه آن را نپذیرفته‌اند. استصحاب از ابتکارات علمای شافعی است اما بی شک فقهای امامیه در تکامل و شکوفایی تاریخی این مبحث از اصول نقش بسیار مؤثر و عمده ای داشته‌اند. استصحاب در تمام ادوار گذشته یمی از گرم‌ترین مباحث فقهای شیعه بوده و در خصوص رد و قبول حجیت آن استدلال‌های بیشماری وجود دارد. ۵۵۳۱۹۵


اصل استصحاب که دلیلی فقاهتی است 453061،بر اساس حالت سابقه بنا نهاده شده است ، شرط لحاظ کردن آن ( حالت سابقه ) در اجرای اصل استصحاب به خاطر ان است که گاها حالت سابقه از نظر شارع معتبر نیست یعنی در استنباط .ظیفه عملی حجیت ندارد . 535677
اصل استصحاب که دلیلی فقاهتی است ۴۵۳۰۶۱، بر اساس حالت سابقه بنا نهاده شده‌است، شرط لحاظ کردن آن (حالت سابقه) در اجرای اصل استصحاب به خاطر ان است که گاهی حالت سابقه از نظر شارع معتبر نیست یعنی در استنباط. ظیفه عملی حجیت ندارد. ۵۳۵۶۷۷


در تقابل اصل استصحاب با سایر اصول عملیه استصحاب جاری می شود ، در مورد تقابل اصل استصحاب با برائت باید توجه داشت که اصل برائت به دلیل « قبح عقاب بلا بیان» در جایی اجرا می شود که تکلیف واقعی یا تکلیف ظاهری روشن نباشد و با وجود استصحاب در مورد حکم ظاهری « بیان » وجود دارد فلذا اصل استصحاب بر برائت مقدم می شود.553722
در تقابل اصل استصحاب با سایر اصول عملیه استصحاب جاری می‌شود، در مورد تقابل اصل استصحاب با برائت باید توجه داشت که اصل برائت به دلیل «قبح عقاب بلا بیان» در جایی اجرا می‌شود که تکلیف واقعی یا تکلیف ظاهری روشن نباشد و با وجود استصحاب در مورد حکم ظاهری «بیان» وجود دارد فلذا اصل استصحاب بر برائت مقدم می‌شود. ۵۵۳۷۲۲


در مورد اماره و اصل باید به این نکته توجه داشت که اماره ، متعلق خود را ثابت می کند ،ولی اصل ، توجهی به اثبات واقع نداشته و فقط رفع تحیر می نماید و در نهایت عذر شرعی برای مکلف ، محصوب می شود.
در مورد اماره و اصل باید به این نکته توجه داشت که اماره، متعلق خود را ثابت می‌کند، ولی اصل، توجهی به اثبات واقع نداشته و فقط رفع تحیر می‌نماید و در نهایت عذر شرعی برای مکلف، محسوب می‌شود.


== مصادیق و نمونه ها ==
== مصادیق و نمونه‌ها ==
1)  شخصی هم اکنون دیوانه است ، دوماه پیش خانه خود را فروخته و معلوم نیست که در آن زمان دیوانه بوده یا عاقل ، اگر سلامت پیشین او استصحاب شود باید گقت در هنگام معامله عاقل بوده و خانه او به خریدار منتقل شده است و برعکس ، هر گاه بقای خانه در ملک او استصحاب شود ، نمی توان عامله را نافذ شمرد و ولی چون شک در اهلیت فورشنده سبب تردید در انتقال خانه شده است و با استصخاب اهلیت سابق او این تردید از میان می رود ، استصحاب اهلیت ( سببی ) حاکم است و معامله نافذ741109
۱) شخصی هم‌اکنون دیوانه است، دوماه پیش خانه خود را فروخته و معلوم نیست که در آن زمان دیوانه بوده یا عاقل، اگر سلامت پیشین او استصحاب شود باید گقت در هنگام معامله عاقل بوده و خانه او به خریدار منتقل شده‌است و برعکس، هر گاه بقای خانه در ملک او استصحاب شود، نمی‌توان عامله را نافذ شمرد و ولی چون شک در اهلیت فورشنده سبب تردید در انتقال خانه شده‌است و با استصخاب اهلیت سابق او این تردید از میان می‌رود، استصحاب اهلیت (سببی) حاکم است و معامله نافذ۷۴۱۱۰۹


2) کسی که با اتومبیل به عابری برخورد کند مشغول الذمه جبران خسارت وی می باشد.1053787
۲) کسی که با اتومبیل به عابری برخورد کند مشغول‌الذمه جبران خسارت وی می‌باشد. ۱۰۵۳۷۸۷
3) ممکن است سبب دین وجود داشته باشد اما اشتغال ذمه حاصل نشود مانند اینکه کسی پروانه تصدی دفتر اسناد رسمی را می گیرد ، گرفتن پروانه موجب تحقق سبب دین احتمالی است ، مقصود از دین ، دین محتمل الوقوع است که به مناسبت عمل سردفتر ، ممکن است در آینده ، تعهدی متوجه او گردد. پس در این مورد با گرفتن پروانه ، سبب دین حاصل است اما اشتغال ذمه حاصل نیست .1053787
۳) ممکن است سبب دین وجود داشته باشد اما اشتغال ذمه حاصل نشود مانند اینکه کسی پروانه تصدی دفتر اسناد رسمی را می‌گیرد، گرفتن پروانه موجب تحقق سبب دین احتمالی است، مقصود از دین، دین محتمل الوقوع است که به مناسبت عمل سردفتر، ممکن است در آینده، تعهدی متوجه او گردد. پس در این مورد با گرفتن پروانه، سبب دین حاصل است اما اشتغال ذمه حاصل نیست .۱۰۵۳۷۸۷

منوی ناوبری