چالش های حقوقی زیست محیطی سدسازی در ایران
 | |
| عنوان | چالش های حقوقی زیست محیطی سدسازی در ایران |
|---|---|
| رشته | حقوق محیط زیست |
| دانشجو | زهرا امیری دهنوی |
| استاد راهنما | محمدحسین رمضانی قوام آبادی |
| استاد مشاور | صادق ضیایی بیگدلی |
| مقطع | کارشناسی ارشد |
| سال دفاع | ۱۳۹۹ |
| دانشگاه | دانشگاه شهید بهشتی |
چالش های حقوقی زیست محیطی سدسازی در ایران عنوان پایان نامه ای است که توسط زهرا امیری دهنوی، با راهنمایی محمدحسین رمضانی قوام آبادی و با مشاوره صادق ضیایی بیگدلی در سال ۱۳۹۹ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی دفاع گردید.
چکیده
سدها یکی از سازه های مهم و قدیمی در سیستم های انتقال و منابع آب می باشند. این سازه ها انواع مختلف داشته و برحسب کاربرد می توان تقسیم بندی های متفاوتی را برای آن ها متصور شد. در طی سال های اخیر اثرات زیست محیطی به عنوان عاملی در توجیه پذیری طرح ها دخالت نموده و اجرای پروژه ها را ممکن و یا غیرممکن ساخته است . متاسفانه در بیشتر سدهای احداث شده در کشورمان به صورت جامع به ارزیابی اثرات زیست محیطی توجه نشده است. طرح های بزرگی نظیر پروژه های سدسازی ، علیرغم پیامدهای مثبت در ابعاد اقتصادی، اجتماعی ، به جهت تاثیرات نامطلوب براقلیم و محیط زیست همواره مورد انتقاد متخصصان و فعالان زیست محیطی قرار داشته است ، تا جایی که جهت کنترل و کاهش پیامدهای منفی آن و نیز حفاظت و صیانت از طبیعت و رفع خطرات ناشی از تخریب و تغییر محیط زیست ، قوانین و مقرراتی وضع و به مورد اجرا گذاشته شده است، تا از یکسو تامین کننده منافع و حقوق محیط زیست بوده و از سوی دیگر امکان اجرای این طرح ها را فراهم سازد اما بیشتر قوانین و مقررات موجود ، جنبه موضعی داشته و در مواجهه با مسایل پیش آمده در طرح های سدسازی ، صرفا رجوع به قوانین وآیین نامه ها ی پراکنده تنها راه بهره جستن از ابزارهای حقوقی و قانونی در حل مسایل زیست محیطی این طرح ها است.لذا بخشی از مشکلات و معضلات مدیریت کیفیت منابع آب کشور به ساختار حقوقی و نح–وه گ–ردش کار در نهادهای مرتبط باز می گردد. تخریب اکوسیستم های آبی و خشکی، تخریب و به زیر آب رفتن میراث فرهنگی و طبیعی کشور، خشک شدن بسیاری از تالاب ها و دریاچه ها از جمله آسیب های جدی فرآیند احداث سدها در کشور است. مع الوصف با وجود همه ی این مضرات ، متوقف ساختن کامل پروسه احداث سدها با در نظر گرفتن شرایط اقلیمی کشور که در کمربند جهانی بیابان ها قرار دارد امری محال بنظر میرسد، لذا باید سعی نمود با ایجاد توازن در احداث سدها ، رعایت ملاحظات زیست محیطی و جایگزین کردن رویکرد نرم افزاری یا مدیریت تقاضا– مصرف به وضعیت مطلوب رسید و نوعی تعادل را در این خصوص بوجود آورد که ایجاد این توازن و تعادل مستلزم بکارگیری ابزارهایی ویژه است که از جمله مهمترین آن ها ، وضع قوانین، مقررات و استانداردهایی است که در صورتی که از جامعیت و شفافیت لازم همراه با ضمانت های اجرایی کافی و کارا بهره ببرند و به مورد اجرا گذاشته شوند، میتوانند بسیار مهم و اثربخش باشند.
ساختار و فهرست پایان نامه
فهرست مطالب
مقدمه ۱
فصل اول : سدسازی و نهادهای متولی ۴
بخش اول : سدسازی ۵
گفتار اول : تعریف سد ۵
گفتاردوم : اهداف سدسازی ۵
گفتارسوم : انواع سدها ۶
گفتار چهارم: تاریخچه سدسازی در جهان و ایران ۸
گفتار پنجم : سدهای موجود و در دست اقدام ۱۲
بخش دو : نهادهای متولی ۱۵
گفتاراول : سیاست های کلی ایران در مورد مدیریت بخش منابع آب ۱۵
گقتار دوم: سازمان حفاظت محیط زیست ۱۶
گفتار سوم : سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور ۱۸
گفتار چهارم : وزارت نیرو در بخش منابع آب ۱۹
مبحث اول: اهداف کلان ۲۰
مبحث دوم : شرح وظایف کلی ۲۰
مبحث سوم : ساختار سازمانی ۲۱
بند اول : سطح حاکمیتی و سیاستگزاری ۲۱
بند دوم : سطح میانی تخصصی ۲۲
بند سوم : سطح عملیاتی ۲۳
گفتار پنجم : نهادهای وابسته وزارت نیرو ۲۳
مبحث اول : شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران ۲۴
بند اول: مدیریت اجرا و بهره برداری از طرح های برق آبی و انتقال آب ۲۴
بند دوم : مطالعات پایه و طراحی ۲۵
مبحث دوم: شرکت سهامی مادرتخصصی مدیریت منابع آب ایران ۲۵
فصل دوم : چالش های زیست محیطی سدسازی و مخالفان ۲۶
بخش اول :چالش های زیست محیطی سدسازی وچارچوب های قانونی ملی و بین المللی ۲۷
گفتار اول : نگاهی کلی به برخی از مسایل زیست محیطی سدهای ایران ۲۷
گفتاردوم : اثرات زیست محیطی سدها ۲۹
مبحث اول : اثرات فیزیکی و شیمیایی سدها ۳۰
بند اول : تاثیر سدها بر سیستم جوی و کیفیت هوا و تغییرات اب و هوایی ۳۱
بند دوم : اثرات احداث سد بر بستر رودها و رسوبات رودخانه ۳۲
بند سوم : تاثیر بر آلودگی صوتی ۳۴
بند چهارم: کاهش کیفیت آب ۳۴
بند پنجم : سدسازی و بیابانزایی ۳۶
مبحث دوم : اثرات بیولوژیکی سدها ۳۷
بند اول: تاثیرات سد سازی بر تنوع زیستی آبزیان ۳۷
بند دوم : اثرات مضر بر کشاورزی ۳۸
بند سوم : خشکاندن تالاب ها ،دریاچه ها ۳۸
بند چهارم : تاثیر در خود پالایی رودخانه ها ۴۱
بند پنجم : تاثیر برآثار باستانی و تاریخی ۴۲
مبحث سوم : اثرات بهداشتی سدها ۴۳
مبحث چهارم : اثرات اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی سدها ۴۴
بخش دوم: جنبش جهانی در برابر سدهای بزرگ ۴۶
گفتار اول : نگاهی به پیشینه ی جریان مخالف سد سازی ۴۷
گفتار دوم : معترضان و مخالفان سدها ۴۸
مبحث اول : جمعیت های آسیب دیده از سدها (سدزدگان) ۴۸
مبحث دوم : متخصصان و طرفداران محیط زیست ۴۸
مبحث سوم : نهادهای بین المللی ۴۹
بند اول : بانک جهانی ۴۹
بند دوم : کمیسیون جهانی سدها ۴۹
بند سوم : رودهای جهانی ۴۹
مبحث چهارم :کارشناسان ۵۰
مبحث پنجم : گروه های اجتماعی (شهروندان) ۵۰
گفتار سوم : مخالفت با سدها؟ چرا؟ ۵۰
مبحث اول : شیوه های مخالفت با سدها ۵۲
مبحث دوم : برخورد با مخالفان سدها ۵۳
مبحث سوم: پاسخ سدخواهان و سدسازان ۵۳
گفتار چهارم : جنبش ضد سد در ایران ۵۴
فصل سوم : پروژه های سدسازی و چارچوب های قانونی ملی و بین المللی ۵۷
بخش اول: معیارها وچارچوب های قانونی ملی ۵۸
گفتار اول : پیشینه تاریخی تدوین قوانین زیست محیطی مرتبط با سدسازی در ایران ۵۸
گفتار دوم : چالش ها ۵۸
مبحث اول : چالش های مدیریت اجرایی و نظارتی ۵۹
مبحث دوم : چالش های موجود درضمانت های اجرایی قوانین ۶۰
مبحث سوم : بررسی کارآیی قوانین زیست محیطی ۶۰
بند اول : آیین نامه اجرایی بند (ج) ماده
تنفیذی قانون برنامه سوم توسعه ۶۰
بند دوم : آیین نامه جلوگیری از آلودگی آب ۱۳۷۳ ۶۱
بند سوم: قانون برنامه پنجم توسعه ۶۳
بند چهارم: چالش در نظام پایش منابع آب و آلاینده ۶۵
مبحث چهارم : چالش در بخش مشارکت عمومی و آگاهی رسانی ۶۶
بخش دوم : ارزیابی زیست محیطی سدها در ایران ۶۶
گفتار اول : تعاریف، مفاهیم و اصطلاحات ۶۷
گفتار دوم : اهداف ۶۸
گفتار سوم : نیازها و ضرورت ها ۶۹
گفتار چهارم: پیشینه قانونی ارزیابی اثرات زیست محیطی در ایران ۷۰
گفتار پنجم : قوانین و مقررات موجود مرتبط با ارزیابی اثرات زیست محیطی در کشور ۷۱
گفتارششم : مراحل و گردش کار تهیه گزارش ارزیابی اثرات زیست محیطی ۷۳
گفتارهفتم : حدود ثمربخشی ارزیابی زیست محیطی ۷۷
مبحث اول : علل ناباوری نسبت به ثمربخشی ارزیابی زیست محیطی ۷۷
مبحث دوم : عوامل محدود کننده ثمربخشی ارزیابی های زیست محیطی ۷۸
مبحث سوم : کاستی هایی که می توانند مورد سوء استفاده قرار گیرند ۷۹
بخش سوم : دیدگاه ها و معیارهای جهانی ارزیابی زیست محیطی سدها ومنابع آبی ۸۲
گفتار اول : عوامل توسعه حفاظت از محیط زیست ۸۲
گفتاردوم : دیدگاه های بین المللی در مورد توسعه منابع اب ۸۳
مبحث اول : دیدگاه UNEP در مورد منابع اب ۸۴
مبحث دوم : دیدگاه (ICOLD) و مباحث وابسته به سد سازی ۸۶
مبحث سوم : مطالعات زیست محیطی سدها از دیدگاه بانک جهانی ۹۱
بخش چهارم : بررسی وضعیت سدها و عملکرد سد سازی در کشور ۹۴
گفتار اول : مدیریت سخت افزاری اب و سدسازی دولتی در ایران ۹۴
گفتار دوم : مغایرت مدیریت سخت افزاری منابع اب با قانون اساسی ۹۷
گفتار سوم : مغایرت مدیریت سازه ای آب و سدسازی با معاهدات بین المللی ۹۹
مبحث اول: تلفیق محیط زیست و توسعه در تصمیم گیری ۱۰۰
بند اول : شفافیت و پاسخگویی در برابر پیامدهای اقتصادی – اجتماعی ۱۰۰
بند دوم : ارزیابی فرایند توسعه و بازبینی دایمی شرایط محیط و منابع طبیعی ۱۰۰
بند سوم : کاربست تحلیل جامع پیامدهای ناشی از تصمیم گیری ۱۰۱
بند چهارم : تضمین دسترسی عموم به داده ها و مشارکت موثر مردم ۱۰۱
بند پنجم: راه اندازی روند مشارکت جوامع بومی در برنامه ریزی توسعه منطقه ای ۱۰۱
بند ششم :کاربست سامانه مدیریت جامع منابع طبیعی، با توجه به دانش بومی ۱۰۱
بند هفتم : هماهنگی با پژوهش های علمی و همکاری با سازمان های غیردولتی ۱۰۲
بند هشتم : تصمیم به طراحی و اجرای برنامه های توسعه با مشارکت جوامع محلی ۱۰۲
مبحث دوم : مدیریت بوم سامانه های شکننده و مبارزه با بیابانزایی ۱۰۲
بند اول : تشویق مشارکت مردم، آموزش محیطزیست، تقویت شبکه ارزیابی تخریب محیط در اثر فعالیت های انسانی ۱۰۳
بند دوم: مبارزه با تخریب زمین و تغییر کاربری آن ۱۰۳
بند سوم : تقویت ظرفیت نهادهای ملی برای تحلیل داده های زیست محیطی و پایش تغییرات بوم شناختی ۱۰۳
بند چهارم : گسترش برنامه های جامع توسعه و مقابله با بیابانزایی ۱۰۴
مبحث سوم : مبارزه با جنگل زدایی ۱۰۵
بند اول : حفظ کاربری و الگوی مالکیت در اراضی جنگلی ۱۰۵
بند دوم: بازسازی و ترمیم جنگل های تخریب شده ۱۰۵
بند سوم : تضمین مدیریت پایدار و حفاظت از جنگل های موجود ۱۰۶
بند چهارم : بهبود شرایط بوم شناختی، زیست شناختی، اقتصادی منابع جنگلی ۱۰۶
مبحث چهارم : توسعه پایدار کوهستان و آبخیز ۱۰۶
بند اول : بهبود دانش موجود با توجه به موازین حفاظتی در مناطق کوهستانی با مشارکت جوامع بومی و تقویت شبکه ارتباطی برای سازمان های مرتبط با آبخیزها ۱۰۷
بند دوم : بررسی میدانی گسترده و تهیه داده ها برای مدیریت تلفیقی بوم سامانه های کوهستان و آبخیز ۱۰۷
بند سوم : راه اندازی نهادهای محلی، ملی برای گسترش دانش بوم شناختی آبخیزها و کوهستان–ها و سیاست گزاری برای ایجاد انگیزه در کاربرد فناوری دوست با محیط زیست ۱۰۷
مبحث پنجم : کشاورزی پایدار و توسعه روستایی ۱۰۸
مبحث ششم : حفاظت از پیکره های آبی ۱۰۹
مبحث هفتم : حفاظت از تنوع زیستی در بوم سامانه های گوناگون ۱۱۰
گفتار چهارم : ویژگی های اصلی ۶ دهه سدسازی ۱۱۰
مبحث اول: نبود مطالعات گزینه یابی ۱۱۱
مبحث دوم : نبود مطالعات نیازسنجی ۱۱۲
مبحث سوم : نبود مطالعات تحلیلی زیست محیطی مستقل ۱۱۲
مبحث چهارم : نبود مطالعات تحلیلی اجتماعی مستقل ۱۱۳
مبحث پنجم : نبود مطالعات تحلیلی اقتصادی و بی توجهی به ابزارهای مدیریت پایدار ۱۱۳
بند اول : روش تخصیص موثر ۱۱۴
بند دوم : روش هزینه موثر ۱۱۴
بند سوم : تحلیل فایده به هزینه اجتماعی ۱۱۴
مبحث ششم : نبود مطالعات راستی آزمایی و ارزیابی تطبیقی رسمی ۱۱۶
گفتار پنجم : اقدامات کاهش اثرات مخرب سد ۱۱۷
گفتارششم : محدودیت های موجود در حفاظت از محیط زیست ۱۱۸
گفتار هفتم : رویکرد نرم افزاری یا مدیریت تقاضا– مصرف اب، جایگزین پایدار سدسازی ۱۱۸
مبحث اول : احیای حوضه های آبخیز ۱۲۰
مبحث دوم : برچیدن سدها ۱۲۱
مبحث سوم : مدیریت نرم افزاری در هماهنگی با دانش بومی ۱۲۱
مبحث چهارم : احیای دانش بومی آب ۱۲۲
مبحث پنجم : رویکرد مدیریت تقاضا و مصرف و افزایش کارایی کاربرد آب ۱۲۳
مبحث ششم : معماری شهرسازی پایدار ۱۲۴
مبحث هفتم :گزینه های تامین نیرو ۱۲۵
نتیجه گیری ۱۲۷
فهرست منابع ۱۳۰
فهرست جداول و نمودارها :
۱ جدول امار سدهای ملی بهره برداری شده در دولت های مختلف……… …………… ۱۴
۲ نمودار اجزای اصلی یک سیستم ارزیابی…………………………………………………… ۷۵
۳ نمودار مراحل گردش کاری بازنگری گزارش های ارزیابی زیست–محیطی ۷۶
۴ جدول خصوصیات یک طرح آبی جهت ارزیابی به روش ICOLD ۹۰
کلیدواژه ها
- مدیریت مصرف آب
- مدیریت تقاضا
- سدسازی
- حفظ محیط زیست
- اثرات زیست محیطی
- چالش های حقوقی
- چالش های زیست محیطی
- ارزیابی پیامدهای زیست محیطی
- مدیریت تقاضا– مصرف آب
- سدسازی
- مصرف آب