ماده ۴۳۴ قانون مجازات اسلامی

هرگاه کسی فردی را که مرتکب جنایت عمدی شده است فراری دهد‌ به تحویل وی الزام می‌ شود. اگر در موارد قتل و جنایت بر عضو که منجر به قطع یا نقص عضو یا از بین رفتن یکی از منافع آن شده است، بازداشت فراری ‌دهنده مؤثر در حضور مرتکب یا الزام فراری‌ دهنده به احضار مرتکب باشد، دادگاه باید با درخواست صاحب حق قصاص تا زمان دستگیری مرتکب، فراری‌ دهنده را بازداشت کند. اگر مرتکب پیش از دستگیری بمیرد یا دستگیری وی متعذر شود یا صاحب حق قصاص رضایت دهد، فراری ‌دهنده آزاد می ‌شود و صاحب حق قصاص در همه موارد قصاص نفس و عضو، می ‌تواند در صورت فوت مرتکب یا تعذر دستگیری او، دیه را از اموال وی یا فراری ‌دهنده بگیرد. فراری‌ دهنده می‌ تواند پس از پرداخت دیه برای دریافت آن به مرتکب رجوع کند.

توضیح واژگان

این ماده در خصوص وضعیت « فراری دهنده قاتل» و دیگر جنایات مصرحه وضع گردیده است. در این حالت اگر کسی قاتلی را فراری دهد، باید او را حبس کنند تا اقدام به تسلیم قاتل نموده یا خود قاتل تسلیم شده یا بمیرد. عبارت « فراری دهد» به معنی از بین بردن و قطع کردن تسلط اولیاء دم بر جانی است .به طوری که این انقطاع تسلط، مستند به فعل فراری دهنده باشد. این عبارت نشانگر لزوم مباشرت فرد در امر فراری دادن بوده و صرف مساعدت یا تسهیل در فرار را در بر نمی گیرد.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

حقوقدانان به استناد این ماده تصریح کرده اند که چنانچه شخصی قاتلی را که محکوم به قصاص است فرار دهد، در فرض مرگ قاتل پیش از تحویل، فراری دهنده را باید ضامن دیه مقتول دانست. همچنین این ماده را باید محدود به فراری دادن محکومان دانست و متهمان را در بر نمی گیرد.

لذا در این ماده سه عنصر باید مورد توجه قرار گیرد:

1- مباشرت در فراری دادن

2- فراری دادن محکوم به قصاص

3- از سوی هرکسی

مسئولیت فراری دهندگان را در صورت احراز این سه شرط باید به نحو تساوی دانست.همچنین گروهی بازداشت شخص فراری دهنده را به منزله بازداشت شخص کفیل می دانند.

مستندات فقهی

در این خصوص روایتی از امام صادق (ع) وجود دارد که به موجب آن فراری دهندگان قاتل باید تا زمان تحویل مقتول بازداشت شوند و در فرض مردن قاتل در زمن حضور آنان در زندان، آنان باید دیه را بپردازند.