ماده ۵۲۲ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)

متصرف هر حیوانی که از احتمال حمله آن آگاه است باید آن را حفظ نماید و اگر در اثر تقصیر او، حیوان مزبور به دیگری صدمه وارد سازد، ضامن است. ولی اگر از احتمال حملة حیوان آگاه نبوده و عدم آگاهی ناشی از تقصیر او نباشد، ضامن نیست. تبصره 1 ـ نگهداری حیوانی که شخص توانایی حفظ آن را ندارد، تقصیر محسوب می‌ شود. تبصره 2 ـ نگهداری هر وسیله یا شیء خطرناکی که دیگران را در معرض آسیب قرار دهد و شخص قادر به حفظ و جلوگیری از آسیب ‌رسانی آن نباشد، مشمول حکم تبصره (1) این ماده است.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

مسئولیت مالک حیوان را در حقوق ایران عده ای از مصادیق تسبیب محسوب نموده اند.3813292عده ای معتقدند مسئولیت مالک حیوان را باید مبتنی بر تقصیر و کوتاهی هایی دانست که ممکن است از سوی آنان و در انجام وظیفه خود روی میدهد.3813260 در واقع عدم آگاهی بر عدوانی بودن فعل مرتکب، ممکن است مانع از ضمان شود. به طوری که در این ماده نیز مسئولیت صاحب حیوان منوط به اطلاع وی از خطر حمله حیوان قرار داده شده است.2108220 لذا عنصر مادی این جرم را باید ترک فعل یا همان ترک حفاظت از حیوان دانست.712000در هر حال همانطور که از ماده مورد بررسی نیز پیداست، گاه جنایتی که توسط حیوان رخ می دهد، موجب مسئولیت کیفری مالک آن می شود.118412 مشروط بر این که تقصیر مالک ثابت شود.711968بنابراین درست آن است که باید در تعیین مسئولیت صاحب حیوان، تفریط وی مورد نظر قرار داده شود.834796اما اگر صاحب حیوان قادر به کنترل حیوان خود نباشد و جنایتی از سوی حیوان رخ دهد، ضمان مالک را باید منتفی دانست.427892 در غیر این صورت و در فرض توانایی مالک بر کنترل حیوان، جنایت واقع شده را باید ز مصادیق جنایت ناشی از ترک فعل دانست.726836

همچنین اگر عواملی دیگر مثل حمله یک حیوان به همراه فعل جانی در وقوع جنایت موثر باش، باید قائل به اخذ نصف دیه از جانی بود.357492

سوابق فقهی

برخی از فقها در خصوص موردی که فردی اجباراً کودکی را که قادر به کشیدن قاطر وی نیست، به منظور نجات خواهرانش به محل حرکت قاطر فرستاده و در نتیجه بستن ریسمان حیوان به کمر کودک از سوی یکی از خواهران و کشیده شدن کودک توسط حیوان و فوت او در نتیجه این اقدامات، اجبار کنده را ضامن چیزی نمی دانند.30620

مستندات فقهی

مستند شرعی این ماده روایاتی از ائمه معصومین (ع) می دانند.711960 همچنین گروهی بر اساس برخی از روایات نظیر حدیث «العجماء جبارُ» معتقدند در فرض عدم ارتکاب تقصیر در نگهداری حیوان از سوی صاحب وی، نباید او را ضامن دانست.834804

رویه قضایی

به موجب نظر کمیسیون در یکی از نشست های قضایی، اگر به موجب اهمال شخصی نسبت به نگهداری از سگ خود ، آسیبی به شخصی وارد شود، بر مبنای دیه امکان تعیین میزان خسارت وارده به مصدوم وجود دارد.841768