ماده 301 قانون امور حسبی

ماده ۳۰۱ قانون امور حسبی: ولی و وصی و قیم هر وارثی که محجور باشد و امین غایب و جنین و کسی که سهم الارث بعضی از ورثه به او منتقل شده‌است و همچنین موصی له و وصی راجع به، موصی به، در صورتی که وصیت به جزء مشاع از ترکه شده باشد حق درخواست تقسیم دارند.

توضیح واژگان

وصی: شخصی است که در ولایت بر مورد وصیت، نایب موصی می‌گردد.

وصیت: به تملیک مال اعم از عین یا منافع یا اعطای حق تصرف آن برای دیگری بعد از دوران حیات، وصیت گویند.

قیم: به کسی که به سفارش دادستان، برای حمایت از محجور و نگهداری از او و اداره اموال وی تعیین می‌گردد؛ قیم گویند.

وارث: به کسی می‌گویند که درصورت برخورداری از شرایط ارث و مبری بودن از موانع ارث بری، ترکه میت به او انتقال می‌یابد.

محجور: به کسی که حق تصرف در اموالش را ندارد، محجور گویند.

غایب مفقودالاثر: کسی است که از غیبت او مدت بالنسبه مدیدی گذشته و از او به هیچ وجه خبری نباشد.

جنین: در لغت، به معنی پنهان یا پوشیده آمده‌است، در اصطلاح، به معنای پوشانده شده از نظرها است. جنین، متشکل از دو ماده است که یکی از مرد (اسپرم) و دیگری از زن (اووم یا تخمک) حاصل می‌شود.

سهم الارث: به نصیب قانونی وارث از ترکه مورث، سهم الارث گویند.

درخواست: به معنای خواهش، مطالبه، تقاضا هم در امور کیفری وجود دارد و هم در امور مدنی، هرچند درخواست در امور مدنی مصادیق بیشتر و کاربرد فراوان‌تری دارد. مفهوم درخواست با دادخواست ارتباط زیادی دارد و تمییز آن‌ها از اهمیت فراوانی برخوردار است، چرا که در مورد درخواست لزومی ندارد که تشریفات خاص دادخواست رعایت گردد.

نکات توضیحی

با توجه به ماده ۸۴۸ قانون مدنی و ماده ۳۰۱ قانون امور حسبی، بدین نتیجه می‌رسیم که ورثه نمی‌توانند، بدون موافقت موصی له، موصی به را از منقول یا غیر منقول یا وجه رایج تعیین کرده به نامبرده تسلیم کنند.

رویه‌های قضایی

در نشست قضایی دادگستری بیرجند در مرداد ۸۸ این سؤال طرح شد که فردی بیست راس از صد راس گوسفندان خود را به نفع پسر عمویش وصیت کرده‌است. زمان فوت پنجاه راس گوسفند دارد: این وصیت تا چند راس گوسفند قابلیت اجرا دارد؟ ب: چنانچه در تعیین موصی به اختلاف باشد، چگونه رفع اختلاف می‌شود؟ کمیسیون این گونه پاسخ داد: ماده ۸۴۸ قانون مدنی، در مورد سؤال قابلیت استناد ندارد. در عین حال به نظر می‌رسد آنچه از نظر موصی موضوعیت داشته، موضوع وصیت به تعداد احشام وی بوده‌است، بنابراین با توجه به این که نامبرده یک پنجم گوسفندان را مد نظر داشته، اعمال مقررات ماده ۸۴۷ قانون مدنی، مقتضی به نظر می‌رسد. با این ترتیب نظر اعلامی تأیید می‌شود.

• نظریه شماره 7/99/320 مورخ 1399/04/11 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره دعوای تقسیم ترکه از سوی احدی از ورثه که سهم خود را منتقل کرده