ماده ۲۹۱ قانون مجازات اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حقوق
پرش به ناوبری پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (added Category:قصاص using HotCat)
خط ۱۹: خط ۱۹:
== منابع ==
== منابع ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
[[رده:قصاص]]

نسخهٔ ‏۱۲ مارس ۲۰۲۲، ساعت ۱۹:۱۸

جنایت در موارد زیر شبه عمدی محسوب می شود: الف ـ هرگاه مرتکب نسبت به مجنی علیه قصد رفتاری را داشته لکن قصد جنایت واقع شده یا نظیر آن را نداشته باشد و از مواردی که مشمول تعریف جنایات عمدی می گردد، نباشد. ب ـ هرگاه مرتکب، جهل به موضوع داشته باشد مانند آنکه جنایتی را با اعتقاد به اینکه موضوع رفتار وی شیء یا حیوان و یا افراد مشمول ماده (302) این قانون است به مجنی علیه وارد کند، سپس خلاف آن معلوم گردد. پ ـ هرگاه جنایت به سبب تقصیر مرتکب واقع شود، مشروط بر اینکه جنایت واقع شده مشمول تعریف جنایت عمدی نباشد.

توضیح واژگان

جنایت شبه عمد جنایتی است که در آن مرتکب قصد ارتکاب فعلی را بر مجنی علیه دارد. اما قصد نتیجه مجرمانه ای که از فعل حاصل شده است را ندارد.[۱]

نکات توضیحی تفسیری دکترین

چنانکه پیشتر نیز اشاره شد، جنایت شبه عمد جنایتی است که در آن اگرچه مرتکب قصد انجام فعلی را دارد، ولی قصد نتیجه واقع شده یا نظیر آن را نداشته است.[۲] بند الف ماده فوق نیز در مقام بیان یکی از مهم ترین حالات جنایات شبه عمد است که به موجب آن مرتکب در انجام رفتار مجرمانه عامل است اما قصد نتیجه را دارد.[۳]تصریح مقنن به عبارت « لکن قصد جنایت واقع شده یا نظیر آن را نداشته بشد» نیز نشانگر لزوم فقدان قصد جنایت برای شبه عمد تلقی شدن رفتار است.[۴]بعلاوه ، برای اینکه رفتار فردی جنایت شبه عمد تلقی شود، نباید مشمول هیچ یک از حالات جنایات عمدی باشد. لذا رفتار مرتکب نباید نوعاً موجب جنایت واقع شده شود، هرچند مرتکب قصد حنایت نداشته باشد.[۵]به عنوان مثال می توان سیلی زدن به صورت یک فرد متعارف، مشت زدن به سینه مردی میانسال و بیمار در فرض جهل مرتکب به این امر، یا هل دادن فردی که توانایی شنا دارد به یک استخر کم عمق در فرض مرگ این افراد را مصادیقی از جنایت شبه عمد دانست.[۶] همچنین زدن فردی به قصد تأدیب به شیوه ای که نوعاً موجب جنایت نشود مشمول این حالت است.[۷]

بند دوم این ماده ناظر به حالتی است که اشتباه نسبت به موضوع جنایت رخ داده است. بعنوان مثال چنانچه فردی مرتکب قتل دیگری شود ، چرا که تصور می کرده است که او مهدور الدم است،در حالی که مجنی علیه فردی بی گناه بوده است، باید جنایت را بر فرض اثبات چنین عقیده ای از مصادیق جنایت عمد خارج کرده و شبه عمد تلقی کرد.[۸] در واقع صرف اثبات اشتباه مرتکب در احراز استحقاق مجنی علیه به جنایت و نیز صرف اشتباه در هدف منجر به تغییر عنوان مجرمانه از عمد به شبه عمد و در نتیجه تغییر مجازات از قصاص به دیه می شود.[۹]

در نهایت بند آخر این ماده بیانگر حالتی است که در آن رفتار مرتکب همراه با تقصیر بوده است. لذا به عنوان مثال اگر در فرض خروج یک قطار از روی ریل بی احتیاطی یا بی میالاتی سوزن بان قطار احراز شود، باید قتل را شبه عمد دانست.[۱۰] لازم به تأکید است که مصادیق تقصیر جزایی حصری است و لذا محاکم موظف به تعیین نوع و مصداق تقصیر مرتکب در احکام خود هستند.[۱۱] عده ای این دسته از جنایات را « جنایت در حکم شبه عمد» تلقی کرده اند و عصر اساسی آن را بی دقتی مرتکب می دانند.[۱۲]

رویه قضایی

در پرونده جنحالی قتل های محفلی در کرمان، شعبه 31 دیوان عالی کشور، برای چندین بار حکم را نقض نمود. چرا که باور داشت صرف اثبات باور مرتکب به مهدور الدم بودن کافی است. همچنین در رأی اصراری دیگری ارتکاب قتل با صرف عقیده متهم به اینکه مقتول با همسر وی مرتکب عمل زنا شده است را برای شبه عمد تلقی کردن رفتار کافی دانسته است.[۱۳]

منابع

  1. محمدجعفر جعفری لنگرودی. مبسوط در ترمینولوژی حقوق (جلد چهارم). چاپ 4. گنج دانش، 1388.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 338648
  2. ابوالقاسم گرجی. اندیشه های حقوقی (مفاهیم بنیادین حقوق مدنی و جزایی). چاپ 1. مجمع علمی و فرهنگی مجد، 1387.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 678964
  3. حسین آقایی نیا. حقوق کیفری اختصاصی (جرایم علیه اشخاص- جنایات). چاپ 5. میزان، 1389.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 350680
  4. حسین آقایی نیا. حقوق کیفری اختصاصی (جرایم علیه اشخاص- جنایات). چاپ 5. میزان، 1389.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 350688
  5. حسین آقایی نیا. حقوق کیفری اختصاصی (جرایم علیه اشخاص- جنایات). چاپ 5. میزان، 1389.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 350700
  6. حسین آقایی نیا. حقوق کیفری اختصاصی (جرایم علیه اشخاص- جنایات). چاپ 5. میزان، 1389.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 350708
  7. ایرج گلدوزیان. بایسته های حقوق جزای عمومی (جلد اول دوم سوم). چاپ 20. میزان، 1389.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 615960
  8. حسین آقایی جنت مکان. حقوق کیفری عمومی (جلد دوم) (بر اساس لایحه قانون مجازات اسلامی). چاپ 1. جنگل، 1390.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4485960
  9. سیدمهدی دادمرزی و محمدحسین (ترجمه) دانش کیا. دوره حقوق تعهدات (جلد اول) (منابع تعهد- عقد و قواعد عمومی قراردادها). چاپ 1. دانشگاه مفید، 1382.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 321684
  10. ایرج گلدوزیان. محشای قانون مجازات اسلامی. چاپ 5. مجمع علمی و فرهنگی مجد، 1384.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 670352
  11. رضا شکری و قادر سیروس. قانون مجازات اسلامی در نظم حقوق کنونی (دکترین و رویه کیفری ایران). چاپ 8. مهاجر، 1389.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 807252
  12. سیدمهدی حجتی و مجتبی باری. قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی. چاپ 1. دادستان و میثاق عدالت، 1389.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 1420240
  13. حسین آقایی جنت مکان. حقوق کیفری عمومی (جلد دوم) (بر اساس لایحه قانون مجازات اسلامی). چاپ 1. جنگل، 1390.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4486000