ماده ۲۹۴ قانون مجازات اسلامی

اگر کسی به علت اشتباه در هویت، مرتکب جنایتی بر دیگری شود در صورتی که مجنی علیه و فرد مورد نظر هردو مشمول ماده (302) این قانون نباشند، جنایت عمدی محسوب می شود.

توضیح واژگان

گروهی از این ماده تحت عنوان حالت « عمد اشتباهی» یاد کرده اند و آن را وضعیتی می دانند که مرتکب جرم دچار اشتباه در هویت مجنی علیه شود و او را به گمان اینکه وی شخص مورد نظر او است به قتل برساند یا مرتکب جنایت دیگری بر او شود.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

این ماده در خصوص یکی از حالات اشتباه از سوی مرتکب است که موضوع آن مجنی علیه جرم است. بسیاری از حقوقدانان معتقدند چنین اشتباهی خصوصیت مجرمانه رفتار را زایل نمی کند.به عنوان مثال اگر پدری به تصور اینکه فردی فرزندش است او را بکشد اما بعد بفهمد که مجنی علیه فردی بیگانه بوده است، عمل وی جنایت عمدی است. زیرا اشتباه در هویت مسئولیت وی را زایل نمی کند. همچنین این جنایت تغییری در میزان مجازات مرتکب نیز ایجاد نمی کند. چنین حالتی را باید از اشتباه در هدفگیری که به تعبیر بسیاری از حقوقدانان ایران قتل غیر عمد است تفکیک نمود. البته لازم است برای تحقق جنایت، حیات فرد مجنی علیه مورد حمایت قانونگذار بوده باشد.

رویه قضایی

در گذشته به موجب بسیاری از آراء دیوان عالی کشور به نظر می رسید که چنین اشتباهی تاثیری در مسئولیت مرتکب نداشت. به عنوان مثال مطابق حکم شماره 848/1090-16/5/17 قصد ویژه نسبت به شخص مورد اصابت شرط نیست. اما به نظر می رسد رویه قضایی فعلی بر خلاف نظر مشهور فقها، اشتباه در هویت و تشخیص شخص مجنی علیه را به از مصادیق قتل شبه عمد می داند.

مستندات فقهی

نظر مشهور در این خصوص آن است که چنین جنایتی را عمدی بدانیم. البته گروهی نیز معتقدند این جنایت را باید شبه عمد تلقی کرد.