ماده ۵۰۴ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)

هر کس نیروهای رزمنده یا اشخاصی را که به نحوی در خدمت نیروهای مسلح هستند تحریک موثر به عصیان، فرار، تسلیم یا عدم اجرای ‌وظایف نظامی کند در صورتی که قصد براندازی حکومت یا شکست نیروهای خودی در مقابل دشمن را داشته باشد محارب محسوب می‌ شود و الا ‌چنانچه اقدامات وی موثر واقع شود به حبس از دو تا ده سال و در غیر این صورت به شش ماه تا سه ساله حبس محکوم می‌‌شود.

واژگان

منظور از دشمن اشرار، گروه‌ها و دولت‌هایی که با نظام‌ جمهوری اسلامی ایران در حال جنگ بوده یا قصد براندازی آن را دارند و یا اقدامات آنان‌ بر ضد امنیت ملی است. ( ماده 25 قانون جرائم نیروهای مسلح مصوب 1382)

پیشینه

‌ماده 74 قانون مجازات عمومی 1304:

اگر اشخاص غیر نظامی که در خدمت نظام نیستند افراد قشون نظامی را تحریک به عصیان یا عدم اجرای وظایف نظامی کنند در صورتی‌که مؤثر واقع شود به حبس تأدیبی از یک تا سه سال و به تأدیه دویست الی یک هزار تومان غرامت محکوم خواهند شد و اگر مؤثر واقع نشود از شش‌ ماه تا دو سال حبس تأدیبی یا از یکصد تومان تا پانصد تومان غرامت محکوم می‌شوند.

این ماده در قانون تعزیرات 1362 مشابهی ندارد.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

قانونگذار در این ماده به جرم انگاری فرضی پرداخته که کسی اعم از فرد نظامی و غیر نظامی به تحریک موثر نیروهای رزمنده یا اشخاصی که به نحوی در خدمت نیروهای مسلح هستند میپردازد. همانگونه که پیداست عنصر مادی این جرم تحریک موثر است. منظور از تحریک موثر تحریکی است که از نظر عرف مهم و اساسی بوده و میتواند بر افراد معمولی در این شرایط اثرگذار باشد. عنصر معنوی این جرم نیز شامل علم و آگاهی مرتکب در ارتکاب جرم است. علاوه بر این مطابق ماده یکی از این دو قصد خاص نیز جهت تحقق جرم ضروری است: اعمال تحریک به قصد براندازی حکومت یا شکست نیروهای خودی در مقابل دشمن، اعمال تحریک به قصد تضعیف قوا بدون قصد براندازی حکومت یا شکست نیروهای خودی.

در ذیل ماده برای تعیین مجازات سه فرض پیش بینی شده است:

1. فرضی که قصد مرتکب براندازی حکومت یا شکست نیروهای خودی باشد: مجازات محاربه
2. فرضی که مرتکب بدون قصد براندازی حکومت یا شکست نیروهای خودی اشخاص فوق الذکر را تحریک موثر به فرار، عصیان و ... میکند و این تحریک موثر واقع میشود: حبس 2 تا 10 سال
3. فرضی که مرتکب قصد براندازی حکومت یا شکست نیروهای خودی ندارد و تحریک مهم و اساسی او نیز موثر واقع نمیشود: حبس از شش ماه 3 سال

انتقادات

بهتر بود قانونگذار به جای ذکر عبارت «عدم اجرای وظایف نظامی» از عبارت «عدم اجرای وظایف محوله» استفاده میکرد؛ زیرا این افراد ضرورتا وظایف نظامی خاصی را عهده دار نیستند.