ماده ۷۰۹ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)

جراحات سر و صورت و دیة آنها به ترتیب ذیل است: الف ـ حارصه: خراش پوست بدون آنکه خون جاری شود، یک صدم دیه کامل ب ـ دامیه: جراحتی که اندکی وارد گوشت شود و همراه با جریان کم یا زیاد خون باشد، دو صدم دیه کامل پ ـ متلاحمه: جراحتی که موجب بریدگی عمیق گوشت شود لکن به پوست نازک روی استخوان نرسد، سه صدم دیه کامل ت ـ سمحاق: جراحتی که به پوست نازک روی استخوان برسد، چهار صدم دیه کامل ث ـ موضحه: جراحتی که پوست نازک روی استخوان را کنار بزند و استخوان را آشکار کند، پنج صدم دیه کامل ج ـ هاشمه: جنایتی که موجب شکستگی استخوان شود گر چه جراحتی را تولید نکند، ده صدم دیه کامل چ ـ مُنَقَّله: جنایتی که درمان آن جز با جابه‌جا کردن استخوان میسر نباشد، پانزده صدم دیه کامل ح ـ مأمومه: جراحتی که به کیسه مغز برسد، یک سوم دیه کامل خ ـ دامغه: صدمه یا جراحتی که کیسه مغز را پاره کند، که علاوه بر دیه مأمومه، موجب ارش پاره شدن کیسه مغز نیز می‌باشد. تبصره ۱ ـ جراحات گوش، بینی، لب، زبان و داخل دهان، در غیر مواردی که برای آن دیه معین شده‌است، در حکم جراحات سر و صورت است. تبصره ۲ ـ ملاک دیه در جراحت‌های مذکور، مقدار نفوذ جراحت بوده و طول و عرض آن تأثیری در میزان دیه ندارد. تبصره ۳ ـ جنایت بر گونه در صورتی که داخل دهان را نمایان نسازد، موجب یک بیستم دیه کامل و اگر به نحوی باشد که داخل دهان را نمایان سازد، موجب یک پنجم دیه کامل است. در این مورد چنانچه پس از بهبودی جراحت، اثر و عیب فاحشی، در صورت باقی بماند، علاوه بر آن، یک بیستم دیه دیگر نیز باید پرداخت شود. تبصره ۴ ـ هرگاه جنایت موضحه صورت بعد از التیام، اثری از خود بر جای بگذارد، علاوه بر دیه موضحه، یک هشتادم دیه کامل نیز ثابت است و هرگاه جنایت در حد موضحه نبوده و بعد از التیام اثری از آن باقی بماند، علاوه بر دیه جنایت، یک صدم دیه کامل نیز ثابت است و چنانچه جنایت، شکافی در صورت ایجاد کند دیه آن هشت صدم دیه کامل است.

توضیح واژگان

جراحت در لغت به معنای خستگی است و در عرف هر زخمی در بدن است. از نظر حقوق جزا نیز هر نوع صدمه وارده بر بدن که با ضایعات نسجی، عضوی یا بافتی همراه باشد، جراحت نامیده می‌شود. علامت خارجی جرح خونریزی است و همیشه اثر مادی در بدن مجنی علیه ایجاد می‌کند که برای مدتی تقریباً طولانی باقی می‌ماند. گفتنی است شدت و ضعف زخم تأثیری در وصف آن ندارد.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

جرح صدمه ای است که موجب ضایعه عضوی، نسجی یا بافتی در بدن انسان با استفاده از وسایل فیزیکی و شیمیایی ومکانیکی می‌شود. در جرح فرض بر ورود صدمه بر بدن انسان استهمچنین در جرح بافت‌های بدن از هم گسیخته می‌شود و اغلب با خونریزی همراه است. مانند پوست رفتگی یا خراشیدگی، پارگی و بریدن سطحی و عمیق همراه با آسیب بر پوست.ضمناً این جرح می‌تواند به وسیله آلت برنده مانند تیغ و چاقو یا سرنیزه و نظایر اینها ایجاد شود و علامت خارجی آن، خونریزی شدید یا ضعف است.در فقه اسلامی معمولاً جراحات وارده بر سر و صورت از سایر جراحات تفکیک شده‌است و به دلیل آشکار بودن آنها و تأثیر سوء آنها بر زیبایی فرد برخورد خاصی با آنها شده‌است.

سوابق فقهی

به‌طور کلی سه نوع دیه وجود دارد که عبارت اند از دیه نفس و آنچه در حکم نفس است. دیه اعضا و دیه شجاج و سایر جراحات. و اما جراحاتی که بر انسان وارد می‌شود بر دو نوع است:شجاج و جراح. شجاج یعنی زخمهای سر و صورت و جراح یعنی زخمهای سایر اعضای بدن. گفتنی است با توجه به ماده ۷۰۹ و ۷۱۰ قانون مجازات اسلامی واژه شجه به زخمهای دیگر بدن اطلاق نمی‌شود. ولی جرح اینطور نیست و عبارت «والجروح قصاص» شجاج و جراح را در بر می‌گیرد.به علاوه در این مورد دیه گونه ای که پس از شکافتن و جراحت التیام یافته اما اثر آن بر چهره باقی مانده‌است و موجب زشتی گردد پنجاه دینار است.همچنین اگر در اثر فرورفتن جسم تیزی سوراخی درگونه فرد به وجود آید که داخل دهان از آن دیده شود، دیه آن دویست دینار است.

رویه‌های قضایی

ماده ۷۰۹ قانون مجازات اسلامی انواع جراحات سر و صورت و دیه آنها را معین کرده‌است که در مورد جراحت وارده بر ابروها می‌توان به نظریه مشورتی شماره ۷/۵۳۶۳–۶۴/۱۱/۱۵ اداره حقوقی قوه قضائیه استناد کرد که ابروها را عرفا جز صورت محسوب می‌کند و بیان می‌کند دیه آنها برابر دیه مقدر برای جراحات منظور شده در قانون دیات خواهد بود.