شبهه موضوع قاعده درأ در حقوق ایران

شبهه موضوع قاعده درأ در حقوق ایران نام مقاله ای از روح الله اکرمی که در شماره بیستم (زمستان 1399) نشریه آموزه های حقوق کیفری منتشر شده است.

چکیده

قاعده درأ به عنوان تضمینی جهت صیانت از متهمان در برابر تحمل مجازات در شرایطی که در بزهکاری آن‌ها شبهه وجود دارد، نخستین بار در قانون مجازات اسلامی سال 1392 در قالب قاعده و به شکلی جامع مورد توجه قرار گرفت. شبهه دارئه ممکن است در فرایند رسیدگی قضایی برای دادرس ایجاد شود؛ اعم از آنکه وی رأساً نسبت به مجرمیت متهم دچار تردید شود و یا ادعای متهم موجب شبهه‌افکنی گردد. قانون مجازات اسلامی در خصوص کفایت مجرد چنین ادعاها و خطورات ذهنی برای سقوط مجازات، رویکرد همسانی ندارد؛ گاه صرف ادعا را کافی می‌داند و گاه احتمال صدق آن شرط دانسته شده است، بی‌آنکه معیاری برای آن ارائه شود.

در تحقیق حاضر با روشی تحلیلی و توصیفی، منابع فقه امامیه بررسی شده و این نتیجه حاصل گردیده که شمول قاعده مستلزم آن است که امکان شبهه نسبت به متهم متصور باشد و بر اساس معیار نوعی مبتنی بر قضاوت افراد متعارف، چنین احتمالی معقول دانسته شود؛ هرچند قوی بودن احتمال ضرورتی ندارد. از این رو مغایرت‌های ظاهری مقررات را که برخاسته از برخی اهمال‌ها در فرایند تقنین بوده، باید با ملاحظه پیشینه و به ویژه مبانی فقهی در چارچوب پیش‌گفته تفسیر نمود.

کلید واژه ها

• قاعده درأ
• شبهه قضایی
• احتمال عقلایی شبهه
• اثبات دعوای کیفری
• فقه جزایی

مواد مرتبط

• مواد 120 قانون مجازات اسلامی
• ماده 121 قانون مجازات اسلامی
• ماده 218 قانون مجازات اسلامی
• ماده 223 قانون مجازات اسلامی
• ماده 263 قانون مجازات اسلامی