مبانی نظری پوزیتیویسم و آثار آن بر عدالت حقوقی

مبانی نظری پوزیتیویسم و آثار آن بر عدالت حقوقی نام مقاله ای است از محمد جواد جاوید و محمد مهدی خسروی که در شماره سه دوره چهل و نه (مهر 1398) فصلنامه مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران منتشر شده است.

چکیده

مادی‌گرایی حقوقی حاصل از مبادی فلسفی پوزیتیویسم در عالم حقوق که بر اصالت حس و امکان رصد تجربی از طرفی و افتراق حوزۀ حقایق عینی و نفی امکان معرفت عقلی از تشریعیات قانونی طرفی دیگر، شکل گرفته، سبب ترسیم نقشۀ قوانین وضعی در رهایی از هر گونه قید ارزشی ایدئولوژیک و تقید بر دایرۀ بستۀ اراده و فرامین بشری بدون امکان خروج به ماورای خود، شده است. تقلیل اثبات‌گرایی به‌مثابۀ نظریه‌ای شکلی بر مبنای روش تحلیل زبانی-عرفی به تقریر کلسنی-هیومی و رسیدن به نسبی‌گرایی و صدق‌ناپذیری، از نتایج چنین دیدگاهی است. بر همین اساس، مفهوم عدالت حقوقی، به ویژگی‌های بی‌معیاری، شخصی‌سازی و تفریع بر قانون وضعی تحول مفهومی یافته است. با وجود این، مغالطات موجود در چینش مقدمات و نتایج غیرقابل التزام، سبب عدم توفیق مکتب مزبور به‌مثابۀ مبنایی نظری در دانش حقوق و مفهوم عدالت قانونی شده است.

کلیدواژه‌ها

• تحلیل زبانی
• توصیه گرایی
• حق و تکلیف
• عدالت
• عقلانیت
• مادی گرایی
• هست و باید