ماده ۳۹۳ قانون مدنی

راجع به زیادتی که از عمل مشتری در مبیع حاصل شده باشد مقررات ماده ۳۱۴ مجری خواهد بود.

کلیات توضیحی تفسیری دکترین

به نظر می رسد مفاد این ماده، با قاعده "لاضرر" و نیز مقررات مربوط به تسبیب، قابل تطبیق بوده؛ و ارتباطی با ضمان درک نداشته باشد.

علت وضع مفاد این ماده، این است که بطلان بیع، موجب غاصبانه تلقی شدن ید مشتری می گردد؛ هرچند او نسبت به فساد معامله، بی اطلاع بوده باشد. درنتیجه، راهی جز اعمال مقررات غصب باقی نمی ماند. و دلیل وضع این ماده را، می توان احترام به مالکیت، و مذمت غصب و تعدی نسبت مال دیگران دانست.

در بیع فاسد، مشتری در هر صورت غاصب بوده؛ و مستحق اجرت مال، و یا اضافه قیمت حاصل شده در آن نیست. مگراینکه ارزش افزوده ای که در مورد معامله به وجود می آید؛ عینی مستقل و جدای از مبیع باشد.

اگر خریدار، نسبت به فساد بیع آگاه نبوده؛ و ارزش افزوده ای را که در مبیع به وجود آورده؛ عین نباشد؛ نظیر افزایش قیمتی که بر اثر صافکاری ماشین، حاصل می گردد؛ دراینصورت می تواند برای مطالبه اضافه ارزش مزبور، به فروشنده مراجعه نماید.

انتقادات

اعمال مفاد این ماده را، نمی توان به خصوص در فرضی که خریدار، بدون وجود آگاهی از فساد بیع، مالی را خریداری نموده؛ و با هنر و سلیقه و مهارت خویش، تغییرات بسیار ارزشمندی را در آن به وجود آورده؛ و درنتیجه ارزش افزوده بسیار بالایی را در آن مال ایجاد نموده؛ عادلانه دانست.