ماده ۷۷ قانون مدنی

ماده ۷۷ قانون مدنی: هر گاه واقف برای دو نفر یا بیشتر به‌طور استقلال تولیت قرار داده باشد هر یک از آن‌ها فوت کند، دیگری یا دیگران مستقلاً تصرف می‌کنند و اگر به نحو اجتماع قرار داده باشد تصرف هر یک بدون تصویب دیگری یا دیگران نافذ نیست و بعد از فوت یکی از آن‌ها، حاکم شخصی را ضمیمهٔ آن که باقی مانده ‌است می‌نماید که مجتمعاً تصرف کنند.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

مواد مرتبط

• ماده ۷۶ قانون مدنی
• ماده ۷۸ قانون مدنی

ماده ۶۶۹ قانون مدنی

توضیح واژگان

به تصدی موقوفه، «تولیت» گویند و به کسی که اداره موقوفه را به عهده گیرد، «متولی» گویند.

نکات تفسیری دکترین ماده 77 قانون مدنی

تولیت، ممکن است به صورت استقلال، اجتماع، ترتیب یا اطلاق باشد که البته اطلاق نیز، حکم اجتماع را دارد. با وحدت ملاک از ماده ۶۶۹ قانون مدنی، در مواردی که واقف، معین ننموده باشد که متولیان متعدد، باید به‌طور استقلال یا اجتماع، موقوفه را اداره نمایند؛ باید قائل به اجتماع آنان شد.

مفاد این ماده در مورد تعدد اوصیاء نیز قابل اعمال است؛ اما تعدد وکلا، حکم دیگری دارد. در وکالت به نحو اجتماع، در صورت وفات یکی از وکلا، سایر آنان نیز معزول خواهند بود و موکل می‌تواند راجع به تعیین وکلای جدید، اتخاذ تصمیم نماید، اما در صورت فوت یکی از متولیانی که باید به‌طور اجتماع، اتیان وظیفه نمایند دیگر واقف، حق اظهارنظر نداشته و دادگاه، باید تشخیص دهد که آیا باید به جای متوفی، جانشین تعیین گردد یا اینکه سایر متولیان نیز عزل گردیده و دادگاه رأساً تصمیم‌گیری نماید، البته راه حل اول، معقول تر است.

مطالعات فقهی

سوابق فقهی

اگر واقف، دو یا چند نفر را، به نحو استقلال، به عنوان متولی تعیین نماید؛ هر یک از آنان، در دوران حیات یا مرگ دیگری، می‌تواند به‌طور مستقل، وظایف خویش را انجام دهد، اما در حالت اجتماع و اطلاقی که قرینه ای بر استقلال متولیان وجود ندارد؛ هیچ‌یک از آنان، در فرض حیات یا ممات دیگری، نمی‌تواند به‌طور مستقل، به اداره موقوفه بپردازد؛ و بنا بر احتیاط واجب، حاکم باید برای متولی فقید، جانشین تعیین نماید.

اگر واقف، متولیان را، به نحو مطلق تعیین نموده و شواهد و قراینی مبنی بر استقلال آنان نباشد؛ هیچ‌کدام از آنها، نمی‌تواند بدون رضایت سایرین، در امور موقوفه دخالت نماید.

نکات توصیفی هوش مصنوعی ماده 77 قانون مدنی

1. در صورت قرار دادن تولیت به صورت مستقل برای چند نفر، با فوت یکی، بقیه به‌طور مستقل می‌توانند تصرف کنند.
2. در حالت تولیت به صورت اجتماعی، تصرف هر یک بدون تأیید دیگری نافذ نیست.
3. در صورت فوت یکی از متولیان در تولیت اجتماعی، حاکم شخص دیگری را جهت تصرف مجتمع به باقی‌مانده اضافه می‌کند.
4. تعیین نحوه استقلال یا اجتماع در تولیت توسط واقف انجام می‌شود.
5. نقش حاکم در جایگزینی یا اضافه‌کردن متولی در صورت فوت یکی از متولیان در تصرف اجتماعی.

رویه های قضایی

• نظریه شماره 7/97/3002 مورخ 1398/07/07 اداره کل حقوقی قوه قضاییه

به موجب دادنامه شماره ۱۸۲۱ مورخه ۹/۹/۱۳۰۸ دیوان عالی کشور، درصورت تعدد متولیان، همه آنها باید به نحو اجتماع، موقوفه را اداره نمایند.

به موجب نظریه مشورتی شماره ۵۰۸۰/۷ مورخه ۴/۹/۱۳۶۵ اداره حقوقی قوه قضاییه، احراز شرایط، صلاحیت تولیت و انتساب این سمت به متولی، با دادگاه بوده و صرف تصرف یا اداره امور موقوفه را نمی‌توان دلیل تولیت دانست.

به موجب نظریه مشورتی شماره ۴۷۸۲/۷ مورخه ۴/۹/۱۳۶۴ اداره حقوقی قوه قضاییه، هر کدام از متولیان، بدون اذن متولی دیگر، نمی‌تواند مبادرت به طرح دعوا نماید؛ مگر اینکه تولیت وی، به نحو مستقل باشد.