ماده 153 قانون امور حسبی

ماده ۱۵۳ قانون امور حسبی: اشخاص زیر می‌توانند از دادگاه درخواست صدور حکم موت فرضی غایب را بنمایند:

1. ورثه غایب.
2. وصی و موصی له.

توضیح واژگان

درخواست: به معنای خواهش، مطالبه، تقاضا هم در امور کیفری وجود دارد و هم در امور مدنی، هرچند درخواست در امور مدنی مصادیق بیشتر و کاربرد فراوان‌تری دارد. مفهوم درخواست با دادخواست ارتباط زیادی دارد و تمییز آن‌ها از اهمیت فراوانی برخوردار است، چرا که در مورد درخواست لزومی ندارد که تشریفات خاص دادخواست رعایت گردد.

حکم: در صورتی که رای دادگاه راجع به ماهیت دعوا بوده و قاطع باشد حکم نامیده می‌شود.

موت فرضی: به وضعیتی که مرگ کسی قطعی نبوده ولی به جهت پایان دادن به یک وضعیت متزلزل حقوقی، فوت او مفروض گردد؛ موت فرضی گویند.

غایب مفقودالاثر: کسی است که از غیبت او مدت بالنسبه مدیدی گذشته و از او به هیچ وجه خبری نباشد.

ورثه: به کسی می‌گویند که درصورت برخورداری از شرایط ارث و مبری بودن از موانع ارث بری، ترکه میت به او انتقال می‌یابد.

وصی: شخصی است که در ولایت بر مورد وصیت، نایب موصی می‌گردد.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

تنها کسانی می‌توانند تقاضای موت فرضی را بنمایند که از موت غایب منتفع باشند و با توجه به این که قانونگذار در مقام بیان کسانی بوده که می‌توانند درخواست صدور حکم موت فرضی را بکنند و عدم ذکر کلمه ذینفع، دایره شمول این ماده را ورثه، وصی و موصی له منحصر کرده‌است؛ بنابراین قانونگذار غیر از افراد مذکور در ماده ۱۵۳ قانون امور حسبی را ذینفع در صدور حکم موت فرضی نمی‌داند. البته دادستان نیز به عنوان نماینده جامعه می‌تواند درخواست صدور حکم موت فرضی را بکند. برای تقاضای موت فرضی باید مدت مدیدی از غیبت غایب و از آخرین خبری که از زنده بودن او رسیده‌است گذشته باشد و دیگر خبری از زنده بودن یا مردن او نرسید، ورثه یا موصی له می‌تواند از دادگاه درخواست صدور حکم موت فرضی بنماید. در این صورت فرقی نمی‌کند که غایب کسی را برای اداره دارایی خود معین نموده باشد یا دارایی به تصرف امین یا ورثه داده شده باشد.

رویه‌های قضایی

نظریه مشورتی شماره ۷/۱۱۱۵۰ مورخ ۱۳۸۱/۱۲/۱۰ اداره حقوقی قوه قضاییه مقرر می‌دارد با توجه به این که ماده ۱۵۳ قانون امور حسبی اشخاصی که می‌توانند از دادگاه درخواست صدور حکم موت فرضی غایب را بنماید احصا نموده و از توجه به ماده ۱۵۶ که رسیدگی به این درخواست را با حضور درخواست کننده و دادستان مقرر داشته و ماده ۱۵۹ که تصریح نموده، درخواست کننده می‌تواند از رد درخواست خود و دادستان از حکم موت فرضی پژوهش بخواهد چنین استنباط می‌شود که رئیس حوزه قضایی که اختیارات و وظایف دادستان را برعهده دارد نمی‌تواند صدور حکم موت فرضی غایب را از دادگاه درخواست نماید زیرا طرح چنین درخواستی با وظایفی که در این مقررات برای دادستان مقرر گردیده در تناقض است.