ماده 276 قانون امور حسبی

ماده 276 قانون امور حسبی: وصیت نامه اعم از این که راجع باشد به وصیت عهدی یا تملیکی منقول یا غیرمنقول ممکن است به طور رسمی یا خودنوشت یا سری‌ تنظیم شود.

توضیح واژگان

وصیت: به تملیک مال اعم از عین یا منافع یا اعطای حق تصرف آن برای دیگری بعد از دوران حیات، وصیت گویند.294796

وصیت نامه: سندی که حاوی وصیت باشد. ممکن است خودنوشت یا سری و یا رسمی باشد در غیر این صور فقط با اقرار ورثه به صدور آن از موصی اعتبار دارد.

وصیت عهدی: عبارت است از این که شخصی یک یا چند نفر را برای انجام امر یا اموری یا تصرفات دیگری مأمور می‌نماید.

وصیت تملیکی: عبارت است از این که کسی عین یا منفعتی را از مال خود برای زمان بعد از فوتش به دیگری مجاناً تملیک کند.

وصیت خودنوشت: وصیت نامه ای است که خود موصی می نویسد. این وصیت نامه باید به خط موصی باشد و تاریخ روز و ماه و سال باید به خط موصی باشد و امضای موصی راداشته باشد.

وصیت سری: وصیت نامه ای است که برابر مقررات راجع به امانت گذاری اسناد در دفاتر اسناد رسمی به ودیعه نهاده شده باشد خواه به خط موصی باشد یا نه ولی باید به امضای موصی باشد، خواه مورخ باشد خواه نه.

وصیت نامه رسمی: وصیت نامه ای است که در دفاتر اسناد رسمی و مطابق مقررات راجع به تنظیم اسناد رسمی تهیه شده باشد.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

در قانون امور حسبی برای وصیت نامه قابل پذیرش در دادگاه ها سه شکل پیش بینی شده است. 1-خودنوشت 2-رسمی 3-سری و هر سند که خارج از این سه شکل باشد، به عنوان وصیت نامه مورد پذیرش قرار نمی گیرد گرچه اصالت آن مورد تردید و انکار قرار نگیرد. با وجود این هر گاه اشخاص ذینفع به وجود وصیت نامه اعتراف کنند دادگاه آن را رد نمی کند. تمایز این سه شکل از وصیت بر مبنای شکل تنظیم و اعتبار و قدرت اثباتی آن ها است و آنچه از مقررات بر می آید این است که وصیت نامه باید کتبی باشد تا بتوان در دادگاه به آن استناد کرد و وصیت شفاهی پذیرفته نمی شود یعنی با شهادت نمی توان وصیت را اثبات کرد و این خلاف قاعده ای است که در فقه اسلام شهرت دارد. البته با وجود این که وصیتنامه باید در قالب خاصی تنظیم شود تا در دادگاه مورد پذیرش قرار بگیرد اما وصیت را نمی توان در زمره عقود تشریفاتی قرار داد.

رویه های قضایی

در نشست قضایی دادگستری تبریز در خرداد 88 این سوال مطرح شد که در صورتی که وصیت به یکی از سه طریق رسمی ، سری و خود نوشت تنظیم نشود موصی، وصیت خود را توسط یک نفر دیگر تقریر و امضا کند، اعتبار این وصیت نامه تا چه حد است؟ جواب کمیسیون به این سوال این بود که: به موجب ماده 276 قانون امور حسبی یکی از اقسام وصیت نامه، وصیت نامه خودنوشت است که بر طبق ماده 278 همان قانون، در صورتی معتبر است که تمام آن به خط موصی نوشته شده و دارای تاریخ، روز، ماه و سال به خط موصی و به امضای وی باشد. بنابراین، وصیت نامه خودنوشت که به خط موصی نباشد به حکم ماده یاد شده از درجه اعتبار ساقط است و بدیهی است چانچه همه وراث وصیت نامه خودنوشتی را که به خط موصی نبوده ولی به امضای او رسیده باشد قبول داشته باشند، معتبر است و اگر یکی یا چند نفر از وراث این چنین وصیت نامه ای را نپذیرند، این وصیت نامه در مراجع رسمی پذیرفته نیست. در ماده 291 قانون امور حسبی چنین مقرر شده است: هر وصیتی که به ترتیب مذکور در این فصل واقع نشده باشد در مراجع رسمی پذیرفته نیست مگر این که اشخاص ذینفع در ترکه به صحت وصیت اقرار نمایند. وراثثی که وصیت نامه را قبول دارند می توانند تنفیذ آن را از دادگاه درخواست نمایندتا دادگاه به موضوع رسیدگی و نسبت به آن قسمت که مورد پذیرش آن ها است حکم قانونی صادر نماید. رای وحدت رویه شماره 54 مورخ 1351/10/13 هیات عمومی دیوان عالی کشور و مقررات ماده 832 قانون مدنی، موید این معنی است.

همچنین در خصوص ماده 276 قانون امور حسبی نظریه مشورتی شماره 7/8360 مورخ 1377/11/15 اداره حقوقی قوه قضاییه این گونه مقرر داشته است: با توجه به نظریه مورخ 1367/8/4 شورای نگهبان هر نوع وصیت نامه اعم از وصیت نامه های سری، رسمی و خودنوشت و وصیت نامه های موضوع ماده 291 قانون امور حسبی صرف نظر از مدت 3 ماه مقرر در ماده 294 قانون مذکور، قابل رسیدگی تشخیص داده شده است. بنابراین مواد 276 به بعد قانون امور حسبی که در تعریف انواع وصیت و شرایط است به قوت خود باقی است.