مسئولیت مدنی؛ منطق واحد یا متکثّر
مسئولیت مدنی؛ منطق واحد یا متکثّر نام مقاله ای از ایرج بابایی بوده که در شماره چهل و چهارم دوره دوازدهم (پاییز 1402) فصلنامه علمی پژوهش حقوق خصوصی منتشر شده است.
چکیده
علی‌رغم گستردگیِ مباحث و احکام فقه اسلامی در مورد تدارک خسارتِ وارده به دیگری، تا قبل از رواج حقوق مسئولیت مدنی، این مباحث هیچ‌گاه به‌عنوان دانش و موضوعی مستقل و یکپارچه در حقوق ایران مطرح نشده بود. از آنجاکه منطق دکترینِ این مبحث از دیگر کشورها و به‌خصوص حقوق فرانسه و خانوادة رومی-ژرمنی به حقوق ایران راه یافت، حقوق‌دانانِ ایرانی تحت‌تأثیر این نظام‌های حقوقی، رویکردی وحدت‌گرا نسبت به مباحث مسئولیت مدنی داشته‌اند؛ بدین‌نحو که منطق کلّی و واحدی را در تمامی موارد ایراد خسارت به غیر، اِعمال کرده و از این منطق و قواعد، احکام حقوقی استخراج می‌کنند، ولی این رویکرد با نگرشِ فقه اسلامی به موضوع ایراد خسارت مغایر است و لذا منتهی به استنتاج و استخراج قواعد و احکام حقوقی متفاوت با احکام و منطق فقه اسلامی می‌شود. فقها نگاهی متکثّر به موضوعات ایراد خسارت و ضمانِ تدارکِ این خسارات دارند و احکام موضوع را با توجه به نوع خسارت و نحوة ایراد ضرر در چارچوب‌های متفاوت طبقه‌بندی و استخراج می‌کنند. ریشة بسیاری از تعارضات و سوءتفاهم ات میان حقوق‌دانان و فقها دربارة مسائل مسئولیت مدنی و ضمان قهری همین اختلاف نگاه است.
کلیدواژه ها
- مسئولیت مدنی
- مفهوم مسئولیت مدنی
- منطق مسئولیت مدنی
- اتلاف و تسبیب
- غصب
- مزاحمت
- ضمان قهر