تحلیل حقوقی اقتصادی ضمانت اجراهای تعهدات قراردادی در حقوق ایران با مطالعه تطبیقی در اسناد بین المللی

عنوان	تحلیل حقوقی اقتصادی ضمانت اجراهای تعهدات قراردادی در حقوق ایران با مطالعه تطبیقی در اسناد بین المللی
رشته	حقوق خصوصی
دانشجو	امید محمدی نیا
استاد راهنما	ابوالحسن مجتهد سلیمانی، سیدعبدالمجید جلایی اسفندآبادی
استاد مشاور	علیرضا صالحی فر
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۳۹۸
دانشگاه	دانشگاه خوارزمی

تحلیل حقوقی اقتصادی ضمانت اجراهای تعهدات قراردادی در حقوق ایران با مطالعه تطبیقی در اسناد بین المللی عنوان رساله ای است که توسط امید محمدی نیا، با راهنمایی ابوالحسن مجتهد سلیمانی و سیدعبدالمجید جلایی اسفندآبادی و با مشاوره علیرضا صالحی فر در سال ۱۳۹۸ و در مقطع دکتری دانشگاه خوارزمی دفاع گردید.

چکیده

هدف از انعقاد قرارداد ، صرف تحقق آن در عالم اعتبار نیست بلکه مقصود اصلی اجرای تعهد و رسیدن متعاقدین به انتظارات قراردادی است . به همین اعتبار می توان فنی ترین و با اهمیت ترین بحث حقوق تعهدات را نهاد ضمانت اجرا دانست . با این حال قانون مدنی به عنوان پایه قوانین حقوق خصوصی بیش از آنکه تمرکز بر نهاد ضمانت اجرا نماید شرایط تشکیل و تفسیر عقد را در کانون توجه قرار داده و جز ذکر چند ماده محدود درباره مسیولیت قراردادی باقی موضوعات را مسکوت گذاشته است . به تبعیت از قانون ، حقوقدانان نیز غالبا بدون ذکر تعریفی از ضمانت اجرا صرفا به بیان مصادیق آن پرداخته اند و به دلیل عدم درک صحیحی از این نهاد حقوقی در این مسیر نیز گاه به تعارض گویی و گاه به اختصار نویسی رسیده اند . بنابراین نگارنده معتقد است تحلیل نهاد ضمانت اجرا در نظام حقوقی ایران امری ضروری است و تحلیل مذکور اگر در کنار قالب های تحلیلی کارکرد گرا چون رویکرد تحلیل اقتصادی و مطالعه تطبیقی قرار گیرد برغنای پژوهش می افزاید . سوالات اصلی که پژوهش حاضر حول آن شکل گرفته است عبارتند از اینکه ۱– از لحاظ حقوقی و اقتصادی وضعیت نظام ضمانت اجراها چگونه است ؟ و چگونه باید باشد ؟ و ۲– از منظر حقوقی و اقتصادی وضعیت مذکور کارآمد است یا خیر ؟ دلایل کارآمدی و عدم کارآمدی چیست ؟ که ارایه پاسخ به سوالات مذکور نیازمند طرح سوالات فرعی در خصوص تعریف ، مبنا ، اصول و اقسام ضمانت اجرا بوده است . نگارنده در این پژوهش بدین نتایج رسیده است که در نظام حقوقی ایران تعریف کاملی از ضمانت اجرا ارایه نشده است و دلیل این امر عدم تحلیل عناصر تعریف که عبارت از تعهد ، التزام و نقض است می باشد در حالی که تحلیل دقیق این عناصر سبب می گردد که ضمانت اجرا در دو نوع تضامین اجرای قرارداد و ضمانت اجراهای نقض قرارداد تعریف گردد که نوع نخست وظیفه سوق دادن متعهد از طریق ضمانت اجراهای بیش گیرانه ، انگیزشی و حافظ تعهد به سوی اجرای عقد را داراست و نوع دوم با هدف بازسازی رابطه متعاقدین و جبران خسارت متعهدله شکل گرفته است . ضمانت اجراهای مذکور بر مبانی حقوقی و اقتصادی استوارند که اراده گرایی و لزوم حفظ نظم حقوقی را می توان به عنوان مبانی حقوقی و تیوری بازی ها ، هزینه معاملاتی و شکست بازار را به عنوان مبانی اقتصادی ذکر کرد . این نهاد حقوقی زمانی در وضعیت مطلوب قرار می گیرد که بر مبنای اصول حقوقی چون معین بودن ، اصل طریقیت داشتن و اصل متناسب بودن و اصول اقتصادی چون اصل معقولانه بودن ، اصل کارایی و اثر بخشی بودن و اصل کم هزینه و ارزان بودن استوار کرد . در حالی که وضعیت نظام ضمانت اجراها در حقوق داخلی در وضعیت مطلوب و کارآمدی نیست و عمده دلایل آن عدم توجه به رویکرد گرا و قرار گرفتن در اراده گرایی و نص گرایی افراطی است که بی توجهی به تحلیل های اقتصادی نیز بر نامطلوبیت موجود می افزاید . در حالی که اصول حقوق قراردادهای اروپا ، اصول قراردادهای تجاری بین المللی و کنوانسیون بیع بین المللی کالا وضعیت مطلوبی دارند و نظام داخلی بایستی بدین سوی حرکت کند .

ساختار و فهرست رساله

فهرست مطالب مقدمه:

۱– بیانمساله:

۲– پرسشهایپژوهش:

۲–۱– پرسشهایاصلی:

۲–۲– پرسشهایفرعی:

۳– فرضیههایپژوهش:

۴– پیشینهونوآوریپژوهش:

۴–۱– کتب:

۴–۲– طرحهایتحقیقاتی

۴–۳– مقالات:

۵– ضرورتپژوهش:

۶– اهدافپژوهش:

۶–۱– اهدافاصلی

۶–۲– اهداففرعی

۷– روشپژوهش:

۸– ساختاروساماندهیپژوهش:

فصلنخست: تعاریفومفاهیم مبحثنخست: تحلیلاقتصادیوحقوققرادادها

گفتارنخست :مفهومشناسیتحلیلاقتصادی:

بندنخست: مفهومتحلیل:

بنددوم : تعریفاقتصاد :

بندسوم : تحلیلاقتصادیحقوق:

گفتاردوم : اصولحاکمبرتحلیلاقتصادی

بندنخست: عقلانیت:

بنددوم : کمبودوکمیابی

بندسوم : انگیزه

بندچهارم : کارایی

گفتارسوم: تحلیلاقتصادیوحقوققراردادها

مبحثدوم : مفهومضمانتاجرایتعهداتقراردادی:

گفتارنخست : تعریفضمانتاجرا:

بندنخست : معنایتعهد :

بندسوم : مفهومالتزام

بندسوم : مفهوم نقضعهد

بندچهارم : تعریفبرگزیده :

گفتاردوم : ویژگیهایتعریفبرگزیده :

گفتارسوم : عناوینمشابهبامفهوم ضمانتاجرا :

بندنخست: وضعیتهایقراردادی:

بنددوم: شیوههایاعمالضمانتاجراها: ۵۰ فصلدوم : مبانی،اصولواقسامضمانتاجراهایتعهداتقراردادی مبحثنخستمبانیحاکمبرضمانتاجراهایتعهداتقراردادی

گفتاراول : مبانیحقوقی

الف : ارادهگرایی :

ب : لزومحفظنظمحقوقی :

گفتاردوم : مبانیاقتصادی :

بندنخست : هزینهمعاملاتی :

الف : توصیفنظریه:

ب : توصیفنقشمبنایینظریه:

بنددوم : نظریهبازیها:

الف–تبیننظریه:

ب : نقشمبنایینظریه:

بندسوم : شکستبازار:

مبحثدوم : اصولحاکمبرضمانتاجراها:

گفتارنخست : اصولحقوقی:

بندنخست : اصلمعینبودنضمانتاجراها:

بنددوم : اصلطریقیتداشتنضمانتاجراها:

بندسوم: اصلمتناسببودنضمانتاجراها:

گفتاردوم : اصولاقتصادی:

بندنخست : اصلمعقولانهبودنضمانتاجراها :

بنددوم : اصلکاراییواثربخشیضمانتاجراها :

بندسوم : اصلکمهزینهبودنیاارزانبودنضمانتاجراها :

مبحثسوم : اقسامضمانتاجراها:

گفتاراول : تبیینمبنایتقسیمبندی:

گفتاردوم : ضمانتاجرایقرارداد( تضامیناجراشدنعقد )

بندنخست : ضمانتاجراهایحافظتعهد:

الف– تعریف :

ب: مصادیقضمانتاجراهایحافظتعهد: ۹۶

مصادیقموجوددرحقوقایران:

۲: مصادیقموجوددراسنادبینالمللی:

۲–۱– اصللزومقراردادها :

۲–۲– اصلصحتقراردادها :

بنددوم : ضمانتاجراهایپیشگیرانه :

الف– تعریف:

ب– مصادیقضمانتاجراهایپشگیرانه :

ب– ۱: برخیمصادیقموجوددرحقوقایران :

ب– ۲: مصادیقموجوددراسنادبینالمللی:

بندسوم : ضمانتاجراهایانگیزشی:

الف– تعریف:

ب– مصادیقضمانتاجراهایانگیزشی:

۱– مصادیقموجوددرحقوقایران :

۱–۱– حقحبس :

۱–۲– خیارشرطوشرطفاسخ :

۱–۳– محرومیتها :

۱–۴– مجازاتهاواقداماتانتظامی :

۲– مصادیقموجوددراسنادبینالمللی :

بندچهارم : ضمانتاجراهایوثیقهای:

الف–تعریف :

ب– مصادیقضمانتاجراهایوثیقهای:

ب–۱: مصادیقموجوددرحقوقایران:

ب–۲: مصادیقموجوددراسنادبینالمللی :

گفتارسوم : ضمانتاجراهاینقضتعهداتقراردادی:

بندنخست : ضمانتاجراهایانگیزشی :

ب– مصادیقضمانتاجراهایانگیزشی

۱– مصادیقموجوددرحقوقایران:

۱–۱– خسارتتاخیردرانجامتعهد:

۲– ضمانتاجرایتشویقی:

۲– مصادیقموجوددراسنادبینالمللی :

۲–۱– اعطایمهلتاضافیبرایاجرا:

۲–۲– جبرانعدماجرایتعهدازسویطرفمسیولعدماجرا:

۳– خسارتتاخیردرانجامتعهد:

بنددوم : ضمانتاجراهایپشگیرانه:

الف–تعریف :

ب– اقسامضمانتاجراهایپیشگیرانه

۱– اقسامضمانتاجرایپیشگیرانهدرحقوقایران :

۲– اقسامضمانتاجرایپیشگیرانهدراسنادبینالمللی :

۱–۲– خیارفسخعقد :

۲–۲– معاملهجایگزین :

بندسوم : ضمانتاجراهایجبرانی:

الف– تعریف :

ب– مصادیقضمانتاجراهایجبرانی :

۱– مصادیقموجوددرحقوقایران :

۱–۱– الزاممتعهدبهانجامعینتعهد :

۱–۲– جبرانخسارت:

۱–۳– ارش:

۲– مصادیقموجوددراسنادبینالمللی:

۲–۱– الزامبهانجامعینتعهد:

۲–۲– مطالبهخسارت :

۳–۲– تقلیلمبلغقرارداد :

فصلسوم: تحلیلوضعیتنظامحاکمبرضمانتاجراها مبحثنخست : تحلیلحقوقیوضعیتنظامضمانتاجراها:

گفتارنخست : وضعیتضمانتاجراهاواصلمعینبودن:

بندنخست: تحلیلاثباتی :

الف– امکانیاعدمامکانجمعبینحقفسخومطالبهخسارت:

ب– ابهاماتموجوددرحقحبس:

پ– ابهاماتدرخصوصوجهالالتزام :

ت– ابهامدرخصوصخسارتقراردادی :

بنددوم : آثارعدمتعیننظامضمانتاجراها :

بندسوم : تحلیلهنجاری:

الف – امکانجمعبینفسخوخسارت :

ب– معینسازیحقحبس:

پ– معینسازیوجهالالتزام:

ت– معیناساسیمبنایتعیینخسارت:

گفتاردوم : وضعیتنظامضمانتاجراهاواصلطریقیتداشتن:

بندنخست : تحلیلاثباتی:

بنددوم: تحلیلهنجاری:

گفتارسوم : وضعیتنظامضمانتاجراهاواصلمتناسببودن:

بندنخست: تحلیلاثباتی:

بنددوم: تحلیلهنجاری:

مبحثدوم :تحلیلاقتصادیوضعیتنظامضمانتاجراها :

گفتارنخست: وضعیتنظامضمانتاجراهاواصلمعقولانهبودن:

بندنخست: تحلیلاثباتی:

بنددوم: تحلیلهنجاری :

گفتاردوم : وضعیتنظامضمانتاجراهاواصلکاراییواثربخشی:

بندنخست: تحلیلاثباتی :

بنددوم: تحلیلهنجاری :

گفتارسوم : وضعیتنظامضمانتاجراهاواصلکمهزینهبودنوارزانبودنضمانتاجراها:

بندنخست:تحلیلاثباتی:

بنددوم: تحلیلهنجاری :

فصلچهارم نتیجهگیری نتیجهگیری:

پیشنهادات:

طرحاصلاحیضمانتاجراهایتعهداتقراردادی

ماده

تعریفضمانتاجرا :

ماده

قواعدعمومی :

ماده

اقسامتضامیناجرایقرارداد :

ماده

–ضمانتاجراهاینقضتعهدات

فهرستمنابعومآخذ

فهرستمنابعومآخذ

الف– منابعفارسی

الف—۱– کتب

الف– ۲– مقالاتوپایاننامهها

ب: منابععربی

پ– منابعانگلیسی

پ– ۱– کتب

پ–۲– مقالات

کلیدواژه ها

• تحلیل اقتصادی
• ضمانت اجراها