بررسی حقوق مصرف کننده در بورس اوراق بهادار

عنوان	بررسی حقوق مصرف کننده در بورس اوراق بهادار
رشته	حقوق خصوصی
دانشجو	یوسف براری چناری
استاد راهنما	عباس قاسمی حامد
استاد مشاور	محمد سلطانی، علیرضا عالی پناه
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۳۹۹
دانشگاه	دانشگاه شهید بهشتی

بررسی حقوق مصرف کننده در بورس اوراق بهادار عنوان رساله ای است که توسط یوسف براری چناری، با راهنمایی عباس قاسمی حامد و با مشاوره محمد سلطانی و علیرضا عالی پناه در سال ۱۳۹۹ و در مقطع دکتری دانشگاه شهید بهشتی دفاع گردید.

چکیده

مصرف کننده که شخصی است که کالا یا خدمتی را برای استفاده شخصی و غیرتجاری خود یا دیگران تهیه یا با اجازه ذیحق یا قایم مقام او استفاده می کند، به عنوان عنصر حیاتی در اقتصاد، به علت قدرت اقتصادی و چانه زنی کمتر نیازمند حمایت ویژه ای در برابر قدرتمندان می باشد و صرف توجه به اصل آزادی قراردادی، حقوق او را تضمین نمی کند. مصرف کنندگان بورس اوراق بهادار هم که بخشی از بازار مالی در برابر بازار واقعی هستند، مستثنی از این امر نبوده و حتی به علت تخصصی تر بودن بازارهای مالی، توجه به قشر ضعیف از فعالان این بازار اهمیت بیشتری دارد. سوالاتی که در این رساله مطرح خواهد شد اینکه؛ آیا در بازار اوراق بهادار مصرف کننده وجود دارد؟ در صورت مثبت بودن پاسخ، آنها چه اشخاصی هستند و حقوق آنها چه بوده و نهادهای حامی حقوق آنها کدامند؟ آیا قانون حمایت از حقوق مصرف کنندگان مصوب ۱۳۸۸ در بورس کارایی دارد؟ برای پاسخ به این سوالات، باید مصرف کنندگان موردنظر شناسایی و در صورتی که این اشخاص در بورس نیز وجود دارند، باید مشمول حمایت های خاص قرار گیرند. در راستای شناسایی قشر ضعیف مزبور بازار، باید گفت؛ اشخاصی که در بورس سرمایه گذاری می کنند، دو دسته اند که برخی از آنها مبتدی و غیرحرفه ای و بعضی دیگر متخصص می باشند و بدیهی است که دسته اول نیازمند حمایت ویژه می باشند. بنظر می رسد علیرغم سکوت قانونگذار، باید سرمایه گذاران خرد این بازار که شغل اصلی آنها معامله اوراق بهادار نبوده بلکه حرفه فرعی و مکمل محسوب شده و دارای ضعف اطلاعاتی می باشند، را مصرف کننده نامیده و محق استفاده از امتیازات خاص دانست. در مقابل؛ سرمایه گذاران نهادی، اشخاصی هستند متخصص و معامله اوراق بهادار در بورس حرفه اصلی آنها بوده و به علت قدرت اقتصادی و اطلاعاتی نیازمند حمایت ویژه قانونی نمی باشند. همانطور که ملاحظه می گردد، مفهوم مصرف کننده در بورس تا حدودی با تعریف مرسوم آن در قوانین مربوطه متفاوت می باشد. حقوقی که از مصرف کننده بورس اوراق بهادار در این رساله مورد بررسی قرار می گیرد، حق افشای اطلاعات توسط ناشر، حق آموزش مصرف کننده، حق آزادی در انتخاب مصرف کننده و حق جبران خسارت و دادخواهی مصرف کننده می باشد. اگرچه حقوق مزبور منحصر در این موارد نیست. از طرفی، برای حفظ حقوق اشخاص موردنظر، ناظرینی چون شورای عالی و سازمان بورس و اوراق بهادار و ضمانت اجرا برای ناقضین مقررات در این بازار پیش بینی شده است. ناظرین فوق دارای وظایف گوناگونی بوده که در مواد ۳، ۴ و ۷ قانون بازار اوراق بهادار مصوب ۱۳۸۴ آمده که برخی از آنها مرتبط با حقوق سرمایه گذاران است. در همین راستا موضوع امکان یا عدم امکان دخالت شورای رقابت و سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولیدکنندگان در بازار بورس نیز مطرح می گردد که تحلیل های مختلفی می توان ارایه نمود. اما آنچه منطقی تر بنظر می رسد اینکه؛ اجرای قانون حمایت از حقوق مصرف کنندگان مصوب ۱۳۸۸ در بازار سرمایه ممکن نبوده و شورای رقابت و سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولیدکنندگان حق دخالت در این بازار را ندارند اگرچه در عمل نمونه هایی از ورود به بازار مزبور توسط شورای رقابت ملاحظه می گردد. ضمانت اجراهای موردبحث نیز به سه دسته جرایم، تخلفات انضباطی و اختلافات تقسیم می شود.

ساختار و فهرست رساله

عنوان ............................................................................................................................ شماره صفحه مقدمه .........................................................................

بخش اول– شناسایی حقوق مصرف کننده در بورس اوراق بهادار ...........................................

فصل اول– آشنایی با حقوق مصرف کننده و بورس اوراق بهادار ......................................

قسمت اول– تاریخچه ...............................................................................................

قسمت دوم– تعاریف اصطلاحات .............................................................................

فصل دوم– بررسی مهمترین حقوق مصرف کننده در بورس اوراق بهادار .......................

قسمت اول– حق افشای اطلاعات توسط ناشر ......................................

قسمت دوم– حق آموزش مصرف کننده ..................................................................

قسمت سوم– حق آزادی در انتخاب مصرف کننده .................................................

قسمت چهارم– حق جبران خسارت و دادخواهی مصرف کننده ............. ...........

بخش دوم– چگونگی حمایت از مصرف کننده در بورس اوراق بهادار ................. .............

فصل اول– نهاد ناظر در بورس اوراق بهادار ................................ .............................

قسمت اول– شورای عالی بورس و اوراق بهادار ........................... ............................

قسمت دوم– سازمان بورس و اوراق بهادار ............................... ..........................

قسمت سوم– نقش شورای رقابت و سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولیدکنندگان در بورس اوراق بهادار.

فصل دوم– ضمانت اجرا ......... .................................................

قسمت اول– جرایم ................................. .............................................

قسمت دوم– تخلفات انضباطی .............. .............................................

قسمت سوم– اختلافات ........................ ...............................................

نتیجه گیری و پیشنهادات .......... .................................................................................

منابع .......... ...........................................................................................................

کلیدواژه ها

• بورس اوراق بهادار
• مصرف کننده
• سرمایه گذار خرد
• شورای عالی بورس و اوراق بهادار
• سازمان بورس و اوراق بهادار
• شورای رقابت
• سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولیدکنندگان