مسیولیت مدنی ناشی از افشای اطلاعات و اسرار

عنوان	مسیولیت مدنی ناشی از افشای اطلاعات و اسرار
رشته	حقوق خصوصی
دانشجو	منصور عشق پور
استاد راهنما	مرتضی شهبازی نیا
استاد مشاور	ابراهیم تقی زاده
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۳۹۹
دانشگاه	مرکز تحصیلات تکمیلی

مسیولیت مدنی ناشی از افشای اطلاعات و اسرار عنوان رساله ای است که توسط منصور عشق پور، با راهنمایی مرتضی شهبازی نیا و با مشاوره ابراهیم تقی زاده در سال ۱۳۹۹ و در مقطع دکتری مرکز تحصیلات تکمیلی دفاع گردید.

چکیده

افشای اطلاعات و اسرار برخلاف التزام قانونی به حفظ آن علاوه بر مسیولیت انتظامی و یا کیفری موجد مسیولیت مدنی نیز است؛ نقض قواعد و اصول حاکم بر محرمانگی اطلاعات و اسرار درصورتی که موجب ورود ضرر شود و بین ضرر و فعل زیان بار یا تقصیر خوانده رابطه سببیت وجود داشته باشد موجب تحقق مسیولیت مدنی است. باوجوداین، رضایت زیان دیده در مواردی که رضایت موثر است، امر آمر قانونی و حکم قانون در مسیولیت مدنی مبتنی بر تقصیر موجب غیرقابل سرزنش شدن فعل افشای اسرار و اطلاعات محرمانه می شود. در این رساله با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی و ابزار کتابخانه ای سعی شده است بعد از شناخت ماهیت اطلاعات و اسرار، اصول و قوانین حاکم بر آن و مبانی حاکم بر تعیین مسیول، مبنای مسیولیت مدنی ناشی از افشای اطلاعات و اسرار، ارکان مسیولیت مدنی و آثار آن به تفکیک موردبررسی قرار گیرد. درمجموع به نظر می رسد که مصادیقی از اطلاعات و اسرار منطبق با تعریف مال و مصادیق دیگر از تعریف مال خارج است. شناخت ماهیت اطلاعات و اسرار به تشخیص مبانی مسیولیت مدنی (مبانی تعیین مسیول و مسیولیت مدنی)، شرایط و آثار آن کمک می کند. علی الاصول مبنای مسیولیت مدنی در این حوزه تقصیر نوعی بوده و عدم توصیف محرمانگی تاثیری در تحقق مسیولیت مدنی ندارد. باوجوداین افشای اسرار تجاری در صورتی موجب مسیولیت مدنی است که ذینفع تلاش های معقولانه ای در جهت حفظ و حراست از محرمانگی آن نموده باشد و در سایر مصادیق نیز عدم توصیف محرمانگی به عنوان معیاری برای سبک توصیف شدن تقصیر خوانده بوده و در میزان مسیولیت مدنی موثر است. در مواردی که افشای اسرار با ماهیت مالی موجب اتلاف آن یا استیلای عدوانی بر آن شود تقصیر به عنوان مبنای مسیولیت مدنی نیست. جبران ضرر، بازدارندگی، جلوگیری از ورود خسارت در آینده، رفع تجاوز نسبت به حقوق خواهان ازجمله اهداف مسیولیت مدنی ناشی از افشای اطلاعات و اسرار است. اعاده وضع به حالت سابق و دادن معادل در حقوق ایران از شیوه های جبران خسارت در این حوزه بوده که با طرح دعوای مسیولیت مدنی و حاکمیت قواعد آن حقوق متضرر تضمین می شود.

ساختار و فهرست رساله

مقدمه

الف– بیان مسیله

ب– سوالات تحقیق

ج – فرضیه ها

د – اهداف تحقیق

ه– سابقه و ضرورت انجام تحقیق

و – روش انجام تحقیق

ز – ساماندهی تحقیق

فصل اول مفاهیم، ماهیت، اصول و مستندات قانونی و فقهی اطلاعات و اسرار

مبحث اول: مفاهیم

گفتار اول: مسیولیت مدنی

گفتار دوم: اطلاعات

گفتار سوم: مفهوم و انواع اسرار

الف– مفهوم اسرار

ب– انواع اسرار ۱۹

– اسرار دولتی

۲– اسرار خصوصی

۳– اسرار تجاری

۴– اسرار حرفه ای

۴–۱– اسرار حرفه ای در نزد وکلا

۴–۲– اسرار پزشکی بیماران

۴–۲–۱– اسرار جسمانی

۴–۲–۲– اسرار ژنتیکی

۴–۲–۳– اسرار عاطفی و روانی

۴–۳– اسرار بانکی

گفتار چهارم – افشاء

مبحث دوم – ماهیت و اصول حاکم بر اطلاعات و اسرار

گفتار اول: ماهیت اطلاعات و اسرار

گفتار دوم: اصول حاکم بر اطلاعات، اسرار و اصل عدم مسیولیت مدنی

الف – اصول حاکم بر اطلاعات

۱– اصل آزادی اطلاعات و مبانی و محدودیت های آن

۱–۱– آزادی اطلاعات

۱–۲– مبانی اصل آزادی اطلاعات و محدودیت های آن

۱–۲–۱– مبانی اصل آزادی اطلاعات

۱–۲–۲– محدودیت های اصل آزادی اطلاعات

۱–۳– پرتوهای فرعی از آزادی اطلاعات

۲– برابری در دسترسی به اطلاعات و بایسته های تحقق آن

۲–۱– اصل برابری در دسترسی به اطلاعات

۲–۲– بایسته های تحقق دسترسی آزاد به اطلاعات

۲–۲–۱– جلوگیری از اشاعه اطلاعات نادرست

۲–۲–۲– آگاه نمودن و اطلاع رسانی توسط سازمان های دولتی و عمومی

۲–۲–۳– تاسیس و ارتقاء پایه های تکنولوژیکی برای ارتباطات الکترونیکی

۲–۲–۴– ممانعت از سانسور

۳– اصل شفافیت اطلاعات

ب – تعهد به حفظ اسرار و محرمانگی آن

ج– معیار اعمال اصول و آثار نقض اصول حاکم

۱– معیار اعمال اصول ۵۰ ۲– آثار نقض اصول حاکم

د – اصل عدم مسیولیت مدنی ناشی از افشای اطلاعات

۱– اصل برایت و عدم مسیولیت مدنی ناشی از افشای اطلاعات

۲– اصل اباحه و عدم مسیولیت مدنی ناشی از افشای اطلاعات

مبحث سوم– مستندات قانونی و فقهی حمایت از اطلاعات و اسرار

گفتار اول – مستندات قانونی

الف – مستندات قانونی آزادی اطلاعات و شقوق آن

۱– قانون اساسی

۲– قانون مطبوعات مصوب ۱۳۶۴ اصلاحی ۱۳۷۹

۳– قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱/۸/۱۳۸۴

۴– قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات ۳۱/۵/۱۳۸۸ مجمع تشخیص مصلحت نظام

۵– قانون اجرای سیاست های کلی اصل

قانون اساسی ۲۵/۳/۱۳۸۷ مجمع تشخیص مصلحت نظام

۶– قانون ارتقاء سلامت نظام اداری و مقابله با فساد مصوب ۷/۸/۱۳۹۰ مجمع تشخیص مصلحت

۷– قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و ۵۸ ب– مستندات قانونی محرمانگی اسرار

۱– اسرار دولتی

۲– اسرار خصوصی

۳– اسرار حرفه ای ۶۵

– اسرار تجاری

گفتار دوم: اسناد، معاهدات و موافقت نامه های بین المللی

الف– قطعنامه

(۱) ۱۹۴۶ مجمع عمومی سازمان ملل

ب– اعلامیه جهانی حقوق بشر دسامبر ۱۹۴۸

ج – کنوانسیون اروپایی حقوق بشر ۱۹۵۰ لازم الاجر در سال ۱۹۵۳

د – میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی ۱۹۶۶ مجمع عمومی سازمان ملل

ه – کنوانسیون پاریس ۱۸۸۳ اصلاحی در ۱۹۷۹

و – کنوانسیون حقوق کودک نوامبر ۱۹۸۹

ز– موافقت نامه جنبه های تجاری مالکیت فکری سازمان تجارت جهانی معروف به معاهده تریپس ۱۹۹۴

ح– کنوانسیون مریدا

اکتبر ۲۰۰۳

ط– موافقت نامه های دو جانبه بین دولت ایران و سایر کشورها

۱– موافقت نامه ما بین ایران و سوریه

۲– موافقت نامه ما بین ایران و آلمان

۳– موافقت نامه ما بین ایران و تونس

۴– موافقت نامه ما بین دولت ایران و اتریش

گفتار سوم– مستندات فقهی حمایت از اطلاعات و اسرار

الف – قرآن

ب– روایات

فصل دوم: مبانی و شرایط مسیولیت مدنی ناشی از افشای اطلاعات و اسرار

مبحث اول: مبانی تعیین مسیول و مسیولیت مدنی ناشی از افشای اطلاعات و اسرار

گفتار اول: مبانی تعیین مسیول در مسیولیت مدنی ناشی از افشای اطلاعات و اسرار

الف – مبنای عام تعیین مسیول

ب – سایر مبانی تعیین مسیول ۸۲

– استیلاء و اثبات ید بر اسرار تجاری به صورت عدوانی

۲– اتلاف

۳– استفاده بدون سبب

۴– غرور

گفتار دوم: مبنای مسیولیت مدنی ناشی از افشای اطلاعات و اسرار

مبحث دوم: ارکان مسیولیت مدنی ناشی از افشای اطلاعات و اسرار

گفتار اول: ضرر

الف – ضرر قابل مطالبه در افشای اطلاعات و اسرار

ب– شرایط ضرر قابل جبران

۱– مسلم بودن ضرر

۲– مستقیم بودن ضرر

۳– شخصی بودن ضرر

۴– ضرر باید قبلا جبران نشده باشد

۵– قابل پیش بینی بودن ضرر

۶– قاعده اقدام و رفتار زیان دیده

۷– ناشی از لطمه به حق قانونی یا مشروع فرد باشد

گفتار دوم: فعل زیان بار یا تقصیر

الف – مصادیقی از فعل زیان بار نامشروع ۱۲۰

– نقض قانون به مفهوم خاص

۲– عدم رعایت قانون به مفهوم عام

۳– نقض قواعد عرفی

۴– عدم رعایت اصول اخلاقی

ب– علل موجهه

۱– رضایت

۱–۱– رضایت موجب اباحه افشای اسرار

۱–۲– استثناهای رضایت موثر در افشای اسرار

۱–۲–۱– اخلاق حسنه

۱–۲–۲– نظم عمومی

۱–۲–۳– تصرفات ناشی از رضایت ورشکسته

۱–۲–۳–۱ – رضایت نسبت به تصرف بین تاریخ توقف و صدور حکم ورشکستگی

۱–۲–۳–۲– رضایت نسبت به تصرف بعد از صدور حکم ورشکستگی

۱–۲–۴– ید مقبوض به عقد فاسد

۲– امر آمر قانونی

۲–۱– اوصاف آمر

۲–۲– اوصاف مامور

۳– حکم قانون (الزامات قانونی به افشای اسرار)

۳–۱– منافع عمومی

۳–۲– جلوگیری و کشف جرم

۳–۳– ایمنی و سلامت جامعه

گفتار سوم: رابطه سببیت

الف – شرایط احراز رابطه سببیت

ب– افشای اسرار و اطلاعات براثر عوامل خارجی

ج – سبب مجمل

فصل سوم آثار مسیولیت مدنی ناشی از افشای اطلاعات و اسرار

مبحث اول: دعوای مسیولیت مدنی

گفتار اول: تقدیم دادخواست و مرجع صالح

الف – ضرورت تقدیم دادخواست به مرجع صالح

ب– مرجع قضاوتی صالح

۱– صلاحیت ذاتی

۱–۱– صلاحیت دادگاه عمومی حقوقی

۱–۲– سایر مراجع قضاوتی

۱–۲–۱– دیوان عدالت اداری

۱–۲–۲– دادگاه کیفری

۱–۲– ۳– داوری

۱–۲–۳–۱– داوری در قانون نفت مصوب ۸/۵/۱۳۵۳

۱–۲–۳–۲– داوری در بورس

۱–۲–۴– شورای رقابت

۲– صلاحیت محلی

گفتار دوم: اقامه دعوای مسیولیت مدنی

الف – اصحاب دعوا

۱– خواهان

۲– خوانده

ب– موضوع دعوا و بهای آن

ج – دفاعیات خوانده

۱– عدم تحقق مسیولیت مدنی

۲– توصیف محرمانگی اسرار

۳– ادعای اعمال حق خود

۴– مهندسی معکوس

۵– اختراع و کشف مستقل

مبحث دوم: جبران خسارت

گفتار اول: هدف مسیولیت مدنی

الف– جبران خسارت

ب– جلوگیری از ورود خسارت در آینده

ج– رفع تجاوز نسبت به حقوق خواهان

د– تسلی خاطر زیان دیده

ی– اعاده حیثیت در افشای اسرار

ه– بازدارندگی

گفتار دوم: شیوه های جبران

الف– اعاده وضعیت سابق یا روش عینی

۱– بازگرداندن عین اسرار

۲– منافع مال تلف شده

۳– تلف بخشی از اطلاعات و اسرار غصب شده

۴– از بین بردن منبع ضرر

ب– جبران خسارت از طریق دادن معادل

۱– جبران غیر نقدی

۱–۱– جمع آوری اسرار افشاء شده و جلوگیری از ادامه انتشار آن

۱–۲– الزام به عذرخواهی

۱–۳– درج حکم در جراید

۲– جبران نقدی و تعیین میزان آن

۲–۱– جبران نقدی

۲–۲– معیارهای تعیین خسارت نقدی قابل پرداخت

۳– اصل جبران کامل خسارت ناشی از افشای اسرار

نتیجه

پیشنهاد

فهرست منابع

چکیده انگلیسی

کلیدواژه ها

• مسیولیت مدنی
• افشای اسرار
• اسرار تجاری
• محرمانگی اطلاعات
• رازداری