تحلیل تطبیقی تحدید مالکیت خصوصی در اجرای طرح های عمومی و جبران خسارت ناشی از آن در نظام حقوقی ایران و انگلستان

عنوان	تحلیل تطبیقی تحدید مالکیت خصوصی در اجرای طرح های عمومی و جبران خسارت ناشی از آن در نظام حقوقی ایران و انگلستان
رشته	حقوق خصوصی
دانشجو	حسین ادیب
استاد راهنما	رسول مظاهری کوهانستانی، محمد مهدی الشریف
استاد مشاور	محمود جلالی
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۴۰۰
دانشگاه	دانشگاه اصفهان

تحلیل تطبیقی تحدید مالکیت خصوصی در اجرای طرح های عمومی و جبران خسارت ناشی از آن در نظام حقوقی ایران و انگلستان عنوان رساله ای است که توسط حسین ادیب، با راهنمایی رسول مظاهری کوهانستانی و محمد مهدی الشریف و با مشاوره محمود جلالی در سال ۱۴۰۰ و در مقطع دکتری دانشگاه اصفهان دفاع گردید.

چکیده

ضرورت های زندگی اجتماعی، قانون گذار را بر آن داشته تا در مواردی به واسطه قدرت عمومی دستگاه های اجرایی و در راستای حفظ منافع و مصالح جمعی به تحدید و حتی سلب مالکیت خصوصی مبادرت ورزد. البته این اختیار مطلق نیست و دستگاه های اجرایی در قبال پرداخت بهای ملک با رعایت تشریفات قانونی نسبت به تملک اراضی، مجاز خواهند بود. در حقوق انگلستان جبران خسارت صرفا به املاک واقع در طرح محدود نمی شود بلکه جبران خسارت ممکن است در شرایطی الزام آور باشد که هیچ زمینی تملک نشده، اما بواسطه اجرای خدمات عمومی و یا استفاده بعدی از تاسیسات عمومی به املاک واقع در مجاورت طرح خسارت وارد شود. بعلاوه، مالکانی که بخشی از املاک آنها در طرح قرار گرفته بواسطه تفکیک اراضی خود و یا تاثیرات سوء و مضر که باعث کاهش ارزش زمین آنها شود می توانند جبران خسارت خود را مطالبه کنند. هدف از این رساله با روش تحلیلی – توصیفی، بیان و تشریح وجوه افتراق و اشتراک نظام های حقوقی ایران و انگلستان در خصوص تملک اراضی و املاک و روش های جبران خسارت ناشی از تحدید مالکیت اشخاص است.

ساختار و فهرست رساله

فهرست مطالب عنوان صفحه فصل اول اصل حمایت از مالکیت خصوصی در ایران و مبانی محدودیت های حاکم بر آن ۱–۱– مفهوم مالکیت و حقوق مالکانه

۱–۱–۱– مفهوم حقوق مالکانه

۱–۲– اقسام مالکیت

۱–۲–۱ مالکیت خصوصی و جایگاه آن در حقوق موضوعه

۱–۲–۲– مالکیت عمومی

۱–۲–۳– مالکیت دولتی

۱–۳–مفهوم تحدید مالکیت

۱–۳–۱–سلب مالکیت

۱–۳–۱–۱–ملی کردن Nationnalization

۱–۳–۱–۲– مصادره (Confiscation)

۱–۳–۱–۲–۱– اقسام مصادره اموال

۱–۳–۱–۲–۲–تملک قهری

۱–۴– مبانی فقهی اعتبار مالکیت

۱–۴–۱– قاعده تسلیط

۱–۴–۲– قاعده ید

۱–۴–۳– قاعده احترام مالکیت

۱–۴–۴– مبانی فقهی سلب مالکیت

۱–۴–۴–۱– لاضرر

۱–۴–۴–۲– ولایت بر ممتنع

۱–۴–۴–۳– استثنایات قانونی وارده بر اصل تسلیط ناشی از مجاورت املاک، قرارداد و اشاعه

۱–۴–۵– مبانی حقوقی سلب مالکیت

۱–۴–۵–۱– تحصیل مال از طریق خلاف قانون

۱–۴–۵–۲– سلب مالکیت در جهت اقدامات شهرسازی و رفاهی

۱–۵– مقررات و قوانین محدود کننده مالکیت

۱–۵–۱– تحدید مالکیت خصوصی اشخاص به جهت عبور دادن خطوط انتقال برق

عنوان صفحه ۱–۵–۲– قانون نوسازی و عمران شهری مصوب ۱۳۴۷

۱–۵–۳– طرح های مربوط به راه و ترابری

۱–۵–۴– برقراری حق ارتفاق برای دولت در املاک اشخاص

۱–۵–۵– قانون تعیین وضعیت املاک واقع در طرح های دولتی و شهرداری ها مصوب ۲۹/۸/۶۷

۱–۵–۶– قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ ها مصوب ۱۳۷۶

۱–۶– قوانین سلب کننده مالکیت خصوصی

۱–۶–۱– لایحه قانونی ملی کردن جنگل ها مصوب ۲۷/۱۰/۱۳۴۱

۱–۶–۲– قانون نوسازی و عمران شهری مصوب ۱۳۴۷

۱–۶–۳– اصل

قانون اساسی

۱–۶–۴– لایحه قانونی اصلاح لایحه قانونی نحوه واگذاری و احیاء اراضی مصوب ۱۳۵۸

۱–۶–۵– لایحه قانونی نحوه خرید و تملک اراضی و املاک برای اجرای برنامه های عمومی، عمرانی و نظامی دولت ۱۷/۱۱/۱۳۵۸

۱–۶–۶– قانون حفظ و گسترش فضای سبز در شهرها مصوب ۱/۳/۱۳۵۹

۱–۶–۷– قانون اراضی شهری مصوب ۲۷/۱۲/۱۳۶۰

۱–۶–۸– قانون زمین شهری مصوب ۲۲/۶/۱۳۶۶

۱–۶–۹– قانون نحوه تقویم ابنیه، املاک اراضی مورد نیاز شهرداری ها (مصوب ۲۸/۸/۱۳۷۰)

۱–۶–۱۰– قانون حمایت از احیاء بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده و نامارآمد شهری مصوب ۱۲/۱۰/۱۳۸۹

۱–۶–۱۱– ماده واحده قانون اصلاح ماده

قانون شهرداری ها مصوب ۲۸/۱/۱۳۹۰

فصل دوم شرایط و ضوابط تملک املاک واقع در طرح های عمرانی و پرداخت بهای املاک ۲–۱–تملک قهری اراضی و املاک ۵۰ ۲–۲–خاستگاه تاریخی ۵۰ ۲–۲–۱–مرجع تملک قهری در ایران

۲–۲–۲–موضوع تملک در حقوق ایران

۲–۳– شرایط تملک اراضی و املاک

۲–۳–۱– وجود اعتبار

۲–۳–۲– طرح مصوب و نیاز دستگاه اجرایی

عنوان صفحه ۲–۳–۲–۱– مفهوم طرح های عمومی

۲–۳–۲–۲– ضرورت اجرای طرح

۲–۳–۲–۳– منفعت عمومی

۲–۳–۳– عدم وجود اراضی ملی و دولتی

۲–۳–۴– رعایت مواعد قانونی

۲–۳–۴–۱– فوریت اجرای طرح

۲–۳–۵– اعلام رسمی طرح به مالک و ذینفع

۲–۳–۶–ضمانت اجرای عدم رعایت شرایط تملک قانونی

۲–۴– تامین توافقی تملک املاک

۲–۴–۱– توافق در قیمت

۲–۵–تامین غیر توافقی

۲–۶– جبران خسارات املاک واقع در مجاورت طرح

۲–۶–۱– تاثیر یا عدم تاثیر طرح در قیمت گذاری املاک

۲–۶–۲– افزایش قیمت اراضی و املاک واقع در مجاورت طرح

۲–۶–۳– کاهش قیمت اراضی و املاک واقع در مجاورت طرح

۲–۶–۴– تملک اراضی و املاک مازاد بر میزان مورد احتیاج طرح

۲–۶–۵– تملک محل سکونت و محل اعاشه اشخاص

۲–۷– مراجع رسیدگی به دعاوی ناشی از تملک و رویه قضایی مربوط به آن

۲–۷–۱– مرجع رسیدگی به شکایت اشخاص در دعاوی تملک اراضی

۲–۷–۱–۱– دعاوی مربوط به ابطال عملیات تملکی دستگاه اجرایی

۲–۷–۱–۲– دعاوی مطالبه بهای روز یا معوض املاک واقع در طرح

۲–۷–۲–رویه قضایی مربوط به تملک اراضی و ابطال مصوبات مربوطه

۲–۷–۲–۱– خلاف شرع بودن مصوبات

۲–۷–۲–۲– خروج شورای عالی شهر سازی و معماری و کمیسیون ماده

و شوراهای اسلامی شهر از حدود اختیارات و صلاحیت خود

۲–۷–۲–۲–۱– شورای عالی شهرسازی و معماری ایران

۲–۷–۲–۲–۳– شورای اسلامی شهر

عنوان صفحه ۲–۷–۳– مغایرت مصوبات با قانون یا اصول حقوقی

فصل سوم مسیولیت دولت و شهرداری ها در تملک املاک واقع در طرح های عمرانی ۳–۱– پیشینه و مبانی مسیولیت دولت و شهرداری ها

۳–۲– ارکان مسیولیت مدنی در حقوق ایران

۳–۲–۱– ضرر

۳–۲–۱–۱– قطعی و مسلم بودن ضرر

۳–۲–۱–۲– مشروع بودن ضرر

۳–۲–۱–۳– مستقیم بودن ضرر

۳–۲–۱–۴– شخصی بودن ضرر

۳–۲–۱–۵– جبران نشدن ضرر

۳–۲–۱–۶– قابلیت پیش بینی ضرر

۳–۲–۲– فعل زیانبار

۳–۲–۳– رابطه سببیت

۳–۳–مبانی مسیولیت مدنی دولت و شهرداری ها

۳–۴–ماهیت تملک و آثار ناشی از انتفای طرح

۳–۴–۱– وضعیت تملک پس از انتفای طرح

۳–۴–۲–وضعیت تملک پس از انتفای طرح از منظر قوانین

۳–۴–۳–وضعیت تملک پس از انتفای طرح از منظر رویه قضایی

۳–۴–۴–جبران خسارت ناشی از تصویب و تغییر طرح ها

۳–۴–۵–جبران خسارت ناشی از عدم اجرای طرح ها

۳–۴–۶–طرح های مصوب و زمان بندی اجرای آن

۳–۴–۷– ضمانت اجرای عدم رعایت زمان بندی اجرای طرح

۳–۴–۸– عدم اجرای طرح و آثار آن در رویه قضایی

۳–۴–۹– ابطال اقدامات تملکی و اسناد مالکیت دستگاه اجرایی

۳–۵– مسیولیت مدنی در حقوق انگلستان

۳–۵–۱–مسیولیت ناشی از بی احتیاطی در حقوق انگلستان

۳–۵–۱–۱– وظیفه مراقبت

عنوان صفحه ۳–۶– نقض وظیفه مراقبت

۳–۶–۱–۱– ضرر

۳–۶–۱–۲– تسبیب

۳–۶–۲– مسیولیت ناشی از عمد

۳–۶–۳– مسیولیت بدون تقصیر

۳–۶–۴– حقوق ایران

۳–۷– خاستگاه تاریخی مسیولیت مدنی دولت در انگلستان

۳–۷–۱– نظریه حق الهی پادشاه

۳–۷–۲– نظریه فیودال

۳–۷–۳– نظر به حاکمیت

۳–۷–۴–اصل برتری پارلمان

۳–۷–۵–نظریه کارآمدی

۳–۸– مسیولیت مدنی دولت

۳–۸–۱– ماهیت مسیولیت مدنی دولت

۳–۸–۱–۱– مسیولیت مستقیم دولت

۳–۸–۱–۲– مسیولیت غیر مستقیم یا با واسطه

۳–۸–۲– خطای اداری در چهره نقص وسایل

۳–۸–۳–مفهوم وسیع شبه جرم در مسیولیت مدنی دولت در نظام حقوقی انگلستان

۳–۸–۴–عنصر تقصیر در مسیولیت مدنی دولت در نظام حقوقی انگلستان

۳–۸–۵–دیگر ویژگی های نظام مسیولیت مدنی دولت در نظام حقوقی انگلستان

فصل چهارم نحوه تملک و چگونگی جبران خسارات در حقوق انگلستان ۴–۱– مفهوم مالکیت در حقوق انگلستان

۴–۱–۱– اقسام مالکیت در حقوق انگلیس

۴–۱–۲–تملک قهری املاک در انگلستان

۴–۱–۳– خاستگاه تاریخی

۴–۱–۴– استفاده از اختیارات تملک زمین

۴–۱–۵– مرجع تملک قهری در انگلستان

عنوان صفحه ۴–۱–۶–موضوع و اهداف تملک در انگلستان

۴–۱–۷– ماهیت تملک از حیث حقوق عمومی و حقوق خصوصی

۴–۲– شیوه های خرید اجباری

۴–۲–۱–قانون عمومی همگانی (قانون عمومی مصوب مجلس)

۴–۲–۲–قانون خصوصی( قوانین اختصاصی مصوب مجلس)

۴–۲–۳–قانون مشروط دستور موقت

۴–۲–۴– قانون ۱۹۹۲ حمل و نقل و عملیات و دستورالعمل عملیات

۴–۲–۵–دستورالعمل های مشترک تملک و غرامت

۴–۳– فرایند تملک قهری در انگلستان

۴–۳–۱–صدور دستورنامه خرید اجباری (CPO) Compulsory purchase order

۴–۳–۲–اطلاع رسانی و آگهی Notification and publicity

۴–۳–۳– معترضان و انگیزه های آنان

۴–۳–۴–اعتراضات و دلایل مرتبط با آن

۴–۳–۵– دستورالعمل رسیدگی به اعتراضات

۴–۳–۶– تصمیم گیری توسط وزیر

۴–۳–۷–روش های تملک زمین

۴–۴–دادرسی اساسی در انگلستان

۴–۴–۱–ساختار دستگاه قضایی در انگلستان

۴–۴–۲–ویژگی های دستگاه قضایی در انگلستان

۴–۴–۳– دادرسی اداری در انگلستان

۴–۴–۴–نظارت قضایی بر اعمال و تصمیمات اداری

۴–۴–۵–جهات نظارت قضایی

۴–۴–۶–اصل تناسب

۴–۴–۷–حقوق مندرج در کنوانسیون اروپایی حمایت از حقوق بشر و آزادی های اساسی

۴–۴–۸– دادگاه های اختصاصی

۴–۴–۹– اختیارات رییس مجلس اعیان

۴–۴–۱۰–صلاحیت دادگاه ها

عنوان صفحه ۴–۴–۱۱– ارجاع دعاوی

۴–۴–۱۲–اصلاح و تجدیدنظر در رای

۴–۴–۱۳–تجدیدنظر در تصمیم دادگاه بالاتر

۴–۴–۱۴–نقش کارشناسان دادگستری در رسیدگی

۴–۵– نحوه جبران خسارات در حقوق انگلستان

۴–۵–۱–نحوه جبران خسارت املاک واقع در طرح در حقوق انگلستان

۴–۵–۲– نحوه جبران خسارت املاک واقع در مجاورت طرح ها در حقوق انگلستان

۴–۵–۳– جبران خسارت املاکی که بخشی از آن در طرح قرار گرفته

۴–۵–۴– جبران خسارت ناشی از ایجاد اختلال در تصرف

۴–۵–۴–۱–تعطیلی یا برچیدن کسب و کار و پرداخت غرامت

۴–۵–۵–کاهش آثار مخرب و منفی توسعه عمومی

۴–۵–۵–۱–نحوه درخواست برای انجام عایق کاری

۴–۵–۵–۲–نحوه درخواست کمک هزینه

۴–۵–۶–خانه های متحرک

۴–۵–۷–ساختمان های آسیب دیده به خاطر فرودگاه و راه آهن

۴–۵–۸–اختیاراتی برای تصاحب زمین بیشتر

۴–۵–۹– هزینه های قابل مطالبه

نتیجه گیری و پیشنهادها

منابع و مآخذ

پیوست ها

کلیدواژه ها

• تحدید مالکیت خصوصی
• تملک اراضی
• جبران خسارت
• حقوق انگلیس
• طرح عمومی