بررسی فقهی و حقوقی وقف فضولی

عنوان	بررسی فقهی و حقوقی وقف فضولی
رشته	حقوق خصوصی
دانشجو	طاهره بیدار
استاد راهنما	محمدمهدی عزیزاللهی
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۳
دانشگاه	دانشگاه قم

بررسی فقهی و حقوقی وقف فضولی عنوان پایان نامه ای است که توسط طاهره بیدار، با راهنمایی محمدمهدی عزیزاللهی در سال ۱۳۹۳ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه قم دفاع گردید.

چکیده

یکی از موضوعات بحث برانگیز میان فقها و حقوق دانان، موضوع وقف فضولی است؛ به گونه ای که عدم نفوذ و یا بطلان وقفی که از سوی شخصی غیر از مالک، انجام می شود، باعث به وجود آمدن اختلاف نظر شده است و این اختلاف ناشی از این است که شرط مالک بودن واقف در وقف، رعایت نشده است؛ گروهی از فقها که قصد تقرب به خدا را از شرایط درستی وقف می دانند، معتقدند این قصد باید از سوی مالک باشد و نیت او هنگام اجازه در عقد گذشته اثر ندارد؛ زیرا باید نیت، هم زمان با انشاء وقف باشد؛ از طرف دیگر درستی عقد فضولی برخلاف اصل است و چون شرط صحت نیست، وقف فضولی باطل است؛ ولی گروه دیگر از فقها که وقف را از عقود احسانی می دانند و در آن، قصد قربت را شرط نمی دانند، معتقدند که وقف فضولی غیر نافذ است و با اجازه بعدی مالک نافذ خواهد شد. در هیچ یک از قوانین نیز، حکم این موضوع بیان نشده است. ماده ۵۷ قانون مدنی نیز باعث به وجود آمدن اختلاف بین حقوق دانان شده است؛ برخی حقوق دانان معتقدند بیان قانون گذار در این ماده قرینه بربطلان وقف فضولی است؛ برخی دیگر معتقدند که قانون گذار صرفا درصدد بیان شرایط واقف بوده است. سکوت قانون گذار درمورد وقف فضولی و وجود ابهام درماده ۵۷ بر اهمیت موضوع می افزاید.به نظر می رسد ماده۵۷ تنها درصدد بیان شرایط واقف بوده است، نه در مقام بیان بطلان یا عدم نفوذ وقف فضولی؛ زمانی که قانون گذار از این جهت درمقام بیان موضوع، نباشد، نمی توان از جمله آن مفهوم مخالف برداشت کرد و اگر قانون گذار قایل به بطلان وقف فضولی بود باید همانند وصیت به صراحت بطلان آن را بیان می کرد؛ به علاوه از آن جایی که فضولی در بیع جریان دارد به طریق اولی در وقف هم جریان دارد؛ بنابراین وقف فضولی هم مشمول قواعد عمومی قراردادها می شود.

ساختار و فهرست پایان نامه

فهرست مطالب

عنوان صفحه

مقدمه ۱

الف)بیان مسیله ۱

ب)سوالات تحقیق ۲

ج)فرضیه های تحقیق ۲

د)سابقه و پیشینه تحقیق ۳

ح) ضرورت انجام تحقیق ۳

و)هدف تحقیق ۳

ه)روش تحقیق ۴

ی) سامان دهی تحقیق ۴

فصل اول: کلیات و مفاهیم

۱–۱)مفاهیم تحقیق ۶

۱–۱–۱)مفاهیم اصلی ۶

–۱–۱–۱)وقف ۶ الف)معنای لغوی وقف ۶

ب)معنای اصطلاحی ۷

۱–۱–۱–۲)فضولی ۱۰

الف) معنای لغوی ۱۱

ب)معنای اصطلاحی ۱۱

۱–۱–۲) مفاهیم مرتبط ۱۲

۱–۱–۲–۱) اذن ۱۲

الف) مفهوم ۱۲

ب) تفاوت اذن واجازه ۱۲

۱–۱–۲–۲)حبس ۱۳ الف) مفهوم ۱۳

ب) تفاوت حبس و وقف ۱۳

۱–۲)اقسام وقف ۱۴

۱–۳)ماهیت وقف ۱۵

۱–۳–۱)ماهیت از لحاظ عقد بودن و ایقاع بودن ۱۵

الف) ایقاع بودن ۱۶

ب) عقد بودن ۱۹

ج) تفصیل بین وقف عام و خاص ۲۱

۱–۳–۲)ماهیت از لحاظ شخصیت داشتن یا نداشتن ۲۳

۱–۴) ارکان وقف ۲۸

۱–۴–۱) واقف و شرایط آن ۲۸

الف)مالک بودن ۲۸

ب)اهلیت واقف ۲۹

۱–۴–۲)موقوف علیه یا موقوف علیهم و شرایط آن ۳۰

الف) موجود بودن ۳۰

ب) معین بودن ۳۲

ج) اهلیت تملک داشتن ۳۳

۱–۴–۳) مال موقوفه و شرایط آن ۳۴

الف)عین بودن ۳۴

ب) معلوم بودن ۳۵

ج) ملک واقف بودن ۳۵

د) قابل قبض بودن ۳۶

فصل دوم: حکم وقف فضولی در فقه وحقوق

۲–۱)حکم وقف فضولی از منظر فقه و ادله آن ۳۹

۲–۱–۱)عدم نفوذ و ادله آن ۴۱

الف) آیه اوفوا بالعقود ۴۱

ب) عدم اشتراط قصد قربت در وقف ۴۳

ج) سیره عقلاء ۴۵

د) اجماع ۴۶

۲–۱–۲) بطلان و ادله آن ۴۶

الف) اشتراط قصد قربت در وقف ۴۷

ب) ایقاع بودن وقف ۵۱

ج) سیره عقلا برعدم توکیل درعبادات ۵۳

د) عقل ۵۴

ل) روایت ۵۴

م ) اجماع ۵۶

ن) اصل عدم انتقال وبقای مالکیت مالک ۵۶

۲–۲) عقد فضولی به عنوان قاعده عمومی ۵۷

۲–۳) حکم وقف فضولی از دیدگاه حقوق ۶۰

۲–۳–۱) ارزیابی دیدگاه های حقوق دانان و ادله آن ها ۶۰

الف) دیدگاه بطلان ۶۱

ب) دیدگاه عدم نفوذ ۶۱

۲– ۳–۲)مبانی دیدگاه ها ۶۵

فصل سوم: تاثیر دیدگاه بطلان و عدم نفوذ برآثار وقف فضولی

۳–۱)اثر وقف فضولی در صورت بطلان ۷۰

۳–۲)اثروقف فضولی درصورت غیر نافذ بودن ۷۱

۳–۲–۱) اثر وقف فضولی در صورت اجازه ۷۲

۳–۲–۱–۱) ماهیت اجازه ۷۲

۳–۲–۱–۲)شرایط اجازه ۷۴

۳–۲–۱–۳)زمان اثرگذاری اجازه ۷۷

الف) زمان اثرگذاری اجازه براساس نظریه نقل ۷۸

ب) زمان اثرگذاری اجازه براساس نظریه کشف حقیقی ۸۰

ج) زمان اثرگذاری اجازه براساس نظریه کشف حکمی ۸۲

د) نظر قانون مدنی درمورد زمان اجازه ۸۵

۳–۲–۱–۴) اثروقف فضولی قبل از اجازه ۸۶

۳–۲–۱–۴–۱)اثروقف نسبت به موقوف علیه ۸۷

۳–۲–۱–۴–۱) اثروقف قبل از اجازه نسبت به مالک ۹۴

۳–۲–۱–۵) اثروقف بعد از اجازه ۹۶

۳–۲–۲)اثروقف فضولی در صورت رد ۹۸

۳–۲–۲–۱)معنای رد ۹۸

۳–۲–۲–۲) شرایط رد ۹۹

۳–۲–۲–۳) آثار رد ۱۰۲

الف) رابطه مالک با موقوف علیه ۱۰۳

ب) رابطه مالک وفضول ۱۰۵

ج) رابطه موقوف علیه وفضول ۱۰۷

نتیجه گیری ۱۰۹

پیشنهادها ۱۱۵

منابع ۱۱۲

۱) منابع فارسی ۱۱۳

الف) کتاب ها ۱۱۳

ب) مقاله ها ۱۱۵

ج) مجموعه ها وفرهنگ ها ۱۱۵

۲) منابع عربی ۱۱۶

کلیدواژه ها

• وقف
• معامله فضولی
• شخصیت حقوقی
• احکام فقهی
• قصد
• حقوق خصوصی
• وقف
• فضولی
• قصد قربت
• شخصیت حقوقی