ماهیت حقوقی شرایط و آثار وقف اموال غیرمادی

عنوان	ماهیت حقوقی شرایط و آثار وقف اموال غیرمادی
رشته	حقوق خصوصی
دانشجو	زهره گل صباحی
استاد راهنما	مجتبی دهقاندار
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۴
دانشگاه	دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

ماهیت حقوقی شرایط و آثار وقف اموال غیرمادی عنوان پایان نامه ای است که توسط زهره گل صباحی، با راهنمایی مجتبی دهقاندار در سال ۱۳۹۴ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی دفاع گردید.

چکیده

وقف از جمله نهاد های حقوقی و اقتصادی مهم به شمار می رود که با وجود توسعه روابط مالی و تجارتی، در حقوق ایران آن گونه که مورد انتظار است، قانون جامعی در این زمینه وجود ندارد که بتوان حقوق مالی گوناگونی را که عین نیستند و با نام اموال غیرمادی مورد داد و ستد قرارمی گیرند وقف نمود. با توجه به اهمیت و گسترش روز افزون این نوع اموال، امروزه، اینکه آیا این اموال قابلیت موقوفه شدن را دارند یا خیر مسیله ای بحث برانگیز است. شاید ابتدای امر با اعتقاد بر، لزوم عین بودن مال موقوفه، موقتی و غیر مادی بودن، عدم قابلیت قبض این اموال و برخی استدلال های دیگر، پذیرش وقف آنها قانونی و صحیح به نظر نرسد. اما در این تحقیق ابتدا مفاهیم مورد بحث (وقف و اموال غیرمادی) تحلیل شده و سپس نظرات قابل تصور و استدلال های مختلف در مورد امکان وقف این اموال بررسی شده است و در پایان نتیجه گیری شده است که هیچ لزومی برای عین بودن مال موقوفه وجود ندارد و همچنین قبض مال موقوفه با توجه به نوع آن مال متفاوت خواهد بود و قبض اموال غیر مادی به صورت عرفی امکان پذیر می باشد و در نهایت اموال مذکور قابلیت وقف دارند.

ساختار و فهرست پایان نامه

فهرست مطالب

عنوان صفحه

مقدمه ۱

۱– معرفی و تبیین موضوع

۲– پیشینه تحقیق

۳– ضرورت انجام تحقیق

۴– اهداف تحقیق ۵

۵– سوالات تحقیق ۵

۶– فرضیه های تحقیق ۶

۷– روش تحقیق ۶

۸– محدودیت ها و مشکلات تحقیق ۷

۹– ساماندهی تحقیق ۷

فصل اول: مفاهیم مرتبط با وقف اموال غیر مادی ۹

مبحث اول: مفهوم وقف و اقسام آن ۱۰

گفتار اول: مفهوم وقف

بند اول: درلغت

بند دوم: در اصطلاح ۱۱

گفتار دوم: اقسام وقف

بند اول: وقف خاص یا وقف بر اشخاص ۱۶

بند دوم: وقف عام یا وقف بر جهات ۱۷

مبحث دوم: مفهوم مال و اقسام آن ۱۹

گفتار اول: مفهوم مال

بند اول: در لغت

بنددوم: در اصطلاح

گفتار دوم: اقسام مال ۲۲

بند اول: تقسیم مال به منقول و غیر منقول ۲۲

الف– اموال منقول ۲۲

۱– اموالی که ذاتا منقول هستند

۲– اموالی که در حکم اموال منقول می باشند ۲۳

ب– اموال غیر منقول ۲۴

۱– اموالی که ذاتا غیر منقول هستند ۲۴

۲– اموالی که به واسطه عمل انسان غیر منقول هستند ۲۴

۳– اموالی که در حکم غیر منقول هستند ۲۶

۴– اموالی که تابع غیر منقول هستند ۲۷

بند دوم: تقسیم مال به مثلی و قیمی ۲۸

بند سوم: تقسیم مال به عین و منفعت ۲۸

بند چهارم: اموالی که مالک خاص ندارد ۳۱

الف– مشترکات عمومی ۳۱

ب– مباحات ۳۳

ج– مجهول المالک ۳۴

بند پنجم: تقسیم از جهت قابلیت لمس و ابعاد فیزیکی ۳۴

الف: اموال مادی ۳۵

ب: اموال غیر مادی ۳۵

۱– تقسیم از جهت قابلیت دوام و اعتبار ۳۵

۲– تقسیم اموال غیرمادی از جهت وابستگی آن ها به اموال مادی ۳۶

۳– تقسیم از جهت تاثیر قوه فکر و اندیشه در ایجاد آن ها ۳۶

۱–۳– اموال غیر مادی فکری (مالکیت فکری یا مالکیت معنوی) ۳۶

۱–۱–۳– تعریف حقوق (مالکیت) معنوی ۳۸

۲–۱–۳– مصادیق حقوق (مالکیت) معنوی ۳۹

الف– مالکیت ادبی و هنری ۳۹

ب– مالکیت صنعتی و تجارتی ۳۹

۳–۱–۳– ویژگی های حقوق (مالکیت) معنوی ۴۰

الف– غیر مادی بودن حقوق (مالکیت) معنوی ۴۰

ب– انحصاری بودن حقوق (مالکیت) معنوی ۴۱

ج– موقتی بودن حقوق (مالکیت) معنوی ۴۲

د– مبتنی بر دانش و اطلاعات بودن حقوق (مالکیت) معنوی ۴۲

ه– جهانی شدن حقوق (مالکیت) معنوی ۴۳

۲–۳– اموال غیر مادی غیر فکری ۴۴

۱–۲–۳– از جهت لزوم یا عدم لزوم سرمایه گذاری اولیه ۴۴

۲–۲–۳– از جهت چگونگی ایجاد و تملک آن ها از نظر زمانی ۴۵

الف– سهام شرکت ها ۴۵

ب– اوراق وقف ۴۷

فصل دوم: شرایط صحت و آثار عقد وقف– بررسی، تحلیل و نقد قابلیت وقف اموال غیر مادی ۵۰

مبحث اول: شرایط صحت و آثار عقد وقف ۵۱

گفتار اول: شرایط صحت عقد وقف ۵۱

بند اول: قصد و رضا و ابراز اراده ۵۱

بند دوم: شرایط طرفین در عقد وقف ۵۲

الف: شرایط واقف ۵۲

۱– مالک بودن ۵۲

۲– اهلیت داشتن ۵۳

ب– شرایط موقوف علیه ۵۴

۱– موجود بودن ۵۵

۲– معلوم بودن موقوف علیه ۵۵

بند سوم: شرایط موضوع عقد ۵۶

الف– نوع مال موضوع وقف ۵۷

۱– عین ۵۷

۲– منفعت ۵۹

۳– حق مالی ۶۰

ب : خصوصیات مال موضوع وقف ۶۰

۱– شرایط عمومی مال موقوفه ۶۰

۱–۱– ملک بودن ۶۱

۲–۱– معلوم بودن مال موقوفه ۶۱

۳–۱– معین بودن (مردد نبودن) ۶۱

۴–۱– قابلیت نقل و انتقال ۶۲

۵–۱– داشتن منفعت عقلایی و مشروع ۶۲

۶–۱– مقدور التسلیم بودن ۶۳

۷–۱– مالیت داشتن ۶۳

ب– شرایط اختصاصی مال موقوفه ۶۴

۱– عین بودن ۶۴

۲– قابلیت بقاء در مقابل استیفای منفعت ۶۴

بند چهارم: شرط قبض در عقد وقف ۶۵

بند پنجم: مشروعیت جهت عقد وقف ۶۶

گفتار دوم: آثار عقد وقف ۶۷

۱– انتقال مالکیت مال از واقف ۶۷

۲– حبس شدن مال موقوفه ۶۸

۳– لزوم استفاده از منافع در چهارچوب غرض واقف ۶۸

۴– قطع کامل ارتباط واقف با مال ۶۹

۵– ایجاد شخصیت حقوقی ۷۰

۶– سایر آثار ۷۱

مبحث دوم: بررسی، تحلیل و نقد قابلیت وقف اموال غیر مادی ۷۲

گفتار اول: عدم امکان وقف اموال غیر مادی ۷۲

بند اول– شرایط و ویژگی های خود نهاد وقف و مال موضوع وقف ۷۳

الف– لزوم عین بودن مال موقوفه ۷۳

ب– عین موقوفه باید قابل قبض و اقباض باشد ۷۵

ج– مال موقوفه باید ماندگار باشد ۷۶

د–عین موقوفه باید در برابر انتفاع قابل بقاء باشد ۷۷

ه– تابید و دایمی بودن عقد وقف ۷۸

بند دوم– عدم امکان وقف به دلیل ویژگی های اموال غیر مادی فکری ۷۹

الف: عدم مالیت اموال غیر مادی فکری ۷۹

ب: از جهت مبنای اموال غیر مادی فکری ۸۰

ج– محدودیت قانونی انتقال اموال غیر مادی فکری ۸۱

د: بقای اموال غیر مادی فکری برای پدید آورنده ۸۲

گفتار دوم: امکان وقف اموال غیر مادی ۸۳

بند اول: مال موقوفه شامل اموال غیر مادی می شود ۸۴

الف– مردود بودن نظریه لزوم عین ۸۴

۱– از منظر مبنایی و تاریخی ۸۴

۲– از لحاظ فقهی ۸۶

۳– از دیدگاه علم حقوق ۸۹

ب– قابلیت قبض و اقباض اموال غیر مادی ۹۳

ج– عدم لزوم ماندگاری مال موقوفه ۹۵

د– قابلیت بقاء اموال غیر مادی در مقابل انتفاع ۹۶

ه– بی تاثیری موقت بودن برخی از اموال غیر مادی ۹۷

بند دوم: طبیعت و ویژگی اموال غیر مادی مانع وقف نیست ۹۹

الف– مالیت اموال غیر مادی ۹۹

ب– حمایتی بودن برخی از این اموال منافاتی با قابلیت وقف آنها ندارد ۱۰۰

ج– در مورد محدودیت انتقال برخی از اموال غیر مادی ۱۰۰

د– بقای اموال غیر مادی فکری برای پدید آورنده مانعی در صحت وقف نیست

بند سوم: قابلیت مصداقی وقف اموال غیر مادی در وقف سهام شرکت ها ۱۰۳

نتیجه گیری ۱۰۹

منابع

کلیدواژه ها

• وقف
• وقف
• دارایی غیرمادی
• اموال منقول
• اموال غیرمنقول
• عین (مال)
• قبض (گرفتن)
• مالکیت معنوی