ازدواج سرپرست با فرزندخوانده در فقه و حقوق موضوعه
 | |
| عنوان | ازدواج سرپرست با فرزندخوانده در فقه و حقوق موضوعه |
|---|---|
| رشته | حقوق خصوصی |
| دانشجو | محمدحسین استا |
| استاد راهنما | سیدمهدی دادمرزی |
| مقطع | کارشناسی ارشد |
| سال دفاع | ۱۳۹۴ |
| دانشگاه | دانشگاه قم |
ازدواج سرپرست با فرزندخوانده در فقه و حقوق موضوعه عنوان پایان نامه ای است که توسط محمدحسین استا، با راهنمایی سیدمهدی دادمرزی در سال ۱۳۹۴ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه قم دفاع گردید.
چکیده
فرزند خواندگی نهادی حقوقی، اخلاقی و اجتماعی است که به واسطه آن، رابطه ی خاص حقوقی بین کودک بی سرپرست یا بدسرپرست و زن و شوهر یا زن فاقد شوهر و اولاد، تحت شرایط و ضوابط خاصی به وجود می آید. در بعضی از کشورها که فرزند خواندگی کامل وجود دارد، فرزند خوانده ها در ردیف فرزند واقعی از تمامی حقوق و مزایای فرزندی از جمله حقوق ارثیه برخوردارند. در این نوشتارمساله ازدواج سرپرست با فرزندخوانده اش در فقه و حقوق موضوعه ایران مورد بررسی قرار گرفته، که در همین راستا نگاهی گذرا به حقوق موضوعه کشورهای عمدتا غربی از هر دو خانواده رومی_ژرمنی و کامن لا نیز داشته است. پس از تصویب قانون حمایت از کودکان ونوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست مصوب ۱۳۹۲، موضوع ازدواج سرپرست با فرزندخوانده به یکی از موضوعات پربحث به ویژه در فضای رسانه ای و مجازی تبدیل شد. از آن جا که بر اساس آیات، روایات و فتاوای فقها، نهاد فرزندخواندگی کامل در اسلام مورد پذیرش قرار نگرفته است، در حقوق ایران نیز نهادی به عنوان فرزندخواندگی به این مفهوم که فرزندخوانده از هر حیث در حکم فرزند واقعی باشد وجود ندارد و فرزندخواندگی در حقوق ایران بر خلاف حقوق برخی کشورها نمی تواند سبب ایجاد هیچ گونه جدایی و انفصالی در هیچ سطحی میان فرزندخوانده و خانواده اصلی وی گردد. از این رو بر اساس ادله اولیه، دلیلی بر حرمت نکاح بین شخص تحت سرپرستی با سرپرستان وی وجود ندارد. با این حال تصریح برجواز ازدواج سرپرست با فرزند خوانده در قانون حمایت ازکودکان بی سرپرست مصوب سال ۱۳۹۲ کاملا غیر ضروری به نظر می رسد؛ چرا که با وجود عدم ابتلا و نیز حساسیت زا بودن مساله در سطح داخلی و خارجی وبا عنایت به ملاک کراهت ازدواج قابله و مربیه با فرزتدی که به دنیا آورده به عنوان امری مطرح در فقه و روایات ما، قانون گذار به راحتی می توانست نسبت به این مساله همانند قانون منسوخ سال ۱۳۵۳ سکوت اختیار کند؛ بی آن که خلایی جدی در این باره به وجود آید. با این حال مقررات احوال شخصیه اقلیت های دینی به رسمیت شناخته شده در قانون اساسی در مورد موضوع مورد بحث متفاوت می باشد؛ به طوری که آیین نامه احوال شخصیه زرتشتیان ایران مصوب سال ۱۳۸۶ و مقررات احوال شخصیه مسیحیان پروتستان ایران مصوب سال ۱۳۸۷، نه تنها ازدواج سرپرست با فرزندخوانده اش را منع کرده بلکه ازدواج فرزندان صلبی سرپرست با فرزندخوانده را نیز ممنوع دانسته است و فرزندخواندگان را به مثابه فرزند حقیقی سرپرستان می داند.
ساختار و فهرست پایان نامه
مقدمه: ۱
الف: بیان مساله تحقیق ۱
ب: سوالات تحقیق ۵
ج: سابقه و پیشینه تحقیق ۶
د: ضرورت انجام تحقیق ۶
ه– : فرضیه های تحقیق ۷
و: هدف ها و کاربردهای مورد انتظار از انجام تحقیق ۷
ز: روش تحقیق ۷
ح: ساختار تحقیق ۷
فصل اول:
کلیات(تعاریف، سابقه ، فواید ، معایب و ماهیت)
مبحث اول: تعاریف ۱۰
گفتار اول: تعاریف اصلی ۱۰
الف: فرزندخواندگی ۱۰
ب: فرزند خوانده ۱۲
ج: پدر خوانده ۱۳
د: مادر خوانده ۱۳
گفتار دوم: تعاریف فرعی ۱۳
الف: سرپرست ۱۳
ب: نکاح ۱۶
مبحث دوم: تاریخچه فرزندخواندگی و تکفل کودکان بی سرپرست ۱۷
گفتار اول: پیش از اسلام ۱۸
الف: روم باستان ۱۸
ب: ایران باستان ۱۸
ج: بابل ۱۹
د: شبه جزیره عربستان ۲۱
ه– : عهد انبیاء الهی ۲۱
گفتار دوم: تکفل کودکان بی سرپرست در اسلام ۲۳
گفتار سوم: مساله نسخ فرزندخواندگی در اسلام ۲۷
الف: دیگاه نسخ فرزندخواندگی ۲۸
ب: دیدگاه عدم نسخ فرزندخواندگی ۳۰
مبحث سوم: فواید و معایب فرزندخواندگی ۳۵
گفتار اول: فواید فرزندخواندگی ۳۵
الف: حمایت از کودک ونوجوان ۳۵
ب: حمایت از خانواده فرزندپذیر ۳۷
ج: حمایت ازجامعه ۳۸
گفتار دوم: معایب فرزندخواندگی ۳۸
الف: عدم نیاز به تشکیل خانواده ۳۹
ب: سودجویی ۳۹
ج: درگیری ونزاع ۴۰
د: انقراض نسل ۴۰
ه– : مسایل سیاسی ۴۱
و: ترویج قاچاق کودکان ۴۱
۱ خرید و فروش کودکان ۴۲
۲ خدعه وفریب ۴۳
۳ ربودن کودک ۴۳
مبحث چهارم: ماهیت فرزندخواندگی ۴۴
گفتار اول: عقد دانستن فرزندخواندگی ۴۵
گفتار دوم: عمل حقوقی نبودن فرزندخواندگی ۴۷
فصل دوم:
وقوع فرزندخواندگی و آثار آن
مبحث اول: وقوع فرزندخواندگی ۵۰
گفتار اول: شرایط وقوع فرزندخواندگی در حقوق ایران ۵۰
الف: شرایط پذیرندگان ۵۱
۱– تاهل ۵۱
۲– شرط سنی ۵۳
۳– رعایت فاصله میان نکاح تا تقاضا ۵۴
۴– اهلیت ۵۶
۵– وجود فرزند ۵۸
۶– تمکن مالی ۶۰
۷– سلامت جسمی و اخلاقی ۶۳
۸– تابعیت ایرانی ۶۵
۹– مسلمان بودن یا نبودن ۶۶
ب: شرایط شخص مورد پذیرش ۶۷
۱– شرط سنی ۶۷
۲– بدون سرپرست بودن ۶۸
ج: محدودیت های پذیرش(شرایط مشترک) ۶۸
۱– لزوم وجود اشتراک دینی، قومی، نژادی، فرهنگی میان متقاضیان و فرد مورد پذیرش ۶۹
۲– محدودیت تعداد افراد مورد پذیرش ۷۲
گفتار دوم: وقوع فرزندخواندگی در فقه اسلام ۷۴
الف: شرایط شخص مورد پذیرش ۷۴
ب: شرایط پذیرندگان ۷۶
مبحث دوم: آثار فرزندخواندگی ۷۶
گفتار اول: آثار فرزندخواندگی در حقوق ایران ۷۷
الف: انفاق ۷۷
ب: توارث ۸۰
ج: حضانت ۸۴
د: انتقال وثبت نام خانوادگی سرپرست ۸۶
ه– : برخورداری از تسهیلات خاص ۸۹
۱ مزایای حمایتی (حق اولاد، بیمه ومرخصی) ۸۹
۲ امکان خروج فرزندخوانده ازکشور ۹۰
۳ اداره اموال فرزندخوانده توسط سرپرست ۹۰
و: ممنوعیت نکاح ۹۱
گفتار دوم: آثارفرزندخواندگی در قرآن ۹۲
الف: آیات ناهیه از انتساب فرزندان به غیر پدرانشان: ۹۲
ب: آیات حاکی از عدم توارث میان فرزندخوانده ها و سرپرستان: ۹۳
ج: آیات نافی محرمیت در اثر فرزندخواندگی: ۹۵
گفتار سوم: ختم آثارفرزندخواندگی ۹۷
الف: قانون حمایت از کودکان بدون سرپرست سال۵۳ ۹۷
ب: قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست سال ۹۲ ۹۹
فصل سوم:
چالش های ازدواج سرپرست با فرزندخوانده
مبحث اول: دیدگاه ممنوعیت ازدواج با فرزند خوانده ۱۰۳
گفتار اول: ادله فقهی ۱۰۳
الف: قرآن ۱۰۳
۱– جزء محارم قلمداد شدن فرزندخوانده نسبت به سرپرست در آیه
سوره نساء: ۱۰۴
۲– آیاتی که فرزندخوانده را محکوم به حفظ حجاب در خانه نمی کند: ۱۱۰
۳– آیاتی که بر حفظ هویت فرزندخوانده تاکید دارد: ۱۱۱
ب: فتاوی ۱۱۳
گفتار دوم: ادله حقوقی ۱۱۳
الف: مغایرت با هدف تاسیس این نهاد و قوانین مرتبط ۱۱۳
ب: مغایرت با کنوانسیون های مربوط به حقوق کودک ۱۱۴
گفتار سوم: ادله فراحقوقی ۱۱۷
الف: عرفی نبودن ۱۱۸
ب: وهن اسلام ۱۱۸
ج: تفاوت سنی زیاد ۱۱۹
د: سوءاستفاده جنسی و کاهش فرزندپروری ۱۲۱
ه– : مغایرت با اخلاق و نظم عمومی ۱۲۳
ز: عدم سازگاری با روح شریعت ۱۲۷
مبحث دوم: دیدگاه جواز ازدواج سرپرست بافرزندخوانده ۱۲۸
گفتار اول: ادله فقهی ۱۲۸
الف) قرآن ۱۲۹
۱ آیه
سوره احزاب ۱۲۹
۲ آیه
سوره احزاب: ۱۳۰
۳ آیه
سوره احزاب: ۱۳۲
۴ آیه
سوره احزاب: ۱۳۴
۵ آیه
سوره نساء: ۱۳۵
ب) روایات ۱۴۰
۱– روایت اول: ۱۴۰
۲– روایت دوم: ۱۴۱
۳– روایت سوم: ۱۴۱
ج) فتاوی ۱۴۱
گفتار دوم: دلیل حقوقی(عدم اطلاق خویشاوند بر فرزندخوانده) ۱۴۶
الف: خویشاوندی نسبی(ماده ۱۰۴۵) ۱۴۷
ب: خویشاوندان رضاعی(۱۰۴۶) ۱۴۷
ج: خویشاوندی سببی(۱۰۴۷) ۱۴۷
گفتار سوم: ادله فراحقوقی ۱۴۸
الف: اصل اباحه یا حلیت: ۱۴۹
ب: پیشگیری از سوءاستفاده ها: ۱۴۹
ج: ولایت حاکم شرع: ۱۴۹
گفتار چهارم: بررسی امکان تغییر حکم اولیه با توجه به شرایط زمانی ۱۵۰
مبحث سوم: موضع حقوق ایران نسبت به ازدواج سرپرست با فرزند خوانده ۱۵۳
گفتار اول: موضع قانون حمایت از کودکان بی سرپرست مصوب ۱۳۵۳ ۱۵۴
گفتار دوم: موضع قانون حمایت ازکودکان ونوجوانان بی سرپرست وبدسرپرست مصوب۱۳۹۲ ۱۵۵
گفتار سوم: موضع مقررات اقلیت های دینی ۱۵۶
نتیجه گیری ۱۵۹
فهرست منابع ۱۶۲
الف: کتب ۱۶۲
ب: مقالات و پایان نامه ۱۷۰
ج: منابع انگلیسی ۱۷۲
د: منابع اینترنتی، نرم افزارها و خبرگذاری ها ۱۷۲
ضمایم: ۱۷۴
کلیدواژه ها
- سرپرستی
- فرزندخواندگی
- ازدواج
- فقه
- حقوق موضوعه
- کودک.
- فقه
- حقوق موضوعه
- فرزند خواندگی
- ازدواج
- سرپرستی