استحسان در فقه و حقوق موضوعه

عنوان	استحسان در فقه و حقوق موضوعه
رشته	حقوق خصوصی
دانشجو	حسن اسکندری
استاد راهنما	محمود کاظمی
استاد مشاور	محسن اسماعیلی
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۵
دانشگاه	دانشگاه تهران

استحسان در فقه و حقوق موضوعه عنوان پایان نامه ای است که توسط حسن اسکندری، با راهنمایی محمود کاظمی و با مشاوره محسن اسماعیلی در سال ۱۳۹۵ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه تهران دفاع گردید.

چکیده

یکی از موضوعاتی که در گستره مطالعاتی حقوق معاصر مهجور مانده است، بررسی ابعاد حقوقی استحسان در حقوق موضوعه بوده و شاید این مساله ناشی از دیدگاه منفی باشد که نسبت به این نهاد در فقه و حقوق ما وجود دارد. همین امر موجب گردید تا با دقتنظر بر این موضوع در فقه اسالمی، زمینه را برای نقد و بررسی آن در حقوق موضوعه فراهم ساخته و بدینوسیله به ابهاماتی که در این خصوص وجود دارد، پاسخ دهیم؛ البته این امر، در ابتدا مفهوم و تبارشناسی استحسان در مذاهب مختلف اسالمی در طول ادوار مختلف را میطلبد. نتایج حاکی از آن است که نگاه مثبتی که در برخی از مذاهب اهل سنت همچون حنفی، حنبلی و مالکی حاکم است، در فقه شافعی از فرق اهل جمهور و شیعه وجود ندارد و هر یک با بیان برداشت خود از استحسان، در جهت شرح و توسعه و یا ضعف آن قلمها نگاشتهاند. از سوی دیگر، استحسان در حقوق موضوعه ایران، هم در قالب وضع قوانین و مقررات و هم در اجرا، به قیمت نادیدهگرفتن حکم یا قاعده کلی )قانون( بنا به یک مصلحت جزیی پدیدار شده که اعمال آن در مرحله اجرا، با منطق قانونی که ناشی از وضع قانون است در تقابل میباشد؛ لذا پیشنهاد میگردد که تا حد امکان، از ورود استحسان در آرای قضایی و اصول حقوقی که نقش اجرایی داشته، خودداری شود تا از این طریق، به استحکام احکام و قوانین وضعشده خدشهای وارد نگردد.

کلیدواژه ها

• استحسان
• حکم یا قاعده کلی
• حجیت
• انصاف
• منطق قانونی