اعتبار علم قاضی در دعاوی حقوقی
 | |
| عنوان | اعتبار علم قاضی در دعاوی حقوقی |
|---|---|
| رشته | حقوق خصوصی |
| دانشجو | ماری فرخ نیا |
| استاد راهنما | سام محمدی |
| مقطع | کارشناسی ارشد |
| سال دفاع | ۱۳۹۶ |
| دانشگاه | دانشگاه مازندران |
اعتبار علم قاضی در دعاوی حقوقی عنوان پایان نامه ای است که توسط ماری فرخ نیا، با راهنمایی سام محمدی در سال ۱۳۹۶ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه مازندران دفاع گردید.
چکیده
علم قاضی، آگاهی وی به وقایع و اموری است که مبنای دعوا قرار می گیرند، به گونه ای که وی را قادر به صدور حکم نماید. مشهور فقهای امامیه، در اعتبار علم شخصی قاضی به طور مطلق (چه در حق الله و چه در حق الناس) اتفاق نظر دارند و آن را به عنوان طریقی مستقل برای اثبات دعوی، می دانند. لیکن برخی از دلایلی که مورد استناد فقها قرار گرفته است، نه تنها دلالت کافی بر اعتبار علم قاضی ندارند، بلکه می توانند مستند عدم اعتبار چنین علمی واقع شوند. قانونگذار در ماده ۱۲۵۸ ق.م، که در مقام بیان ادله اثبات دعوی می باشد، ذکری از علم قاضی به میان نیاورده است. لیکن ماده ۱۳۳۵ همین قانون، علم قاضی را در صورتی که بر مبنای اسناد و امارات باشد، در عداد دلایل اثبات دعوی قرار داده است، از طرف دیگر با حذف ماده ۳۵۸ ق.آ.د.م.س، که قاضی را از تحصیل دلیل ممنوع می داشت و با وجود ماده ۱۹۹ ق.آ.د.م، که اختیارات دادرس را در راستای کشف حقیقت در امور مدنی وسعت بخشیده، این سوال میان حقوق دانان به وجود آمده است که حدود اختیارات قاضی در دعاوی حقوقی تا کجا است؟ و آیا می توان علم قاضی را در دعاوی حقوقی به عنوان دلیل مستقل پذیرفت؟ اگر پاسخ مثبت است، شرایط و حدود اعتبار این علم، چیست؟ اختیار قاضی برای کشف حقیقت در امور مدنی محدود به ادله ابرازی که مورد ترافع طرفین قرار گرفته است، می باشد. علم قاضی نیز در اینگونه دعاوی دلیل مستقل محسوب نمی شود و تنها زمانی که بر مبنای دلایلی چون اسناد و اماراتِ نوعا علم آور، استوار باشد، معتبر بوده و ارزیابی دلایل توسط دادرس نیز در محدوده ی مواد مصرح در قانون مجاز است و قابل تسری به موارد دیگر نخواهد بود. قاضی مکلف می باشد مستندات علمی را که از راههای متعارف برایش حاصل شده است، در معرض ترافع طرفین قرار داده و همچنین در متن رای ذکر نماید.
ساختار و فهرست پایان نامه
فهرست مطالب مقدمه
الف: طرح مساله
ب: سوال های پژوهش
پ: فرضیه های پژوهش
ت: پیشینه پژوهش
ث: روش پژوهش
ج: حدود پژوهش
چ: تقسیم بندی مطالب
فصل اول: کلیات
مبحث اول: تعریف واژه ها و مفاهیم کلیدی
گفتار نخست: مفهوم اعتبار
گفتار دوم: مفهوم قاضی
گفتار سوم: مفهوم علم قاضی
گفتار چهارم: مفهوم دعوای حقوقی
مبحث دوم: شیوههای اساسی پذیرش دلیل
گفتار نخست: نظام اتهامی یا نظام ادله قانونی
بند اول: ویژگی ها
بند دوم: دلایل طرفداران این نظام
بند سوم: انتقادها
بند چهارم: نتایج
گفتار دوم: نظام تفتیشی یا نظام ادله اخلاقی
بند اول: ویژگی ها
بند دوم: دلایل طرفداران این نظام
بند سوم: انتقادها
بند چهارم: نتایج
گفتار سوم: نظام مختلط
بند اول: ویژگی ها
بند دوم: نتیجه
مبحث سوم: قاعده منع تحصیل دلیل
گفتار نخست: مفهوم قاعده
گفتار دوم: تمایز تحصیل دلیل از تلقین دلیل
گفتار سوم: مبنای قاعده
گفتار چهارم: تعدیل قاعده ی منع تحصیل دلیل
مبحث چهارم: اصل بی طرفی دادرس
گفتار نخست: دیدگاه فقهی
بند اول – ماجرای مهمان امیرالمومنین (ع):
بند دوم – ماجرای زره امیرالمومنین (ع):
گفتار دوم: دیدگاه حقوقی
گفتار سوم: نتایج اصل بی طرفی دادرس
فصل دوم: بررسی علم قاضی در فقه امامیه
مبحث اول: قول به حجیت مطلق علم قاضی
گفتار نخست: دلیل کتاب
بند اول: آیات دال بر حکم بما انزل الله
اشکال بر استدلال به آیات فوق
بند دوم: آیات دال بر حکم به حق و عدل و قسط
اشکال بر استدلال به آیات فوق
بند سوم: آیات مربوط به حدود
اشکال بر استدلال به آیات فوق
بند چهارم: استدلال به آیه
از سوره اسراء
گفتار دوم: دلیل سنت
بند اول: روایت مربوط به تقسیم قضات به چهار دسته
اشکال بر استدلال
بند دوم: روایت حسین بن خالد از امام صادق (ع)
اشکال بر استدلال
بند سوم: روایت مربوط به ماجرای امیرالمومنین (ع) و رباینده ی زره طلحه ۵۰ اشکال بر استدلال
بند چهارم: روایت ضمره بن ابی ضمره از امیر مومنان(ع)
اشکال بر استدلال
گفتار سوم: دلیل اجماع
اشکال بر دلیل اجماع
گفتار چهارم: دلیل عقل
بند اول: لزوم فسق قاضی یا ایقاف حکم
اشکال بر استدلال
بند دوم: وجوب انکار منکر و اظهار حق
اشکال بر استدلال
بند سوم: اقوی بودن علم قاضی بر بینه و اقرار (قیاس اولویت)
اشکال بر استدلال
مبحث دوم: قول به عدم حجیت مطلق علم قاضی
گفتار نخست: استدلال به برخی از آیات
بند اول: آیات مربوط به تزکیه ی نفس
اشکال بر استدلال
بند دوم: آیه ی مربوط به منع تجسس
اشکال بر استدلال
گفتار دوم: دلیل عقلی
اشکال بر استدلال
گفتار سوم: شیوه ی عملی پیامبر اکرم (ص)
اشکال بر استدلال
گفتار چهارم: استدلال به برخی روایات
بند اول: روایت صحیح هشام از امام صادق(ع)
اشکال بر استدلال
بند دوم: روایت ضمره بن ابی ضمره از امیرالمومنین (ع)
اشکال بر استدلال
بند سوم: روایت داوود نبی (ع)
بند چهارم: روایات مربوط به حدود الهی
مبحث سوم: قول به تفصیل بین حقوق مردم و حقوق خداوند متعال
گفتار نخست: حجیت علم قاضی فقط در حقوق مردم
اشکال بر نظریه
گفتار دوم: اعتبار علم قاضی فقط در حقوق خداوند
اشکال بر نظریه
گفتار سوم: اتفاق در حجیت علم قاضی
گفتار چهارم: نتیجه
فصل سوم: اعتبار علم قاضی در حقوق موضوعه
مبحث اول: اعتبار علم قاضی در قوانین مدنی ایران
گفتار نخست: سیر تحول قوانین
بند اول: قانون اصلاح پاره ای از قوانین دادگستری مصوب ۲۵/۳/۱۳۵۶
بند دوم: لایحه تشکیل دادگاههای عمومی مصوب ۱۰/۷/۱۳۵۸
بند سوم: لایحه قانونی تشکیل دادگاه مدنی خاص مصوب ۱/۷/۱۳۵۸
بند چهارم: قانون تشکیل دادگاههای عمومی و انقلاب مصوب ۱۵/۴/۱۳۷۳
بند پنجم: قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب ۲۱/۱/۱۳۷۹
مبحث دوم: ضوابط و شرایط اعتبار علم قاضی در دعاوی حقوقی
گفتار نخست: لزوم طرح مستندات علم قاضی در جلسه دادرسی
گفتار دوم: لزوم قید و ذکر مستندات علم دادرس در رای
گفتار سوم: لزوم متعارف بودن راههای حصول علم برای قاضی
مبحث سوم: نقش علم قاضی در ارزیابی ادله اثبات دعوی
گفتار نخست: اقرار
بند اول: اقرار قاطع دعوا و اقرار غیر قاطع دعوا
بند دوم: اقرار صریح و اقرار ضمنی
بند سوم: اقرار در دادگاه (قضایی) و اقرار خارج از دادگاه (غیر قضایی)
بند چهارم: توان اثباتی اقرار
گفتار دوم: اسناد
بند اول: سند رسمی و عادی
بند دوم: اسناد در حکم سند رسمی
بند سوم: توان اثباتی سند و حدود اعتبار علم قاضی در مواجهه با آن
گفتار سوم: گواهی
توان اثباتی گواهی و اعتبار علم قاضی در مواجهه با آن
گفتار چهارم: امارات
بند اول: مفهوم اماره
بند دوم: اقسام اماره
الف: اماره قانونی
ب: اماره قضایی
بند سوم: مصادیق اماره قضایی
الف: کارشناسی
ب: معاینه محل
پ: تحقیق محلی
گفتار پنجم: سوگند
توان اثباتی سوگند و علم قاضی در مواجهه با آن
مبحث چهارم: ضمانت اجرای عدم رعایت شرایط اعتبار علم قاضی
گفتار نخست: طرق عادی
بند اول: نظارت در مرحله ی تجدید نظر
بند دوم: نظارت در مرحله ی فرجام
گفتار دوم: طرق فوق العاده
بند اول: درخواست اعاده ی دادرسی
بند دوم: فرجام خواهی ذی نفع از طریق دادستان کل کشور
نتیجه گیری
پیشنهاد
فهرست منابع و مآخذ
کلیدواژه ها
- ادله اثبات دعوی
- علم قاضی