تاریخ تحول حقوق بازرگانی ایران در بستر جهانی شدن

عنوان	تاریخ تحول حقوق بازرگانی ایران در بستر جهانی شدن
رشته	حقوق تجارت بین الملل
دانشجو	رهام دالایی
استاد راهنما	صادق ضیایی بیگدلی
استاد مشاور	هادی وحید
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۹
دانشگاه	دانشگاه شهید بهشتی

تاریخ تحول حقوق بازرگانی ایران در بستر جهانی شدن عنوان پایان نامه ای است که توسط رهام دالایی، با راهنمایی صادق ضیایی بیگدلی و با مشاوره هادی وحید در سال ۱۳۹۹ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی دفاع گردید.

چکیده

حقوق ایرانی، به سان تاریخ سیاسی و اجتماعی کشور در طول صد و پنجاه سال گذشته، مسیری مشخص ولی پر فراز و نشیب را طی کرده تا به آنچه امروز ما به عنوان نظام حقوقی ایران می شناسیم تبدیل شود. اما موضوعی که در طول سال ها بررسی فلسفه پیدایش عناصر مختلف نظام حقوقی ایران مغفول مانده، تاثیرپذیری آن از روند تحولات تفکر حقوقی در سطح جهان است. پروفسور دانکن کندی، استاد دانشکده حقوق دانشگاه هاروارد و از موسسین مکتب مطالعات انتقادی حقوق، معتقد است تفکر حقوقی یا آنچه او خودآگاهی حقوقی یا “Legal Consciousness” می خواند در طول یک و نیم سده اخیر، بنا به شرایط حاکم سیاسی و اقتصادی بین المللی، سیر تحولات مشخص و قابل توصیفی را پشت سر گذاشته؛ وی این تحولات را به سه دوره کلاسیک، اجتماع محور و نوین تقسیم بندی می کند و باور دارد می توان فرایند تطور نظام های حقوقی ملی در سطح جهان را در بستر جهانی سازی این سه دوره خودآگاهی یا تفکر حقوقی تبیین کرد. نظام حقوقی ایران نیز به عنوان یک کل و حقوق بازرگانی ایران به عنوان جزیی مهم و اساسی آن، مسیری مشخص بنا به شرایط سیاسی و اقتصادی کشوری، از زمان ایجاد تفکرات اصلاحی در صدر دوران قاجار طی کرده اند. نباید چنین فرض کرد که آنچه در سیر تحول نظام حقوقی ایران و تفکرات اندیشمندانی چون امیرکبیر، میرزاملکم خان، محمدعلی فروغی، علی اکبر داور، حسن پیرنیا، محمد مصدق، احمد متین دفتری، حسن تقی زاده، مصطفی عدل، سیدحسن امامی، حسن ستوده تهرانی، امیرناصر کاتوزیان و...رخ داد، تماما نتیجه تفکر و اندیشه خالص ایرانی بوده. در واقع در این مسیر باید به لوازم جهانی سازی حقوق همچون تحصیل یا تعاملات گسترده با شبکه های دانش، سیاست و حقوق این قبیل اشخاص در خارج از ایران، حضور اساتید خارجی در مدارس حقوق و علوم سیاسی و سپس دانشکده های حقوق، حضور مستشاران خارجی مثل مورگان شوستر و آدولف پرنی در ایران، معاهدات بین المللی مثل برتون وودز، شرایط اقتصاد بین المللی و... اشاره داشت. به نظر می رسد در مورد نظام حقوقی ایران باید تاثیر تفکر کلاسیک را فراگیر و مبنایی دانست، تفکر اجتماع محور نیز نقشی اساسی در سیر توسعه اقتصادی و حقوقی کشور ایفا کرده اما تفکر نوین اثری به مراتب کمرنگ تر در نظام حقوقی و اقتصادی ایران از خود به جا گذاشته است. در این پژوهش تلاش شده با بررسی سیر تحول حقوق ایران به عنوان یک کل و حقوق بازرگانی ایران به عنوان جزیی از آن کل، تاثیر شرایط اقتصاد بین المللی و تفکرات حقوقی جهانی شده در سه دوره مدنظر دانکن کندی، بر این فرایند تاریخی بررسی شود.

ساختار و فهرست پایان نامه

فهرست تفصیلی مطالب چکیده

مقدمه

بخش اول: جهانی شدن حقوق و بستر اقتصادی ایران

مقدمه

فصل یکم: جهانی شدن حقوق از دید دانکن کندی

مقدمه

مبحث اول: دوران تفکر کلاسیک(۱۹۱۴ – ۱۸۵۰)

گفتار۱– تیوری اراده

گفتار۲– روش گسترش تفکر

گفتار۳– تفاوت بین حقوق بین الملل و حقوق داخلی

گفتار۴– تفاوت بین حقوق خصوصی و حقوق عمومی

گفتار۵– تفاوت بین حقوق بازار و حقوق تعهدات با حقوق خانواده

گفتار۶– تساوی

گفتار۷– جمع بندی تفکر کلاسیک

مبحث دوم: تفکر اجتماع محور(۱۹۶۸–۱۹۰۰)

گفتار۱– پیدایش

گفتار۲– اصول اصلاحات پیشنهادی متفکرین اجتماع محور

الف) تکثرگرایی

ب) نهادگرایی

پ) ساختارگرایی

ت) قانونگذاری اجتماع محور

ث) تخصص و مطالعات

ج) اصلاحات و نوآوری های حقوقی و قضایی

گفتار۳– روش گسترش تفکر؛ ابعاد و نمودهای آن

الف) ناسیونالیسم(ملی گرایی)

ب) سایر نمودها

گفتار۴– نوآوری های تفکر اجتماع محور

الف) حقوق خانواده

ب) دولت رفاه

پ) نظام مالکیت زمین

ت) حقوق اقتصادی بین المللی

ث) صنعتی سازی جایگزین واردات

گفتار۵– تفکر اجتماع محور پس از جنگ جهانی دوم

الف) جان مینارد کینز

ب) گسترش نظام برتون وودز

پ) جهانی سازی نظام اقتصادی مدون مختلط

گفتار۶– انتقادات به تفکر اجتماع محور

گفتار۷– جمع بندی تفکر اجتماع محور ۵۰ مبحث سوم: تفکر نوین حقوقی(۲۰۰۰–۱۹۴۵)

گفتار۱– نمودها

الف) تحلیل سیاستگذاری

ب) نیوفرمالیسم حقوق عمومی

گفتار۲– عناصر مهم

الف) شخصیت های تاثیرگذار

ب) حقوق بشر، حق و هویت

گفتار۳– ریشه شناسی آمریکایی

الف) عناصر ماهوی

ب) نمادهای توسعه ای

گفتار۴– جمع بندی تفکر نوین حقوقی

فصل دوم: شرایط عمومی اقتصاد و بازرگانی معاصر ایران

مقدمه

مبحث اول: اقتصاد ایران؛ قاجاریه و جنگ و سنت

گفتار۱– شرایط عمومی اقتصاد ملی

گفتار۲– بازرگانی خارجی

گفتار۳– نفت

گفتار۴– ارزیابی مختصر

مبحث دوم: اقتصاد ایران؛ رضاخان تا رضاشاه

گفتار۱– شرایط عمومی اقتصاد ملی

گفتار۲– بازرگانی خارجی

گفتار۳– نفت

گفتار۴– ارزیابی مختصر

مبحث سوم: اقتصاد ایران؛ پهلوی دوم در سه بازه زمانی مختلف

گفتار۱– تثبیت قدرت: ۱۳۳۲–۱۳۲۰

الف) شرایط عمومی اقتصاد ملی

ب) بازرگانی خارجی

پ) نفت

گفتار۲– شروع بازسازی اقتصادی: ۱۳۴۲–۱۳۳۲

الف) شرایط عمومی اقتصاد ملی

ب) بازرگانی خارجی

پ) نفت

گفتار۳– دوران پس از انقلاب سفید و پیدایش استبداد نفتی: ۱۳۵۷–۱۳۴۲

الف) شرایط عمومی اقتصاد ملی

اصلاحات ارضی

ب) بازرگانی خارجی

پ) نفت

گفتار۴– ارزیابی مختصر

مبحث چهارم: اقتصاد ایران؛ مختصری در مورد اقتصاد سیاسی نظام جمهوری اسلامی ایران

گفتار۱– دهه اول؛ جنگ، تثبیت نظام و جناح چپ

گفتار۲– دولت سازندگی

گفتار۳– دولت اصلاحات

گفتار۴– بعد از اصلاحات

بخش دوم: حقوق ایران و جهانی شدن

مقدمه

فصل یکم: سیر تکامل دادگستری، قانون و آموزش حقوق در ایران معاصر

مقدمه

مبحث اول: نظام قضایی

گفتار۱– دیوان عدالت

گفتار۲– صدارت امیرکبیر

گفتار۳– وزارت و صدارت میرزاحسین خان سپهسالار

گفتار۴– انقلاب مشروطه

الف) مبانی عدالتخانه در متمم قانون اساسی

محاکم عرفیه و شرعیه

تفکیک قوا

ب) قانون اصول تشکیلات عدلیه و محاضر شرعیه و حکام صلحیه(۱۲۹۰خ)

پ) قانون اصول محاکمات حقوقی(۱۲۹۰خ)

ت) ساختار محاکم

گفتار۵– علی اکبرخان داور و الغا کاپیتولاسیون؛ بازسازی عدلیه

الف) کانون وکلا

گفتار۶– پهلوی دوم

الف) شهریور۱۳۲۰ تا اردیبهشت۱۳۳۰

ب) نخست وزیری مرحوم دکترمصدق

حذف محاکم نظامی

شیوه استخدام قضات

استقلال کانون وکلا

پ) کودتا

ت) تا وقوع انقلاب

مصونیت مستشاران آمریکایی

خانه های انصاف و شورای داوری

شورای دولتی

گفتار۷– نظام جمهوری اسلامی ایران

گفتار۸– دادگاه های تجاری و نهاد داوری

الف) مجلس تجارت

ب) قانون موقتی محاکم تجارت؛ تصویب، اصلاحات و نسخ

پ) داوری

ت) بازگشت دادگاه های تجاری

مبحث دوم: قانون

گفتار۱– قانون اساسی

الف) کتابچه غیبی

ب) سایر متفکرین

پ) میرزاحسین خان سپهسالار

ت) دولت مشروطه

ث) اصل طراز

ج) تفسیر اصل۸۲

چ) اختیارات وزیر دادگستری و قانون اساسی

ح) پهلوی دوم

خ) نظام جمهوری اسلامی

د) حقوق تجارت و اقتصاد در قوانین اساسی ایران

گفتار۲– مختصری راجع به رابطه شرایط کشور و قوانین عادی

الف) کتابچه دستورالعمل دیوان بیگیان

ب) کتابچه دستورالعمل دیوانخانه عدلیه اعظم

پ) دستورالعمل کارگزاران دولت و قرار مشاورات مجلس دربار اعظم

ت) قانون تنظیمات

ث) قانون کنت

ج) دومین قانون مجازات ایران

چ) اولین قانون مدنی ایران

ح) دولت مشروطه

خ) قانون مدنی ایران و کاپیتولاسیون

گفتار۳– قوانین عادی تجارتی و اقتصادی

الف) قانون قزوینی

ب) قانون قبول و نکول بروات تجارتی

پ) قانون واگذاری انحصار تجارت خارجی مملکت به دولت

نقد مرحوم متین دفتری به قانون انحصار تجارت خارجی و عناصر جهانی سازی حقوق در آن

تشکیل شرکت های دولتی بازرگانی؛ تفکرات داور و عناصر جهانی سازی حقوق

ت) قانون تجارت ایران

ث) قوانین امور گمرکی

مبحث سوم: آموزش حقوق

گفتار۱– مدرسه علوم سیاسی

گفتار۲– مدرسه حقوق

گفتار۳– دانشکده حقوق و علوم سیاسی و اقتصادی دانشگاه تهران

گفتار۴– آموزش حقوق در دوران پهلوی دوم و پس از انقلاب

گفتار۵– مدرسه عالی تجارت و تفکرات داور

فصل دوم: بررسی تحولات حقوق ایران در بستر جهانی شدن

مقدمه

مبحث اول: دوره نخست؛ تفکر کلاسیک حقوقی در ایران

گفتار۱– تدوین حقوق

الف) مشروطه

ب) تقابل سنت و مدرنیته

گفتار۲– تفکیک حقوق خصوصی از حقوق عمومی

گفتار۳– رویکرد پوزیتیویستی و فرمالیستی به حقوق

گفتار۴– عوامل موثر در گسترش تفکر کلاسیک در ایران

الف) تحولات عثمانی و سایر کشورها

ب) تشکیلات فراماسونری

پ) آغاز دوران مدرن در ایران

ت) حضور و تحصیل فعالان مشروطه در کشورهای اروپایی

گفتار۵– حقوق بازرگانی ایران و تفکرکلاسیک

الف) در تفکیک حقوق بازار با حقوق خانواده

ب) در تدوین حقوق و رابطه آن با کاپیتولاسیون و تجارت

پ) در لیبرالیسم کلاسیک اقتصادی

مبحث دوم: دوره دوم؛ حقوق و اجتماع در ایران

گفتار۱– تفکر اجتماع محور و قانون

گفتار۲– شیوه تفسیر؛ حقوق و عدالت

گفتار۳– حقوق خانواده و اجتماع

گفتار۴– برخی ویژگی های دیگر

الف) حقوق و اقتصاد

ب) جامعه جهانی

گفتار۵– حقوق بازرگانی ایران و تفکر اجتماع محور

الف) تاکید بر حقوق کار، حقوق مصرف کننده و محدود شدن آزادی قراردادها

ب) در نظام اقتصادی مختلط

پ) در حمایت از صنایع داخلی

ت) در برتون وودز

مبحث سوم: دوره سوم؛ تفکر نوین حقوقی در ایران

گفتار۱– حقوق و سیاست

گفتار۲– محوریت رویه قضایی و ایالات متحده

گفتار۳– حقوق ایالات متحده آمریکا

گفتار۴– دفاتر حقوقی(Law Firm) و دانشکده های حقوق آمریکایی

گفتار۵– حقوق بازرگانی ایران و تفکر نوین حقوقی

الف) نهادهای بین المللی

سازمان تجارت جهانی و معاهدات تجاری

آنسیترال

سایر

ب) داوری

پ)نیولیبرالیسم اقتصادی

نتیجه گیری

منابع

ضمایم

کلیدواژه ها

• حقوق بازرگانی
• اقتصاد
• جهانی سازی
• فلسفه حقوق
• تاریخ حقوق
• حقوق تجارت بین الملل
• حقوق و اقتصاد