حقوق و تعهدات طرفین در کارآزمایی های بالینی
 | |
| عنوان | حقوق و تعهدات طرفین در کارآزمایی های بالینی |
|---|---|
| رشته | حقوق خصوصی |
| دانشجو | حمیدرضا باغستانی |
| استاد راهنما | مهدی رشوند بوکانی |
| استاد مشاور | عبدالرزاق برزگر بفرویی |
| مقطع | کارشناسی ارشد |
| سال دفاع | ۱۴۰۲ |
| دانشگاه | دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری |
حقوق و تعهدات طرفین در کارآزمایی های بالینی عنوان پایان نامه ای است که توسط حمیدرضا باغستانی، با راهنمایی مهدی رشوند بوکانی و با مشاوره عبدالرزاق برزگر بفرویی در سال ۱۴۰۲ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری دفاع گردید.
چکیده
در حوزه کارآزمایی های بالینی ایجاد تعادل میان منافع جامعه در رشد دانش پزشکی و حفاظت از رفاه و سلامتی آزمودنی ها ضروری است. ضرورتی که در ابتدا توسط اخلاق زیستی تامین می شد؛ لکن با گذر زمان نظامات حقوقی تنظیم گری در این حوزه را بر عهده گرفتند؛ روساختی که هنوز در اصول اخلاق زیستی ریشه دارد؛ اصول خودمختاری، عدالت و سودمندی که به عنوان اخلاق حسنه حاکم بر کارآزمایی های بالینی، بر تمامی ابعاد این حوزه سایه افکنده اند. با این حال نظام سلامت ایران در تنظیم جوانب این حوزه و تعیین حدود صلاحیت نهاد تنظیم گر آنچنان که باید موفق نبوده است؛ موضوعی که ضرورت بازطراحی این حوزه را با عنایت به بیناد آن؛ یعنی اخلاق زیستی نمایان می کند؛ در چنین حوزه ای حقوق و تعهدات طرفین از خود مشارکت آغاز شده و پس از بررسی گستره جواز مشارکت در کارآزمایی ها در محدوده ای فراتر از ضرورت و مصلحت، با تاکید بر ماهیت توافقی این مشارکت به عنوان یک عقد معین، زمینه نگرش به آن به عنوان دورانی بین حق و تکلیف فراهم می آید. با ورود به ساحت این عقد آنچه که توجهات را به خود جلب می کند؛ تعهدات پرشمار محقق و وارستگی آزمودنی از بند تعهدات است؛ عدم موازنه ای که ریشه در اهمیت جسم آدمی به عنوان موضوع پژوهش، ارایه منافع آن به عنوان آورده آزمودنی و تاکید بر حفظ خودمختاری وی در تمامی لحظات تحقیق دارد؛ علی رغم این بنیاد، سعی در توازن این موضع هر چند با قرایت عرفی همخوانی ندارد، لکن ممتنع نیست. در قرایت متعارف و معمول از کارآزمایی های بالینی اولین حقی که ترسیم می شود، حق خروج آزمودنی از گستره تحقیق است؛ حقی مطلق و مرکب که بایستی با تمسک به مبانی حقوقی آن را تعدیل نمود. پس از گذار از این مدخل در عرصه کارآزمایی ها با دو قسمت مواجه هستیم: قسمت مراقبت و جبران و قسمت اطلاعات. قسمت مراقبت و جبران در عرصه کارآزمایی ها خود به چهار شاخه منشعب می شود: مراقبت، ادامه درمان، پرداخت و جبران خسارت؛ انشعاباتی که در آن اهداف پژوهشی و حداکثرسازی منافع و مصالح آزمودنی باید توامان دنبال شود؛ موضوعی که نظام سلامت ایران کمتر بدان توجه داشته است؛ در نهایت نیز قسمت اطلاعات که وظیفه تنظیم گری اطلاعات تحویلی و تحصیلی را بر عهده دارد؛ ضمن فراهم آوردن زمینه حصول رضایت آگاهانه و ارایه چارچوبی برای تحصیل، حفظ، نگهداری و انتشار داده های مرتبط با تحقیق بر آن است تا اعتماد اجتماعی به حوزه سلامت را ارتقا دهد.
ساختار و فهرست پایان نامه
فهرست مطالب چکیده ا فهرست مطالب ب مقدمه
الف) تبیین موضوع تحقیق
ب) ضرورت و اهداف تحقیق
ج) سوالات تحقیق
د) فرضیه های تحقیق
ه) پیشینه تحقیق
و) روش و قلمرو تحقیق
ز) ساختار تحقیق
بخش اول: کلیات
فصل اول: بنیان کارآزمایی های بالینی
مبحث اول: تاریخچه
مبحث دوم: مقررات
مبحث سوم: مفاهیم
گفتار اول: حقوق
گفتار دوم: تعهدات
گفتار سوم: کارآزمایی بالینی
بند اول: مقایسه کارآزمایی های بالینی و مفاهیم مشابه
الف) تفاوت کارآزمایی های بالینی با مطالعات بالینی و مطالعات مشاهده ای
ب) کارآزمایی بالینی و درمان های پزشکی
ج) تفاوت کارآزمایی بالینی و درمان تجربی
بند دوم: تقسیم بندی های کارآزمایی بالینی
الف) کارآزمایی بالینی درمانی و کارآزمایی بالینی غیر درمانی
ب) تقسیم بندی تحقیقات انسانی به فراخور میزان خطر
بند سوم: فازهای کارآزمایی بالینی
گفتار چهارم: طرفین در کارآزمایی بالینی
بند اول: حمایت کننده از پژوهش
بند دوم: نهادهای نظارتی
الف) کارگروه وزارتی اخلاق در پژوهش
ب) کارگروه اخلاق در پژوهش منطقه ای
ج) کارگروه اخلاق در پژوهش موسسه
د) کمیته اخلاق در پژوهش های زیست پزشکی
ه) کمیته های تخصصی
و) ناظران اخلاقی اجرای طرح پژوهشی/پایان نامه
بند سوم: محقق
بند چهارم: آزمودنی
الف) آزمودنی های سالم و آزمودنی های بیمار:
ب) گروه های آسیب پذیر
ج) گروه کنترل و گروه آزمایش:
مبحث چهارم: اصول حاکم بر کارآزمایی های بالینی
گفتار اول: تشابه اصول حاکم بر کارآزمایی های بالینی با اصول حاکم بر مراقبت های درمانی
بند اول: خودمختاری
الف) خودمختاری محجورین
بند دوم: عدالت
بند سوم: سودمندی (عدم سوء استفاده و سودرسانی)
الف) امکان موازنه خطرات جسمانی با منافع اجتماعی
گفتار دوم: تمایز اصول حاکم بر کارآزمایی های بالینی و اصول حاکم بر مراقبت های درمانی
فصل دوم: گستره جواز مشارکت در کارآزمایی های بالینی
مبحث اول: رابطه انسان با اعضای خویش
گفتار اول: بررسی نظرات مطروحه از منظر مباشرت در انتفاع یا قابلیت تفویض
گفتار دوم: بررسی نظرات مطروحه با عنایت به متعلق تصرف
مبحث دوم: حرمت القای در تهلکه
مبحث سوم: حرمت اضرار به نفس
گفتار اول: دامنه جواز اضرار به نفس ۵۰ گفتار دوم: ضرر منجبر
فصل سوم: کارآزمایی بالینی دوران بین حق و تکلیف
مبحث اول: مبانی تعهد
گفتار اول: اولویت حقوق اجتماعی
بند اول: دانش زیست پزشکی به عنوان یک کالای عمومی
بند دوم: سودرسانی
بند سوم: بهره بدون هزینه (سواری رایگان)
بند چهارم: پرداخت
گفتار دوم: اولویت حقوق فردی
بند اول: نرخ بالای شکست در کارآزمایی های بالینی و غیر ضروری بودن برخی از آنها
بند دوم: مزایای بازاریابی محرک اصلی کارآزمایی های بالینی
بند سوم: اعطای صلاحیت
مبحث دوم: ماهیت تعهد به شرکت در کارآزمایی های بالینی
گفتار اول: تعهد به شرکت در کارآزمایی های بالینی به عنوان یک تعهد اخلاقی
گفتار دوم: تعهد به شرکت در کارآزمایی های بالینی به عنوان یک تعهد حقوقی
بند اول: امکان سنجی تحمیل تعهد به مشارکت در کارآزمایی های بالینی در نظام سلامت ایران به عنوان یک تعهد حقوقی
مبحث سوم: آثار پذیرش تعهد به شرکت در کارآزمایی های بالینی
گفتار اول: متعهد تعهد به مشارکت در کارآزمایی بالینی
بند اول: افراد سالم و بیماران
بند دوم: ثروتمندان و فقرا
بند سوم: افراد فاقد اهلیت کامل
گفتار دوم: ذینفع تعهد
گفتار سوم: موضوع تعهد
بند اول: تعین مشارکت یا جایگزینی مالیات
بند دوم: تعین مشارکت یا مشارکت در سایر امور عام المنفعه
بند سوم: رفع ضرورت یا بیشینه سازی فایده
گفتار چهارم: تعهد به مشارکت و الزامات حاکم بر کارآزمایی بالینی
بند اول: تعهد به مشارکت در کارآزمایی های بالینی و رضایت آگاهانه
بند دوم: تعهد به مشارکت در کارآزمایی های بالینی و حق انصراف
مبحث چهارم: مشارکت در کارآزمایی های بالینی به عنوان یک حق
گفتار اول: لزوم شرکت آحاد جامعه در کارآزمایی های بالینی به عنوان یک اصل اخلاقی
گفتار دوم: عدالت در توزیع مزایا
فصل چهارم: عقد مشارکت در کارآزمایی بالینی
مبحث اول: خصایص عقد مشارکت در کارآزمایی بالینی
گفتار اول: لزوم یا جواز
گفتار دوم: رضایی یا تشریفاتی
گفتار سوم: معاوضی یا مشارکتی
مبحث دوم: ماهیت قرارداد مشارکت در کارآزمایی های بالینی
گفتار اول: اجاره اشخاص
گفتار دوم: جعاله
گفتار سوم: وکالت
گفتار چهارم: عقد موجد حق انتفاع
گفتار پنجم: عقد عاریه
مبحث سوم: عقد مشارکت در کارآزمایی بالینی به عنوان عقد معین
گفتار اول: تعریف عقد مشارکت در کارآزمایی های بالینی
گفتار دوم: رفتار عمومی و پژوهش های داده محور در کارآزمایی های بالینی (مطالعه بالینی)
گفتار سوم: ضمانت اجرای حقوق وتعهدات
فصل پنجم : حق انصراف از ادامه مشارکت در کارآزمایی بالینی
مبحث اول: مبانی حق انصراف
گفتار اول: ادله موافقان حق انصراف آزمودنی
بند اول: احترام به خودمختاری آزمودنی
بند دوم: احسان
بند سوم: عدم موازنه اطلاعاتی میان محقق و آزمودنی
بند چهارم: عدم قطعیت
گفتار دوم : ادله مخالفان
بند اول: منافع آزمودنی و تعمیم پذیری
بند دوم: پوشش ریسک
بند سوم: اعتماد عمومی و منافع اجتماعی
مبحث دوم: ذیحق و مستوفی حق انصراف از کارآزمایی بالینی
مبحث سوم: جزییات حق
گفتار اول: حق انصراف از کارآزمایی بالینی به عنوان یک حق مطلق
بند اول: حق انصراف از کارآزمایی بالینی و التزام آزمودنی به پروتکل های تحقیقاتی
گفتار دوم: انصراف از ادامه مشارکت در کارآزمایی بالینی به عنوان حقی مرکب
گفتار سوم: آثار انصراف از مشارکت در کارآزمایی بالینی
بند اول: توقف پژوهش ها
بند دوم: داده های جمع آوری شده
بند سوم: محصولات پزشکی و نمونه های زیستی
مبحث چهارم: لزوم تعدیل حق انصراف از کارآزمایی های بالینی به عنوان یک حق مطلق
گفتار اول: تعدیل حق انصراف از کارآزمایی های بالینی در نظام سلامت ایران
بند اول: تعدیل به موجب شرط بنایی
بند دوم: تعدیل به موجب منع ضرر
بند سوم: لزوم ترک حرام و ادای واجب
بند چهارم: سوء استفاده از حق و نسبی بودن آن
گفتار سوم: آثار تعدیل
بند اول: تعدیل با استمداد از نسبی بودن حق
بند دوم: تعدیل با استمداد از سوء استفاده از حق و لاضرر
مبحث پنجم: امکان سنجی تحدید حق انصراف آزمودنی با استمداد از تراضی طرفین
الف) تکمله ای در موضوع تراضی برای اسقاط یا مشروط نمودن حق انصراف
بخش دوم: حقوق و تعهدات مراقبتی و جبرانی
فصل اول: تعهد به مراقبت
مبحث اول: مبانی تعهد به مراقبت در کارآزمایی های بالینی
گفتار اول: ادله موافقان وجود تعهد به مراقبت در کارآزمایی های بالینی
بند اول: اصل سودمندی و اصل عدالت
بند دوم: مطابقت با هنجارهای درمانی (تشابه موقعیت) و لزوم نگاه اخلاقی به آزمودنی ها
بند سوم: حفظ مشارکت جامعه در کارآزمایی ها
گفتار دوم: انتقادات وارده بر تعهد به مراقبت
بند اول: پذیرش خطرات خالص در کارآزمایی های بالینی
بند دوم: توقف تحقیقات امیدوارکننده
بند سوم: اشتباه در رضایت آگاهانه
مبحث دوم: جزییات تعهد
گفتار اول: تعهد به مراقبت در کارآزمایی های بالینی غیر درمانی
گفتار دوم: تعهد به مراقبت در کارآزمایی های بالینی درمانی
بند اول: اصل تعادل بالینی
الف) معیار نوعی یا شخصی
ب) بازه زمانی اصل تعادل بالینی
بند دوم: تعهد به مراقبت در گروه کنترل
الف) درمان در دسترس
ب) بهترین مداخله اثبات شده
ج) درمان موثر اثبات شده
د) داروهای ضروری
ه) نظر مختار
بند سوم: برآیند نظرات مطروحه پیرامون تعادل بالینی و تعهد به مراقبت در گروه کنترل
گفتار سوم: تعهد به مراقبت جانبی
مبحث سوم: ضمانت اجرای تعهد به مراقبت
فصل دوم: تعهد به ادامه درمان
مبحث اول: مبانی تعهد به ادامه درمان
گفتار اول: ادله موافقان تعهد به ادامه درمان
بند اول: نفی ضرر
بند دوم: تحقق عدالت
گفتار دوم: ادله مخالفین تعهد به ادامه درمان
بند اول: نفی خودمختاری
بند دوم: دامن زدن به بی عدالتی
مبحث دوم: تبیین تعهد به ادامه درمان
گفتار اول: جایگاه و اهمیت تعهد
گفتار دوم: متعهد
گفتار سوم: متعهد له
بند اول: جامعه به عنوان متعهد له تعهد به ادامه درمان
بند دوم: آزمودنی ها به عنوان متعهد له تعهد به ادامه درمان
گفتار سوم: نظرات ارایه شده در خصوص چیستی تعهد
بند اول: دسترسی پس از تحقیق و در دسترس بودن معقول
بند دوم: مزایای منصفانه
بند سوم: رویکرد مختلط
گفتار چهارم: جزییات تعهد
بند اول: تعهد به ادامه مراقبت در کارآزمایی های بالینی غیر درمانی
بند دوم: تعهد به ادامه مراقبت در کارآزمایی های بالینی درمانی
الف) تعهد به ادامه مراقبت و درمان در گروه کنترل
ب) تعهد به ادامه مراقبت و درمان در گروه آزمایش
گفتار پنجم: شرایط نظری ارایه مداخله تحقیقاتی و تبیین زمینه اجرای این تعهد
بند اول: شرایط ارایه مداخله پساتحقیقاتی در نظام سلامت انگلیس
فصل سوم: تعهد به پرداخت
مبحث اول : مبانی تعهد به پرداخت
گفتار اول: مبانی مطروحه در مخالفت با تعهد به پرداخت
بند اول: وقفه در توسعه دانش پزشکی
بند دوم: تغییر ماهیت مشارکت در کارآزمایی های بالینی
بند سوم: کمک بی عدالتی
بند چهارم: بهره برداری مالی از منافع جسم
بند پنجم: مخدوش شدن اصالت تحقیق
بند ششم: نفی خود مختاری و استقلال آزمودنی
الف) تبیین خودمختاری در اخلاق زیستی
گفتار دوم: مبانی ارایه شده در موافقت با تعهد به پرداخت
بند اول: احسان
بند دوم: افزایش میزان نظارت
بند سوم: اصل سودمندی
بند چهارم: اصل عدالت
بند پنجم: تسهیل در کارآزمایی ها
مبحث دوم: تبیین تعهد به پرداخت
گفتار اول: متعهد و متعهد له
بند اول: بیماران
بند دوم: محجورین و سرپرستان
گفتار دوم: مشروط بودن پرداخت
بند اول: شرایط پرداخت
گفتار سوم: مدل های ارایه شده پیرامون تعهد به پرداخت
بند اول: مدل بازار (مبتنی بر میزان ریسک و میزان رغبت برای مشارکت)
بند دوم: مدل دستمزد هزینه های مربوط به زمان و بارهای تحقیقاتی
الف) میزان پرداخت در مدل دستمزد
ب) زمان پرداخت در مدل دستمزد
بند سوم: مدل بازپرداخت
الف) موضوع تعهد در شیوه باز پرداخت
ب) نحوه اعمال مدل بازپرداخت در توصیف غالب
بند چهارم: مدل اعطای پاداش (قدر دانی)
بند پنجم: پرداخت های تشویقی
بند ششم: بررسی کلی معایب و مزایای هر مدل
گفتار چهارم: پیامد های مالیاتی پرداخت ها
گفتار پنجم: تبیین رویکرد نظام سلامت ایران (بازپرداخت محدود)
بند اول: محدودیت موضوعی
بند دوم: محدودیت قیدی
بند سوم: محدودیت وصفی
گفتار ششم: ضمانت اجرای تعهد به پرداخت
مبحث سوم: اجرای پژوهش با هزینه دریافت شده از آزمودنی
فصل چهارم: تعهد به جبران خسارت
مبحث اول: مبانی تعهد
گفتار اول: ادله موافقان
بند اول: تلازم تحصیل غنیمت و تحمیل غرامت
بند دوم: اصل سودمندی
بند سوم: اصل عدالت
الف) عدالت توزیعی
ب) عدالت جبرانی
ج) عدالت ترمیمی
بند چهارم: تسهیل کارآزمایی ها، ایجاد و حفظ اعتماد عمومی
گفتار دوم: ادله مخالفان
بند اول: قاعده اقدام
بند دوم: تضعیف تحقیقات دانشگاهی غیر صنعتی
بند سوم: نفی استقلال آزمودنی ها
مبحث دوم: متعهد له و متعهد
گفتار اول: متعهد له
گفتار دوم: متعهد
بند اول: تعیین سهم علل مختلف در جبران خسارت
الف) مسیولیت کمیته اخلاق
ب) نقش آزمودنی در کاهش مسیولیت محقق
مبحث سوم: مبانی ایجاد تعهد به جبران خسارت
گفتار اول: مسیولیت تقصیر محور
بند اول: مصادیق تقصیر
گفتار دوم: مسیولیت استناد محور
بند اول: سببیت
الف) نحوه احراز سببیت
ب) تعادل احتمالات
ج) فرض سببیت
مبحث چهارم: راهکارهای مطرح شده برای تضمین تعهد به جبران خسارت
گفتار اول: بیمه
گفتار دوم: وجود ضمانت اجرا و زمان بندی دقیق برای ایفای تعهد
گفتار سوم: وجود یک نظام پرداخت خسارت دولتی
مبحث پنجم: تشریح جوانب تعهد
گفتار اول: انواع آسیب در کارآزمایی های بالینی
الف) آسیب های بدنی
ب) آسیب های مالی
ج) آسیب های معنوی
گفتار دوم: دامنه آسیب در کارآزمایی های بالینی
بند اول: جبران تمامی آسیب ها
بند دوم: نظریه پیش بینی پذیری
بند سوم: نظریه خطر
گفتار سوم: بازه زمانی استقرار تعهد
گفتار چهارم: شیوه جبران خسارت
گفتار پنجم: انتفاء تعهد به جبران خسارت
بند اول: عوارض ناشی از استفاده داروهای همزمان
بند دوم: عدم حصول اثر درمانی توسط مداخله تحقیقاتی
بند سوم: استفاده از دارونما
بند چهارم: استفاده از مداخلات استاندارد در کارآزمایی ها
بند پنجم: زیان های قابل چشم پوشی
بند ششم: تحقیقات بر روی بیماری های صعب العلاج
بند هفتم: آسیب های ثانویه
بند هشتم: نقض پروتکل های کارآزمایی توسط آزمودنی
الف) اصل حسن ظن
ب) پرداخت از طریق بیمه
ج) مسیولیت کمیته اخلاق
د) تقسیم مسیولیت
ه) بیت المال
و) قرعه
بخش سوم: حقوق و تعهدات اطلاعاتی
فصل اول: تعهد به ارایه اطلاعات به آزمودنی
مبحث اول: مبانی تعهد
گفتار اول: فراهم آوردن زمینه صحت قرارداد
گفتار دوم: توافق ضمنی
گفتار سوم: حسن نیت
گفتار چهارم: بنای عقلا در حمایت از طرف ضعیف معامله
گفتار پنجم: تدلیس
مبحث دوم: تبیین تعهد
گفتار اول: ویژگی های تعهد
گفتار دوم: موضوع تعهد
گفتار سوم: متعهد
گفتار چهارم: متعهد له
گفتار پنجم: بستر انجام تعهد
گفتار ششم: زمان تعهد
گفتار هفتم: ضمانت اجرای تعهد به ارایه اطلاعات
گفتار هشتم: استثنایات تعهد
بند اول: امتیاز درمانی
بند دوم: بیماران اورژانس
بند سوم: کاهش اعتبار تحقیق
فصل دوم : حق بر حریم خصوصی، محرمانگی و حفاظت از داده ها
مبحث اول: مبانی تعهد
گفتار اول: اصل سودمندی
گفتار دوم: اعتماد اجتماعی
گفتار سوم: احترام به استقلال و خودمختاری آزمودنی
مبحث دوم: تبیین تعهد
گفتار اول: زمان تعهد
گفتار دوم: متعهد و متعهد له
گفتار سوم: جزییات و موضوع تعهد
بند اول: بررسی تعهد با تاکید بر حریم خصوصی
بند دوم: بررسی تعهد با تاکید بر داده های حاصل از مشارکت آزمودنی در تحقیقات
گفتار چهارم: استثنایات تعهدات ناظر بر داده ها
بند اول: خروج موضوعی
الف) سبق آگاهی
ب) داده های ناشناس
بند دوم: شرایط رافع تعهد
گفتار پنجم: ضمانت اجرا
فصل سوم : تعهد به انتشار اطلاعات
مبحث اول: مبانی تعهد
گفتار اول: چرایی لزوم انتشار اطلاعات
بند اول: نفع عمومی
بند دوم: اعتماد اجتماعی
بند سوم: تحقق منافع آزمودنی
بند چهارم: ایجاد تعادل اطلاعاتی در معاملات سهام شرکت های فعال در حوزه کارآزمایی های بالینی
گفتار دوم: چالش های پیش روی انتشار اطلاعات
بند اول: متوقف شدن نوآوری ها و زیان سرمایه گذار مانعی بر سر راه تعهد به انتشار اطلاعات
گفتار سوم: مالکیت داده ها
بند اول: داده های سطح آزمودنی
بند دوم: داده های تحلیل و فرآوری شده اعم از داده های سطح مطالعه و گزارش کامل مطالعه بالینی
بند سوم: خلاصه گزارش کارآزمایی های بالینی و نتایج نهایی پژوهش
مبحث دوم: متعهد و متعهد له
گفتار اول: آزمودنی ها
گفتار دوم: جامعه
گفتار سوم: محققان
مبحث سوم: شرایط انتشار اطلاعات
گفتار اول: سطح دسترسی آزمودنی ها و جامعه
گفتار دوم: سطح دسترسی محققان
گفتار سوم: ناشناس سازی داده ها
الف) شناسه های مستقیم
ب)شناسه های غیرمستقیم
بند دوم: راهکارهای ناشناس سازی
مبحث چهارم: جزییات تعهد به انتشار اطلاعات
گفتار اول: بستر انجام تعهد
گفتار دوم: بازه زمانی اجرای تعهد
گفتار سوم: ضمانت اجرای تعهد
گفتار چهارم: محدودیت های تعهد به انتشار اطلاعات
بند اول: معاملات نهانی
بند دوم: کارآزمایی های غیر اخلاقی
نتایج و پیشنهادها
نتایج
پیشنهادها
فهرست منابع
ABSTRACT
کلیدواژه ها
- کارآزمایی بالینی
- آزمودنی
- محقق
- حقوق
- تعهدات
- اخلاق زیستی