چالش های حقوقی انتقال فناوری حوزه استارت آپ ها

عنوان	چالش های حقوقی انتقال فناوری حوزه استارت آپ ها
رشته	حقوق تجارت بین الملل
دانشجو	سید محمد طه علوی امین
استاد راهنما	ابراهیم رهبری
استاد مشاور	یوسف قاسمی
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۴۰۲
دانشگاه	دانشگاه شهید بهشتی

چالش های حقوقی انتقال فناوری حوزه استارت آپ ها عنوان پایان نامه ای است که توسط سید محمد طه علوی امین، با راهنمایی ابراهیم رهبری و با مشاوره یوسف قاسمی در سال ۱۴۰۲ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی دفاع گردید.

چکیده

با توجه به گسترش روز افزون استفاده از فناوری های نوین، تمرکز فعالان این حوزه به انتقال فناوری از استارت آپ ها، انعقاد قرارداد های ناقص و بروز چالش های حقوقی فراوان در این رابطه شاهد بروز مشکلات حقوقی و چالش های متعدد در زمینه ی انتقال فناوری از استارتاپ ها علی الخصوص در جنبه های مرتبط با سرمایه گذاری ، مسایل مستحدثه فی مابین هم بنیان گذارن و چالش های مرتبط با حقوق مالکیت فکری هستیم. اهمیت این مساله باعث شد تا ما در این پایان نامه به بررسی و شناسایی دقیق چالش های حقوقی انتقال فناوری در حوزه ی استارتاپ ها بپردازیم. عدم وجود رسالات و مقالات مشابه در میان محققان داخلی و خارجی در این موضوع ، موجب گردید که در این پایان نامه علاوه بر استفاده از روش کتابخانه ای و تطبیقی، با انجام تحقیقات میدانی از میان استارتاپ ها ، شتابدهنده ها و مصاحبه های حضوری از متخصصان با تجربه در این حوزه اقدام به شناسایی چالش های فوق به روش میدانی نیز نماییم. پس انجام تحقیقات فراوان در این حوزه به این نتیجه رسیدیم که مهم ترین چالش های موجود در این زمینه عبارتند از : الف) چالش های میان استارتاپ ها و سرمایه گذاران ب) چالش های میان هم بنیان گذاران و اعضای استارتاپ ج) چالش های مالکیت فکری د)چالش های ارزش گذاری ه) چالش های مرتبط با قرارداد های انتقال فناوری ز) چالش های مرتبط با برخی محدودیت های ملی پس از بررسی چالش های فوق این نتیجه نمایان شد که از میان چالش های فوق دو ناحیه ی اول چالش ها یعنی چالش های با سرمایه گذاران و چالش های میان هم بنیان گذاران نقش تعیین کننده تری نسبت به دیگر نواحی چالش ها دارند. یکی دیگر از مهم ترین نتایج حاصله از این پایان نامه، دست یابی و ارایه ی برخی راه حل ها و پیشنهادات حقوقی و غیر حقوقی برای حل چاش های حقوقی شناسایی شده در آن می باشد. از مهم ترین آن ها می توان به پیشنهادات استفاده از برخی فناوری های نوین مانند استفاده از هوش مصنوعی ، قرار داد های هوشمند ، استفاده از NFT(توکن های غیر مثلی) و جذب سرمایه به روش ICO ( ذوش عرضه ی اولیه سکه )به عنوان ابزار های جانبی برای استفاده در برخی از جنبه های این نوع از انتقال فناوری می باشد که می توانند نقش تعیین کننده ای در پیشگیری از چالش های فوق داشته باشند. این پایان نامه پژوهشی کاربردی است که با روش کتابخانه ای ، تطبیقی و مصاحبه ی میدانی انجام شده است.

ساختار و فهرست پایان نامه

مقدمه

الف) تشریح و بیان مسیله

ب) اهمیت موضوع تحقیق

ج) اهداف تحقیق

د) سوالات تحقیق

ه–) فرضیه ها

و) روش تحقیق

ز) سازماندهی تحقیق

فصل اول: شناخت استارت آپ ها در قلمرو انتقال فناوری

مبحث اول: شناخت استارت آپ ها و انواع آن

الف) تعریف استارتاپ ها

ب) انواع استارت آپ ها

مبحث دوم: انتقال فناوری

گفتار اول: مفهوم انتقال فناوری

گفتار دوم : مزایا و منافع مهم انتقال فناوری

الف) بهبود کیفیت محصولات

ب) نوآوری های مقرون به صرفه

ج) فرآیند انتقال فناوری

۱) نیروهای محرک اولیه

۲) رویدادهای حیاتی

۳) فعالیت های پیرامون سه رویداد حیاتی

۴) ذینفعان شرکت کننده در فرآیند

مبحث سوم : سیر انتقال فناوری در حوزه استارت آپ ها و تفاوت های آن با رویه معمول در دیگر حوزه ها

گفتار اول: توصیف سیر کلی انتقال فناوری

الف) نقش واسطه ها در ارتباط با تولیدکنندگان فناوری

ب) نقش واسطه ها در ارتباط با مصرف کنندگان فناوری و تولیدکنندگان محصول:

ج) نقش واسطه ها در ارتباط با مصرف کنندگان محصول:

د) نقش واسطه ها در ارتباط با تامین کنندگان منابع:

گفتار دوم : خصوصیات انتقال فناوری در استارت آپ ها

مبحث چهارم : قرارداد های انتقال فناوری

گفتار اول :بررسی ماهوی قرارداد ها

الف) شرایط تنظیم و اجرای قرارداد انتقال فناوری در قوانین داخلی ایران

ب)کاربرد ها و مزایای مهم تنظیم و اجرای قرارداد انتقال فناوری

ج) مهم ترین اصول مشترک قرارداد های انتقال فناوری

د) ماهیت قرارداد انتقال فناوری و ارکان تشکیل دهنده آن

گفتار دوم: انواع قرارداد های رایج انتقال فناوری از استارت آپ ها

الف)قرارداد لیسانس

۱ توصیف قرارداد لیسانس

۲ مزایا و معایب قرارداد لیسانس

۳ انواع قرارداد لیسانس

۴ انتقال فناوری به شیوه قرارداد لیسانس در استارت آپ ها

ب) قرارداد واگذاری

۱ توصیف قرارداد واگذاری ۵۴ ۲ مقایسه قرار داد لیسانس با قرارداد واگذاری

۳ خصوصیات قرارداد های واگذاری استارت آپ ها

ج) چارچوب های قراردادی سرمایه گذاری

۱ بررسی انواع روش های سرمایه گذاری در استارت آپ ها

۲ انواع سرمایه گذاری

د) بررسی روش های سرمایه گذاری مبتنی بر قرارداد

۱ سرمایه گذاری به روش سرمایه گذاری ریسک پذیر

۲ سرمایه گذاران فرشته یا فرشتگان سرمایه گذار

مبحث پنجم: بررسی مقایسه ای ساختار ملی انتقال فناوری در ایران با نظام های موفق در این حوزه در سطح بین الملل

گفتار اول: مطالعه ساختار ملی انتقال فناوری در ایران

گفتار دوم: مطالعه موردی چین

الف) راه های انتقال تکنولوژی چندگانه چین برای انتقال فناوری:

۱ جاسوسی صنعتی

۲ دزدی سایبری

۳ کالج ها

۴ استفاده چین از منابع باز برای ردیابی نوآوری های خارجی

۵ سازمان های انتقال فناوری مستقر در چین

۶ انجمن های مستقر در ایالات متحده با حمایت دولت چین

۷ بهره گیری از تخصص فنی سهام خصوصی ایالات متحده، شرکت های سرمایه گذاری، بانک های سرمایه گذاری و شرکت های حقوقی

گفتار سوم: بررسی اکوسیستم استارت آپی آمریکا

الف) استارت آپ ایالت های آمریکا

استارت آپ های موفق در آمریکا

امتیازات ایجاد مشاغل در آمریکا

محدودیت های استارت آپ ها در آمریکا

فصل دوم : بررسی چالش های حقوقی منحصر به فرد انتقال فناوری از استارتاپ ها

مبحث اول: چالش های میان استارت آپ ها و سرمایه گذاران

الف) عدم اعتماد متقابل استارت آپ و سرمایه گذار

ب) دخالت سرمایه گذار

ج) غیر منصفانه بودن قرارداد های سرمایه گذاری بر روی استارت آپ ها

د) عدم وجود تجربه و تخصص کافی

ه–) حبس تکنولوژی یا سرقت ایده توسط سرمایه گذار

و) خروج زود هنگام از قرارداد

ز) انتظارات غیر منطقی دو طرف از هم

ح) سرقت فناوری و یا فاش شدن آن

ط) محدودیت های قانونی انتقال فناوری و تحریم ها

ی) تفاوت در هدف ها و زمانبندی

ک) عدم تطابق با قوانین و مقررات

ل) عدم تطابق با استراتژی سرمایه گذار

م) نزاع در مورد ارزش گذاری

مبحث دوم: چالش های مرتبط با ارزش گذاری

گفتار اول: روش های مختلف ارزش گذاری

۱ روش ارزش گذاری کارت امتیازدهی (Scorecard method)

۲ روش ارزش گذاری هزینه باز تاسیس (Cost to duplicate method)

۳ روش ارزش گذاری هم نوایی (Conformity method)

۴ روش ارزش گذاری دیو برکس (Dave Berkus method)

۵ روش ارزش گذاری تجمیع عوامل ریسک (Risk factor summation method)

۶ روش ارزش گذاری سرمایه گذار خطرپذیر (Vc method)

۷ روش ارزش گذاری نمونه کاوی تحلیلی (Analytical Benchmarking method)

۸ روش ارزش گذاری ارزش منصفانه بازار (Fair market value method)

۹ روش ارزش گذاری مقایسه ای (Comparables method)

۱۰ روش ارزش گذاری ضرایب (Multiples method)

۱۱ روش ارزش گذاری جریان های نقد تنزیل شده (Discounted cash flow method)

۱۲ روش ارزش گذاری شیکاگو (First Chicago method)

۱۳ روش ارزش گذاری گزینه های موجود (Real options method):

گفتار دوم : تبیین موضع چالش

مبحث سوم: چالش های مرتبط با هم بنیان گذاران

۱ اختلاف بر سر تقسیم سهام و عواید

۲ رقابت

۳ افشای اطلاعات

۴ خروج از استارت آپ

۵ تصمیم گیری در استارت آپ

۶ کم کاری و عدم انجام تعهدات

۷ مشکلات قانونی شریک

مبحث چهارم: چالش های مرتبط با قراردادهای مرسوم انتقال فناوری در این حوزه

گفتار اول : چالش های قرارداد های لیسانس

الف) چالش های عمومی قرارداد های لیسانس در انواع انتقال فناوری

ب) مقایسه نواقص آن با قراردادهای لیسانس استارت آپ ها

۱ عدم تاثیر گذاری بر توان تکنولوژیک گیرنده

۲ بیشتر متمرکز بر سود تجاری

۳ فاقد روابط مستمر سازمانی

۴ عدم کارایی برای فناوری های پیشرفته و پیچیده

۵ عدم انتقال کامل ساختار و عمیق فناوری

۶ عدم وضوح جزییات تکنولوژی قبل از انتقال

۷ عدم کشش آن به عنوان یک سیستم مناسب و کامل برای انتقال کامل فناوری

۸ عدم وجود حمایت های تکمیلی

۹ تعیین تکلیف در مورد حقوق مالکیت فناوری

۱۰ تعیین وضوح در مورد محدوده استفاده:

۱۱ تعیین حدود قوانین و مقررات

۱۲ تعیین شرایط پایان قرارداد

۱۳ عدم تعیین وضوح در مورد حفاظت از اطلاعات

۱۴ عدم تعیین وضوح در مورد تغییرات و به روزرسانی ها

گفتار دوم : چالش های قراداد های واگذاری (فروش فناوری)

الف) چالش های عمومی

ب) چالش های قرارداد های واگذاری در استارت آپ ها

۱ سرعت بالای انتقال فناوری

۲ اهمیت و ارزشمندی فناوری

۳ عدم وجود پشتیبانی

۴ عدم انتقال ساختاری و بنیادین فناوری

۵ اتمام رابطه گیرنده و واگذارنده بعد از انتقال

۶ عدم وجود تضمین کارکرد صحیح فناوری

۷ مبهم بودن جزییات بنیادین فناوری قبل انتقال

۸ ابهام در تناسب جزییات فناوری با نیاز های گیرنده

۹ تهدید بی اعتباری فناوری

۱۰ تهدید رقابت های ناسالم

۱۱ عدم تعیین وضوح در مورد حقوق مالکیت فناوری

۱۲ محدوده استفاده

۱۳ وضوح در قوانین و مقررات

۱۴ تعیین شرایط پایان قرارداد

۱۵ تعیین تکلیف در مورد هزینه ها و پرداخت

۱۶ حفاظت از اطلاعات

۱۷ تغییرات و به روزرسانی ها

گفتار سوم : چالش های مرتبط با قرارداد های سرمایه گذاری

الف) چالش های عمومی

ب) چالش های اختصاصی

۱ توان تکنولوژیک گیرنده برای جذب فناوری

۲ در اولویت قراردادن اهداف اقتصادی

۳ تمایل به سرمایه گذاری بر روی پروژه های بزرگ

۴ آینده افراد دخیل در استارت آپ بعد از موفقیت پروژه

۵ کنترل بیش از حد سرمایه گذار

۶ تفاوت در هدف ها و زمانبندی

۷ عدم تطابق با قوانین و مقررات

۸ ریسک های فنی و تکنولوژیک

۹ عدم تطابق با استراتژی سرمایه گذار

۱۰ تعیین تکلیف وضعیت مالکیت فکری دارایی های احتمالی پروژه در آینده

۱۱ عدم توافق در مورد ارزش استارت آپ

۱۲ عدم شفافیت

۱۳ نامعقول بودن شرایط

۱۴ عدم تعهد سرمایه گذار

۱۵ عدم انطباق با تغییرات بازار

مبحث پنجم: چالش ها مرتبط با مالکیت فکری و دارایی های فکری

الف) توصیف حقوق مالکیت فکری

ب) حقوق مالکیت فکری در شرکت های دانش بنیان و استارت آپ ها

ج) چالش های مالکیت فکری در استارت آپ ها

۱ چالش های مرتب با نظام مالکیت فکری کشور

۲ چالش های مرتبط با انتقال فناوری در استارت آپ ها

مبحث ششم : چالش های مرتبط با برخی محدودیت های ملی

الف) تامین مالی و سرمایه گذاری

ب) وجود نداشتن نهادهای پشتیبان و همکاری بین سازمانی

ج) دسترسی به زیرساخت فنی مناسب

د) مسایل فرهنگی و اجتماعی

ه) سیاست گذاری های حاکمیت و دولت

و) مسایل حقوقی و قانونی

ز) نیروی انسانی متخصص

ح) دسترسی به بازار جهانی

فصل سوم : راه حل های پیشنهادی جهت پیشگیری و حل چالش های مطروحه

مبحث اول : راه حل های چالش های مطروحه در فصل قبل

گفتار اول: راه حل چالش های بین استارت آپ ها و سرمایه گذاران

گفتار دوم: راه حل چالش های مرتبط با ارزش گذاری

گفتار سوم: راه حل چالش ها مرتبط با هم بنیان گذاران

الف) انعقاد قرارداد رسمی و رفتار حرفه ای

ب) تعیین سازوکار تصمیم گیری و تعیین نقش ها

ج) تعیین مشخص نصاب سهام

د) رعایت محرمانگی اطلاعات و اسرار تجاری استارت آپ

ه) چاره اندیشی برای موضوع عدم رقابت و حل تعارض منافع

و) تدوین شرایط خروج یکی از هم بنیان گذاران استارت آپ

ز) عدم واگذاری تمامی سهام به بنیانگذاران

گفتار چهارم: راه حل چالش های مرتبط با قراردادهای مرسوم انتقال فناوری در این حوزه

الف) رعایت اصل تمرکز

ب) شناسایی مستقیم نقاط چالش برانگیز

ج) بررسی دقیق مدل مالی

د) شناسایی مهارت های ضروری مورد نیاز

ه) شناسایی کار های لازم در هر مرحله

گفتار پنجم: راه حل های مرتبط با حقوق مالکیت فکری

الف) توجه به محدودیت های ثبت اختراع

ب) دقت در عدم افشای عمومی اطلاعات

ج) تعیین تکلیف دارایی های فکری تولید شده توسط نیروهای کار

د) تعویق در ثبت اختراع برای کاهش هزینه ها

ه) تنظیم و ارایه درخواست موقت قوی

ر) دقت در انتخاب نام و علامت تجاری

ز) اطمینان از اصالت آورده های فکری

ژ) ثبت نام و علامت تجاری

گفتار ششم: دیگر راه حل های فرعی قابل پیشنهاد

الف) انعقاد قرارداد استخدام و اخذ ضمانت های کافی، هنگام جذب افراد جدید به تیم

ب) استفاده از یک مشاور حقوقی خبره

ج) پرهیز از توافقات شفاهی و غیرمکتوب

د) اطمینان از قانونی بودن فعالیت

ه )انعقاد قرارداد عدم افشا (NDA) با تمام شرکا و همکاران

ر) انعقاد قرارداد عدم رقابت با تمام شرکا و همکاران

ز) ثبت به موقع شرکت با مسیولیت محدود یا سهامی خاص

ژ) ثبت تمامی دارایی ها به نام شرکت یا موسسه

ط) شفاف سازی و جلوگیری از انحصار اطلاعاتی

ی) سهام دار نمودن برخی کارمندان برتر

ک) سلب مسیولیت در مورد اقدامات کاربران

ل) بکارگیری خدمات حقوقی اصیل و متخصص

مبحث دوم : پیشنهاد استفاده از برخی تکنولوژی های نوین جهت پیشگیری از چالش های حقوقی

گفتار اول: استفاده هوش مصنوعی در فرایند انتقال فناوری و قراردادهای حقوقی آن

الف) هوش مصنوعی چیست

ب) تاثیر مثبت استفاده از هوش مصنوعی بر فرایند انتقال فناوری از استارت آپ ها

گفتار دوم: استفاده از تکنولوژی های بر بستر بلاک چین

بلاکچین چیست؟

الف) استفاده از قراردادهای هوشمند

۱ توصیف

۲ مزایای استفاده از قراردا های هوشمند برای انتقال فناوری از استارت آپ ها:

ب) استفاده NFT(توکن های غیر قابل تعویض)

۱ توصیف

۲ مزایای استفاده از توکن های غیر قابل تعویض برای استارت آپ ها

ج) جذب سرمایه به روش ICO )عرضه اولیه سکه(

۱ توصیف

۲ مزایا استفاده از روش عرضه اولیه سکه برای استارت آپ ها

جمع بندی

نتیجه گیری

پیشنهادات برای تحقیقات آتی

فهرست منابع و مآخذ

کلیدواژه ها

• حقوق انتقال فناوری
• حقوق استارت آپ ها
• حقوق تجارت بین الملل
• حقوق سرمایه گذاری