آسیب شناسی قتل مهدورالدم در حقوق کیفری با تاکید بر رویه قضایی

عنوان	آسیب شناسی قتل مهدورالدم در حقوق کیفری با تاکید بر رویه قضایی
رشته	فقه و حقوق جزا
دانشجو	احمد جاویدی
استاد راهنما	سیدمحمود مجیدی
استاد مشاور	محمدجواد باقی زاده
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۳۹۹
دانشگاه	دانشگاه آزاد اسلامی واحد دامغان

آسیب شناسی قتل مهدورالدم در حقوق کیفری با تاکید بر رویه قضایی عنوان رساله ای است که توسط احمد جاویدی، با راهنمایی سیدمحمود مجیدی و با مشاوره محمدجواد باقی زاده در سال ۱۳۹۹ و در مقطع دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد دامغان دفاع گردید.

چکیده

مهدور الدم به کسی اطلاق میگردد که مستحق قتل است. این ویژگی به دلیل از بین رفتن سیب عصمت یا امان و ارتکاب جرایمی که شخص را مهدورالدم می سازند. حاصل می شود. در این میان آنچه محل نزاع است تشخیص فرد یا نهادی است که شرعا و قانونا مجاز به اعمال حکم بر این افراد باشد بررسی متون و منابع فقهی نشان می دهد که از منظر فقها اصل بر این است که اقامه حدود و استیفاء مجازاتها مربوط به حاکم است، و براساس روایات متعددی، اجرای حدود از اختیارات حاکم اسلامی است و نه عامه مردم، رویکرد حاکم بر سیایت کیفری ایران با تصویب قانون مجازات اسلامی در سال ۱۳۹۲ تحول جدیدی در زمینه حمایت از اصل قضایی بودن مجازاتها و نظم و امنیت عمومی ایجاد نموده است. تبصره یک ماده (۳۰۲) قانون مجازات اسلامی نیز همراستا با اصل مذکور در قانون پیش بینی شده است. قتل مهدوالدم توسط افراد عادی، نارسایی های ماهوی نظیر خدشه به نظم عمومی جامعه و ضمانت اجرای مقررات کیفری شده و این در حالی است که با سیاستهای کیفری نیز تعارض دارد. بعلاوه نارسایی های شکلی را به دنبال دارد از جمله تعارض با موازین دادرسی عادلانه، حق آزادی و جلوگیری از بازداشت خودسرانه، اصل قانونی بودن دادرسی جرایم و مجازاتها. جهت جلوگیری از این نارسایی ها پیشنهاد اصلی پژوهش حاضر استناد به فتاوای غیرمشهور از جمله فتاوای مرحوم خویی در زمینه قتل مهدورالدم، اعتقاد به قتل مهدور الدم و قتل زوجه توسط زوج است که در این موارد قصاص را منتفی نمی داند.

ساختار و فهرست رساله

فهرست مطالب عنوان صفحه چکیده

مقدمه

الف) بیان مساله

ب) اهمیت تحقیق

ج) پیشینه تحقیق:

د) سوالات تحقیق

ه) فرضیه های تحقیق

و) روش تحقیق

ز) سازماندهی تحقیق:

فصل اول: مفاهیم، رویکردها و درآمدی بر مصادیق قانونی و شرعی مهدورالدم

۱–۱– مفاهیم تحقیق

۱–۱–۱– بازشناسی مفاهیم

۱–۱–۱–۱– مهدورالدم

۱–۱–۱–۲– اعتقاد

۱–۱–۱–۳– اصل قضایی بودن مجازاتها

۱–۱–۱–۴– فتاوای معتبر

۱–۱–۱–۵– رویه قضایی

۱–۱–۲– اقسام مهدور الدم

۱–۱–۲–۱– مهدورالدم مطلق و نسبی

۱–۱–۲–۲– مهدورالنفس و مهدور العضو

۱–۲– رویکردها

۱–۲–۱– رویکردهای فقهی

۱–۲–۱–۱– رویکردهای ناظر بر قتل مهدورالدم

الف–نظریه مشهور و ادله استنادی

ب– نظریه غیرمشهور و ادله استنادی

۱–۱–۲–۲– رویکردهای ناظر بر قتل به اعتقاد مهدورالدم

الف–نظریه مشهور

ب–نظریه قایل به تفکیک(غیرمشهور نخست)

پ–نظریه غیرمشهور دوم

۱–۲–۲– رویکردهای حقوقی

۱–۲–۲–۱– تشریح نظریه همسو با رویکرد قانونگذار

۱–۲–۲–۲– تشریح نظریه مخالف با رویکرد قانونگذار

۱–۳– مصادیق قانونی و شرعی مهدوالدم

۱–۳–۱– مصادیق سه بند اول ماده ۳۰۲

۱–۳–۱–۱– بررسی بند الف ماده ۳۰۲

الف– زنا با محارم و لواط

ب– سب نبی

پ– محاربه

ت– افساد فی الارض

ث– بغی

ث– تکرار کننده هر یک از جرایم مستوجب حد

۱–۳–۱–۲– بررسی بند ب ماده ۳۰۲

الف– سرقت مستوجب حد در مرتبه اول و دوم

ب– محارب

۱–۳–۱–۳– بررسی بند پ ماده ۳۰۲

۱–۳–۲– سایر مصادیق مهدورالدم

۱–۳–۲–۱– سایر مصادیق قانونی

الف–بند ت ماده ۳۰۲

ب–بند ث ماده ۳۰۲

۱–۳–۲–۲– مصادیق ماده

قانون مجازات اسلامی

الف– ارتداد:

ب– سحر:

پ– ادعای نبوت:

فصل دوم: اقدامات حداقلی تقنینی، نارسایی ها و درآمدی بر پیشنهادهای اصلی

۲–۱– اقدامات قانونی مجازات۹۲ ناظر بر مهدورالدم

۲–۱–۱– تعیین ضمانت اجرای قتل مهدورالدم

۲–۱–۲– تعیین مصادیق مهدورالدم

۲–۲– نارسایی های ماهوی و شکلی

۲–۲–۱– علل بروز نارسایی ها

۲–۲–۱–۱– عدم بهره مندی از ظرفیت فتاوای معتبر

۲–۲–۱–۲– عدم توجه مقنن به اهمیت نظم عمومی

۲–۲–۱–۳– عدم توجه مقنن به شرایط حاکم بر جامعه

۲–۲–۱–۴– عدم توجه مقنن به جرمزایی برخی مقررات

۲–۲–۲– نارسایی ها و اشکالات

۲–۲–۲–۱– نارسایی های ماهوی

۱– خدشه به نظم عمومی جامعه

۲– خدشه به ضمانت اجرای سایر مقررات کیفری

۳– تعارض با سایر سیاستهای کیفری

۲–۲–۲–۲– نارسایی های شکلی

۱– خدشه به اصل قضایی بودن مجازاتها

۲– خدشه به اصل ضرورت بهره مندی شهروندان از موازین دادرسی عادلانه

الف) خدشه به اصل داشتن حق سکوت، وکیل، و تفهیم اتهام

ب) خدشه به اصل برایت و رعایت کرامت انسانی

ج) خدشه به حق آزادی و جلوگیری از بازداشت خودسرانه

د) خدشه به اصل قانونی بودن دادرسی جرایم و مجازاتها

۲–۳– ضرورتهای تقنینی آینده

۲–۳–۱– ضرورت توجه مقنن به ظرفیت فتاوای معتبر

۲–۳–۱–۱– ضرورت تمایل به فتاوای مرحوم خویی در قتل مهدورالدم(ماده۳۰۲)

جریان پرونده:

رای شعبه

دیوان عالی کشور:

تحلیل رای:

۲–۳–۱–۲– ضرورت تمایل به فتاوای غیرمشهور در قتل به اعتقاد مهدورالدم(ماده۳۰۳)

متن رای اول:

متن رای دوم:

متن رای سوم:

تجزیه و تحلیل رای:

۲–۳–۱–۳– ضرورت تمایل به فتاوای مرحوم خویی در قتل زوجه توسط زوج(ماده۶۳۰)

رای شعبه هفتم دیوان عالی کشور

۲–۳–۲– ضرورت پرهیز مقنن از تصویب مقررات جرم زا

۲–۳–۲–۱– تشریح ماده

ق.م.ا.

الف–قتل از باب حد زنا

ب– جواز قتل زاتی از باب دفاع و مهدور الدم بودن

ج–تشریح ماده ۳۰۳ق.م.ا

د– ضرورت جلوگیری مقنن از سوء استفاده مجرمین

۲–۳–۳– ارایه مواد قانونی پیشنهادی

۲–۳–۳–۱– ماده پیشنهادی جایگزین ماده ۳۰۳

۲–۳–۳–۲– ماده پیشنهادی جایگزین ماده ۳۰۲

نتیجه گیری

منابع

الف) کتابهای فارسی

ب) کتابهای عربی

ج) مقالات

د) جزوات و تقریرات

ه–) پایان نامه

ی) قوانین و مقررات

کلیدواژه ها

• مهدورالدم
• سیاست کیفری